مالیات مهریه در راه است / جزئیات طرح جدید مجلس
بالاخره با ادامه پیدا کردن این رویه و بالا بودن مبالغ مهریه و افزایش تعداد دامادهای زندانی، موجب شد که مسئولان به فکر چاره‌ای افتادند
مهریه به دوران خیلی دور برمی‌گردد و سابقه ای به قدمت ازدواج دارد، حداقل در ایران ما که اینطور است، یادش بخیر شعار مادربزرگم این بود” زن با رخت سفید میره خونه بخت و با کفن سفید می یاد بیرون” ۷۰ سالش تموم شد که فوت کرد، می گفت به زمان خودش پدر بزرگم ۴ هزار تومان مهرش کرده است، شاید آن روزها مردها خیالشان راحت بود که هیچ زنی مهرش را طلب نمی کند. اما قوانین مهریه به خصوص درسال های اخیر، تغییر زیادی کرده است و برخی زنان با کوچکترین بهانه ،این حق قانونی را برای آزار شوهرها هم شده از آنها طلب می‌کنند.
بالاخره با ادامه پیدا کردن این رویه و بالا بودن مبالغ مهریه و افزایش تعداد دامادهای زندانی، موجب شد که مسئولان به فکر چاره‌ای افتادند. به طور حتم تدوین و تصویب لایحه حمایت از خانواده” مهم ترین اقدامی است که برای حل این معضل از سوی مقامات انجام شده است.
مهریه چیست ؟
مهریه مالی است که به هنگام عقد نکاح شرعا و عرفا و قانونا، ازطرف مرد به زن پرداخت می گردد و صداق، صداقیه، کابین و فرض هم نامیده می شود.
از جمله حقوق مالی که به موجب عقد ازدواج به زن تعلق می گیرد ، مهریه یا مهر می باشد. به موجب ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی : ” به مجرد عقد ، زن مالک مهر می شود و می تواند هر نوع تصرفی که بخواهد در آن بنماید”.
همانگونه که از این ماده مشخص می شود ، به محض اینکه عقدی میان طرفین واقع شد ، زن مالک مهر می شود و هیچ چیز نمی تواند جلوی این مالکیت را بگیرد .
هرچند که در عمل ، بسیار اتفاق می افتد که زن موقع طلاق بخواهد این مهریه را مطالبه کند ؛ اما او از زمان عقد و هر زمان که بخواهد می تواند مهریه را مطالبه کند .
به هرحال ، مسائلی همچون رابطه نامشروع ، نشوز زن یا عدم تمکین و یا هر عمل دیگری از جانب زن ، مانع از استحقاق زن نسبت به مهریه نیست. البته در برخی از شرایط ، زن مستحق مهریه نیست .
پیشینه مهریه
مهریه در لغت به معنای جنسی است که در هنگام نکاح بر عهدۀ شوهر قرار می‌گیرد و در اصطلاح حقوقی نیز مهر یا صداق مالی است که زن بر اثر ازدواج مالک آن می‌گردد و مرد ملزم به پرداخت آن به زن میشود.
گونه‌هایی از مهریه پیش از اسلام نیز در قانون حمورابی و در میان زرتشتیان و ایران باستان و اعراب و یونانیان وجود داشته است ولی در میان مسیحیان چنین رسمی وجود ندارد.
در گذشته، پدران و مادران، مهر را حقّ الزحمه و شیربهای خود می‌دانستند؛ بدین جهت، در نکاح شغار که رسم جاهلیت بود، معاوضه دختر یا خواهر، مهریه شمرده می‌شد بدون آنکه، به زن بهره‌ای برسد. اسلام این رسم را منسوخ کرد.
پس از تحقق عقد ازدواج، رابطه زوجیت بین طرفین ایجاد و حقوق و تکالیفی برای طرفین مقرر میشود که از جملۀ آن تکالیف پرداخت نفقه، مهریه، اجرت المثل، نحله و در صورت شرط هنگام عقد، تنصیف اموال مرد می‌باشد که بعضی از این‌ها با عقد ازدواج به عهدۀ شوهر است مثل نفقه و مهریه و بعضی از آنها منوط به تحقق طلاق و جدایی میان آن هاست مثل اجرت المثل و نصف کردن دارایی مرد.تعیین مهر پیش از ازدواج دائم لازم نیست و دو طرف می‌توانند پس از عقد روی آن توافق کنند، ولی در صورت مشخص نبودن آن در ازدواج موقت، مطابق فتوای بیشتر مراجع تقلید، عقد باطل است.
انواع مهریه
مهر انواع و اقسام مختلفی دارد که عبارتند از :
-
مهرالسنه یا مهر محمدی : مهری است که پیامبر اسلام (ص) برای حضرت فاطمه (س) مقرر کردند و آن عبارت است از دویست و شصت و دو مثقال و نیم پور نقره مشکوک است.
- مهرالمسمی : عبارت است از میزان مالی که به عنوان مهریه در عقد نکاح ذکر می گردد و مورد توافق زوجین است و یا مهری است که در عقد نکاح تعیین شده یا تعیین آن به عهده شخص ثالثی گذارده شده است.
- مهرالمثل: هرگاه در عقد نکاح در زمان عقد مهریه تعیین نشود، زوجین می توانند پس از وقوع عقد با توافق مهریه تعیین نمایند. حال اگر قبل از تراضی برای تعیین مهریه نزدیکی شود زوجه مستحق مهرالمثل است. مهرالمثل عبارت است از مال که با در نظر گرفتن وضع خانوادگی زوجه و حال اقران و نزدیکان زوجه جهت مهر تعیین می شود. مهریه که در نکاح معوضه البضع پس از وقوع نزدیکی و قبل از توافق بر مهر معین برحسب شرافت و اوضاع و احوال زوجه به او داده می شود. (ماده 1091 قانون مدنی)
- مهرالمتعه: هرگاه در عقد نکاح مهر تعیین نشود و زوج مصمم باشد که زوجه را قبل از نزدیکی طلاق دهد مقداری را به عنوان مهر تعیین و به زوجه پرداخت می کنند و این مبلغ بستگی به وضعیت مالی زوج دارد. برخلاف مهرالمثل که به وضع خانوادگی زوجه داشته است در تعیین مهرالمتعه وضعیت مالی زوج را مدنظر قرار می دهند، به طور خلاصه مهرالمتعه مهری است که در نکاح مفوضه البُضع شوهر به زن مطلقه خود که با او نزدیکی نکرده می دهد برای تعیین این مهر برخلاف مهرالمثل مرد از حیث وضعیت مالی مرد مد نظر قرار می گیرد.
- مفوضه البضع: زوجه را در عقد نکاحی که دائم بوده و مهر ذکر نشده باشد با شرط عدم مهر شده باشد مفوضه النضع نامند.
- مفوضه المهر: زوجه را در نکاح دائم که تعیین مقدار مهریه را به اختیار شوهر یا زوجه یا ثالث گذاشته باشند، مفوضه المهر گویند.
شرایط مهریه چیست ؟
مهریه برای آن که معتبر باشد باید حائز شرایط باشد که مهمترین آن ها عبارت از:
- مالیت داشته باشد: مانند سکه ، زمین ، پول و سهام دارای ارزش مالی و منفعت اقتصادی باشد.
- تملک قابل قبول باشد: یعنی اولاً مرد باید مالک باشد و اگر مالکیت آن را به زن منتقل کند.
- معلوم و معین باشد: مقدار ، جنس و اوصاف مشخص است مثلاً ۱۰۰۰ سکه بهار آزادی.
- در ملک زوج باشد: مهریه باید در زمان وقوع عقد متعلق به مرد باشد یا زمانی که زن مهریه خود را بخاطر داشته باشد ، مرد با پول و دارایی خود را آن را تهیه کند.
مهریه عند المطالبه و مهریه عندالاستطاعه
منظور ازعند المطالبه بودن مهریه این است که به محض انعقاد عقد نکاح زن مالک مهریه میشود و هر زمان بخواهد میتواند آن را مطالبه کند .البته زن و شوهر می توانند در هنگام عقد برای پرداخت مهریه شرط و شروطی بگذارند به این صورت که عند المطالبه باشد یا عند الاستطاعه، نقد باشد یا نسیه، تعیین شده باشد یا تعیین نشده.
وقتی زن و مرد توافق می‌کنند که مهریه عندالاستطاعه باشد منظور از آن مهریه ای است که در آن پرداخت مهریه به محض مطالبه زن انجام نمی‌شود و بستگی به استطاعت و توان مالی مرد دارد .و پرداخت آن منوط به داشتن استطاعت مالی مرد است. به عبارتی مهریه ای است که در آن تعداد دقیق مهر توافق شده و در عقدنامه قید گردیده ولی زمانی زن مستحق دریافت آن می شود که بتواند استطاعت مالی زوج را اثبات کند .
برای زوجین این امکان وجود دارد که حتی بعد از عقد نیز با توافق یکدیگر مهریه را از عند المطالبه بودن به عندالاستطاعه بودن تغییر دهند.
تفاوت عندالاستطاعه با مهریه عندالمطالبه
در مهریه عندالاستطاعه در هیچ فرضی امکان جلب شوهر وجود ندارد یا مطالبه مهریه عندالاستطاعه از دادگاه یا اداره اجرای ثبت امکان ممنوع الخروج کردن شوهر هم میسر نیست. فقط با معرفی مال و استطاعت پرداخت شوهر است که زن میتواند برای گرفتن مهریه اقدام کند. بنابراین می‌توان فرق مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه را این گونه بیان کرد: در صورتی که مهریه عندالمطالبه باشد هر زمان که زن بخواهد، میتواند مهریه خود را مطالبه کند. مهریه عندالمطالبه جز در مواردی خاص باید پرداخت شود. اما اگر مهریه عندالاستطاعه باشد، زمان پرداخت مهریه، وقتی است که زوج توانایی پرداخت مهریه را داشته باشد، بنابراین پرداخت آن مشروط به توانایی زوج در پرداخت است. در این حالت، زن باید ضمن ارائهٔ دادخواست مطالبهٔ مهریه به دادگاه خانواده، لیست اموال و دارایی‌های مرد را نیز به قاضی پرونده ارائه کند. در بیشتر موارد، اثبات توانایی مالی مرد مشکل می‌باشد و ممکن است که مرد به منظور فرار از پرداخت مهریه، اموال خود را به اشخاص دیگری منتقل کند. در مهریه‌ی عندالاستطاعه امکان جلب مرد وجود ندارد و حتی امکان ممنوع الخروج کردن او نیز فراهم نیست. فقط در صورتی که زوجه، مالی را از زوج به دادگاه یا ادارهٔ اجرای ثبت معرفی کند، آن مال به منظور گرفتن مهریه توقیف میشود.
مهریه در طلاق از طرف مرد
زمانی که مرد دادخواست طلاق را تقدیم دادگاه نماید باید کل مهریه زوجه را پرداخت کند.
مهریه در طلاق از طرف زن
در طلاق از طرف زن از نوع طلاق بائن بوده و زوجه باید در قبال مالی که به شوهر می دهد طلاق بگیرد و این مال در اغلب موارد مقداری از مهریه زن می باشد که زوجه آن را بذل می نماید.
مهریه در طلاق توافقی
پرداخت مهریه در طلاق توافقی بستگی به توافق طرفین دارد. هرچند که با توجه به اینکه نوع طلاق خلع می باشد زوجه باید مقداری از مهریه خود را بذل نماید.
قانون مقدار مشخصی برای مهریه تعیین نکرده و بستگی به توافق طرفین دارد. تعیین مهریه در نکاح منقطع الزامی است و عدم تعیین آن موجب ابطال عقد می باشد. قوانین جدید صرفاً درخصوص نحوه وصول مهریه و اجرای محکومیت مالی و بازداشت مرد می باشد.
مهریه اسلام
مرحله پنجمى هم هست که جامعه شناسان و اظهارنظرکنندگان درباره آن سکوت مى کنند. در ایـن مـرحـله مـرد هـنگام ازدواج یک (پیشکشى) تقدیم خود زن مى کند و هیچ یک از والدین حـقـى بـه آن پـیـشـکـشـى نـدارنـد. زن در عـیـن ایـنـکـه از مـرد پـیـشـکشى دریافت مى دارد، اسـتـقـلال اجـتماعى و اقتصادى خود را حفظ کند. اولا به اراده خود شوهر انتخاب مى کند نه بـه اراده پـدر یـا برادر. ثانیا در مدتى که در خانه پدر است ، همچنین در مدتى که به خـانـه شـوهـر مـى رود کـسـى حـق نـدارد او را بـه خـدمـت خـود بـگـمـارد و اسـتـثـمـار کـنـد. مـحـصـول کـار و زحـمـتـش بـه خـودش تعلق دارد نه به دیگرى و در معاملات حقوقى خود احتیاجى به قیمومت مرد ندارد.
مـرد از لحـاظ بـهـره بـردارى از زن ، فـقـط حـق دارد در ایـام زنـاشـویـى از وصـال او بـهـره مـنـد شـود و مـکـلف اسـت مـادامـى کـه زنـاشـویـى ادامـه دارد و از وصال زن بهره مند مى شود، زندگى او را در حدود امکانات خود تاءمین نماید.
در قرآن کریم آیات زیادى هست درباره اینکه مهر زن به خود زن تعلق دارد نه به دیـگرى.
ایـن مـرحـله هـمان است که اسلام آن را پذیرفته و زناشویى را بر این اساس بنیان نهاده است . در قرآن کریم آیات زیادى هست درباره اینکه مهر زن به خود زن تعلق دارد نه به دیـگرى. مرد باید در تمام مدت زناشویى عهده دار تاءمین مخارج زندگى زن بشود و در عـیـن حـال در آمـدى که زن تحصیل مى کند و نتیجه کار او، به شخص خودش تعلق دارد نه به دیگرى (پدر یا شوهر).
اینجاست که مسأله مهر و نفقه شکل معما گونه اى پیدا مى کند، زیرا در وقتى که مهر به پدر دختر تعلق مى گرفت و زن مانند یک برده به خانه شوهر مى رفت و شوهر او را استثمار مـى کـرد، فلسفه مهر بازخرید دختر از پدر بود و فلسفه نفقه مخارج ضرورى است که هـر مـالکـى براى مملوک خود مى کند. اگر بناست چیزى به پدر زن داده نشود و شوهر هم حـق نـدارد زن را اسـتـثـمـار و از او بـهـره بـردارى اقـتصادى بکند و زن از لحاظ اقتصادى استقلال کامل دارد و حتى از جنبه حقوقى نیازى به قیمومت و اجازه و سرپرستى ندارد، مهر دادن و نفقه پرداختن براى چه ؟
اگربخواهیم به فلسفه مهر و نفقه در مرحله پنجم پى ببریم ، باید اندکى توجه خود را بـه دوره هـاى چهارگانه اى که قبل از این مرحله گفته شده معطوف کنیم . حقیقت این است آنـچـه در ایـن بـاره گـفـتـه شـده جز یک سلسله فرضها و تخمینها چیزى نیست ؛ نه حقایق تـاریـخـى اسـت و نـه حـقـایـق عـلمـى و تـجـربـى . پـاره اى قرائن از یک طرف و بعضى فرضیه هاى فلسفى درباره انسان و جهان از طرف دیگر، منشاء پدید آمدن این فرضها و تـخـمـیـنـهـا درباره زندگى بشر ماقبل تاریخ شده است . آنچه درباره دوره به اصطلاح مـادرشـاهـى گفته شده چیزى نیست که به این زودیها بتوان باور کرد، و همچنین چیزهایى که درباره فروختن دختران از طرف پدران و استثمار زنان از طرف شوهران گفته اند.
در ایـن فـرضـهـا و تخمینها دو چیز به چشم مى خورد: یکى اینکه سعى شده تاریخ بشر اولیـه فوق العاده قساوت آمیز و خشونت بار و عارى از عواطف انسانى تفسیر شود. دیگر ایـنـکـه نـقش طبیعت از لحاظ تدابیر حیرت انگیزى که براى رسیدن به هدفهاى کلى خود به کار مى برد، نادیده گرفته شده است .
غربى ها در قرون وسطى از مذهب و به نام مذهب شکنجه ها دیده و آزارها کشیده و زنده زنده در آتـش انـداخـتـن هـا مـشاهده کرده اند. به همین جهت از نام خدا و مذهب و هر چیزى که این بو را بـدهـد وحشت مى کنند و از این رو با همه آثار و علائم فراوان علمى که از هدف داشتن طبیعت واگـذار نـبـودن جـهـان بـه خـود مـى بـیـنـد کـمـتـر جـراءت مـى کـنـد بـه اصل (علت غایى) اعتراف کنند.
مـا از ایـن مـفـسـران نـمـى خـواهـیـم کـه بـه وجـود پـیـامـبـران - کـه در طـول تـاریـخ ظهور کرده اند و منادى عدالت و انسانیت بوده اند و با انحرافات مبارزه مى کرده اند و نتایج ثمربخشى از مبارزات خود مى گرفته اند اقرار و اعتراف کنند؛ از آنها مى خواهیم که لااقل نقش آگاهانه طبیعت را فراموش نکنند.
در تـاریـخ روابـط زن و مـرد قـطعا مظالم فراوان و قساوتهاى بى شمارى رخ داده است . قـرآن قـسـاوت آمـیزترین آنها را حکایت کرده است . اما نمى توان گفت سراسر این تاریخ قساوت و خشونت بوده است .
مهریه در قرآن
چنانکه از فرهنگ موضوعی قرآن کریم بر می آید کلمه ای مهر عینا در قرآن مجید به کار نرفته است . بلکه در قرآن از مهر به عنوان «صدقات » در آیه ی چهارم از سوره نساء یاد شده و در آیات مختلف تحت عنوان «اجور» آمده است و اطلاق اجور بیشتر در مورد متعه و ازدواج با کنیزان است . اما کلمه ی دیگری نیز که به جای مهر به کار می رود «صداق » ، به فتح اول یا کسر اول است که آن را نیز این گونه تعریف کرده اند که: «مالی است که مرد در عقد ازدواج به زن می دهد .» و آیه ی چهارم سوره ی مبارکه ی نساء به آن اشاره دارد: «آتوا النساء صدقاتهن نحلة » صدقه، به ضم دال، از ماده ای صدق است و بر آن جهت به مهر صداق گفته یا صدقه گفته می شود که نشانه ی راستین بودن علاقه ی مرد است، بعضی از مفسرین مانند صاحب کشاف به این نکته تصریح کرده اند . مهر علاوه بر صداق و اجرت، فریضه نامیده می شود . مانند کلام قرآن مجید: «و ان طلقتموهن من قبل ان تمسوهن و قد فرضتم لهن فریضة فنصف ما فرضتم .» اما کلمه نحله در سوره ی مبارکه ی نساء آیه ی 4 کاملا تصریح می کند که مهر هیچ عنوانی جز عنوان تقدیمی و عطیه و هدیه ندارد .
نپرداختن مهریه در اسلام
نپرداختن مهریه که ملک خاص زن است در قرآن مجید به نام ظلم و گناه آشکار خوانده شده است . نه تنها مهریه را باید اداء کرد بلکه هر مال و ملک دیگر زن را، و چون بعضی خیال می کردند و شاید هم خیال کنند که مهریه یک حق سرسری است که می توان از پرداختن آن طفره رفت خداوند متعالدر آیه ی کریمه تاکیدا هشدار داده است که چنین نیست و مهریه ملک و مال زن است و نپرداختن مهریه یا باز پس گرفتن آن ظلم و گناه آشکار است . مهریه زن نحله و عطای خداوند است که به او داده شده است و مرد هیچ منتی بر او ندارد; مالی که خداوند به زن عطا فرموده و در عهده مرد قرار داده تا به او بدهد مگر آن که با رغبت و میل چیزی از آن را به مرد ببخشد . گفتیم که مهریه عطیه الهی و مال خاص زن است و هیچ کس بی رضای او حق تصرف در آن را ندارد از امام رضا (ع) درباره ی مردی که دختر خود را تزویج کرده پرسیدند: که آیا می تواند در مهریه او تصرف کند؟ فرمودند روا نیست . امام صادق (ع) فرمودند: پیغمبر اکرم (ص) فرموده، خداوند هر گناهی را در روز قیامت می بخشد مگر مهریه ی زن را که اگر نداده باشند و کسی را که مزد کارگر را خورده باشد و کسی را که آزادی را فروخته باشد . سیستم مهریه اسلام خاص خودش اشت . یکی از مسلمات دین اسلام این است که مرد حقی به مال زن ندارد . نه می تواند به او فرمان دهد که برای من فلان کار را بکن و نه اگر زن کاری کرد که به موجب آن کار ثروتی به او تعلق گرفت مرد حق دارد که بدون رضای زن در آن ثروت تصرف کند و از این جهت زن و مرد وضع مساوی دارند . و بر خلاف رسم معمول در اروپای مسیحی که تا اوایل قرن بیستم رواج داشت، زن شوهردار از نظر اسلام در معاملات و روابط حقوقی خود تحت قیمومیت شوهر نیست، در انجام معاملات خود استقلال و آزادی کامل دارد .
نگاهی به آیات الاحکام در باب مهر روشن ترین آیه در باب مهر آیه ی 4 سوره ی مبارکه ی نساء است که می فرماید: «و آتوا النساء صدقاتهن نحله فان طبن لکم عن شی ء منه نفسا فکلوه هنیئا مریئا .» یعنی صداق «مهریه » زنان را به طیب خاطر بدهید پس اگر آنان چیزی از آن را به میل خود گذشت کردن بخورید گوارا و سازگار . برخی از مفسران گفته اند که چون برقراری مهر برای زنان عطیه الهی است تحت عنوان نحله معرفی شده است . اما گروهی دیگر بر این عقیده هستند که مهر را در جاهلیت به اولیاء زن می پرداخته اند آیه ی قرآنی حکم کرده است که مهر عطیه مخصوص زنان است . به نظر می رسد که نحله ی معرف مهر، به عنوان بعضی عقیده دارند از این آیه ی شریفه می توان استحباب پرداخت مهر را در هنگام وقوع عقد استفاده کرد و همچنین آیه بر لزوم مهر به مجرد عقد ازدواج دلالت دارد . اما شاید فعل امر «آتوا» دلالت بر وجوب مهر هنگام عقد دارد . البته به حکم آزادی اراده در قراردادها که شرح از آن بر تراضی تعبیر شده است ممکن است مهر در ذمه ی مرد قرار گیرد و همچنین تعیین مهر در موقع وقوع عقد ازدواج لازم نیست و حتی ممکن است تعیین مقدار مهر به شخص ثالث واگذار شود و این وضع در اصطلاح فقهی «تفویض مهر» نامیده می شود . هرگاه مقدار مهر تعیین نشده باشد مهرالمثل به معنی مهری که مناسب شان زنان همانند باشد مقرر می گردد . به موجب عبارت «و ان تتبعوا باموالکم » که در آیه ی بیست و نهم از سوره ی مبارکه ی نساء مندرج است مهر باید مالیت داشته باشد، مال عبارت است از هر چیز مباحی که مورد رغبت قرار گیرد و اعم از عین و منفعت می باشد . بنابراین شخص می تواند تعلیم فن یا حرفه و یا آموزش سوره ی قرآن و یا خدمت خود را مهر قرار دهد . به موجب آیه ی بیست و هفتم از سوره مبارکه ی قصص شیخ مدین دختر خود را با موسی تزویج کرد و مهر او را اجیر شدن موسی قرار داده، ضمنا از این آیه استفاده می شود که پدران در اوضاع مناسب می توانند نکاح دختران خویش را پیشنهاد کنند . به موجب آیه ی 236 از سوره مبارکه ی بقره اگر طلاق پیش از مباشرت با زن و پیش از تعیین مهر واقع گردد، مرد باید مطابق با وسع خویش به زن مالی بدهد که چون این حکم با لفظ «متعوهن » بیان شده آن را «مهر المتعه » اصطلاح کرده اند، اما هرگاه مهر تعیین نشده و مباشرت حاصل نشده باشد مرد باید نصف مهر المثل را بپردازد و در صورت معین بودن مهر، نصف مهر المسمی یعنی نصف همان مهری که مقرر گردیده است به زن پرداخته می شود و پس از مباشرت تمام مهر مستقر می گردد مگر این که زنان یا اولیاء آنان مهر را عفو کنند . زن می تواند از تمام مهر خود بگذرد اما ولی زن که در جهت مصلحت زن ولایت دارد، حق گذشتن از تمام مهر را ندارد . منتها در مورد طلاق خلع و مبارات زن بابت فدیه و آزادی خویش از تمام یا قسمتی از مهر خود می گذرد . آیه 20 و 21 سوره مبارکه ی نساء «و ان اردتم استبدال زوج و ءاتیتم احدهن ...» این آیات دلالت دارند بر این که صداق هر قدر زیاد باشد اشکالی ندارد و اگر به قدر مهرالسنة باشد بهتر است و تمام مهر را باید به زن رد کرد و به دخول تمام صداق بر عهده ی مرد مستقر می شود آیه ی 236 سوره ی مبارکه ی بقره چنین است که اگر شخص همسرش را قبل از هم بستر شدن پیش او تعیین مهریه طلاق دهد اشکالی بر او نیست یعنی پرداخت مهریه لازم نیست یا پس از طلاق استرداد بر زن لازم نیست .
در آیه ی 237 سوره ی مبارکه ی بقره آمده است:
و اگر زنها را طلاق دهید پیش از آن که با آن ها مباشرت کنید در صورتی که بر آنان مهر مقرر داشته اید بایستی نصف مهری را که معین نموده اید به آن ها بدهید مگر آن که آن ها خود یا کسی که امر نکاح بدست اوست گذشت کنند و اگر در گذرند به تقوی و خدا پرستی نزدیک تر و فضیلت هایی که در نیکوئی به یکدیگر است فراموش مکنید و بدانید که خداوند به هر کار نیک و بد شما آگاه است .» آیه صریح است بر این که اگر طلاق قبل از نزدیکی صورت بگیرد مرد فقط نصف مهریه را باید بپردازد .
مهریه در کشورهای غیر اسلامی
مطالبه مهریه زوج‌های مسلمان که در کشورهای غیراسلامی زندگی می‌کنند همیشه از موضوعات بحث‌انگیز و مورد اختلاف بین دادگاه‌ها بوده‌است.
سال ۲۰۱۷ در پی صدور آرای متعارض دادگاه‌های سوئدی در مورد مهریه، دیوان عالی سوئد اعلام کرد که تعهد به پرداخت مهریه در سوئد قابل اجرا نیست. این رای زمانی صادر شد که یک زن ایرانی ۶۹۰ سکه مهریه خود را به اجرا گذشته و دادگاه تجدیدنظر به نفع او رای داده بود. دیوان عالی سوئد در این رأی بر مبنای قیاس مهریه با تعهد تقسیم اموال در حقوق کشورهای غربی صادر شده و به این نتیجه رسیده بود که یک قرارداد تقسیم اموال که بدون ارتباط با یک فسخ نکاح قریب‌الوقوع تنظیم شده باشد بر اساس قوانین زناشویی فاقد اثر است.
پرونده‌های مهریه بارها در دادگاه‌های آمریکا هم مطرح شده و آرای متفاوتی در این زمینه صادر شده‌است. سال ۲۰۰۲ دیوان عالی نیوجرسی در یک پرونده حکم به پرداخت مهریه داد. عابد عواد وکیل و استاد حقوق آمریکا در تحلیلی که بر رای دیوان عالی نیوجرسی نوشته می‌نویسد دادگاه‌هایی که به ضرر مطالبه‌کننده مهریه رای داده‌اند چون مفهوم واقعی مهریه را نمی‌دانستند آن را مشابه تعهدنامه تقسیم اموال (prenuptial agreement) در نظر گرفتند که در هنگام ازدواج تقسیم اموال بعد از طلاق بسته میشود (دیوان عالی سوئد هم چنین استدلالی کرده) در حالیکه همان‌طور که قاضی دادگاه نیوجرسی استدلال کرده مهریه نباید با تعهد تقسیم اموال قیاس شود و مقررات این توافق به مهریه تسری پیدا کند. مهریه با تعریفی که در حقوق اسلامی دارد فقط یک تعهد پرداخت ساده است و چنین تعهدی هیچ تعارضی با حقوق آمریکا ندارد.
اعسار و تقسیط مهریه
کسی که به پرداخت مهریه محکوم میشود (زوج یا ضامن وی) در صورت ناتوانی از پرداخت مهریه و اثبات این ناتوانی و نداشتن مال میتواند از مزایای اعسار یا تقسیط استفاده کند. اعسار به معنی نداشتن هیچ گونه مال به غیر از مستثنیات دین است و نتیجه آن مطابق ماده 277 قانون مدنی دادن مهلت یا تقسیط دین است. البته در صورت پذیرش اعسار و ناتوانی از پرداخت مهریه نتیجه معمولاً تقسیط مهریه است و به ندرت دیده شده که قاضی مهلت بدهد. توجه داشته باشید بر خلاف باور عمومی برای اعسار از پرداخت مهریه می توان وکیل گرفت و هر دو طرف می توانند وکیل داشته باشند.محکومیت به پرداخت مهریه مانند سایر محکومیت های مالی قابلیت این را دارد که فرد با مراجعه به دادگاه صادر کننده رای، تقاضای اعسار و تقسیط کند.اعسار و تقسیط دو مفهوم مشابه و در عین حال متفاوت اند.متقاضی اعسار در واقع با ادعای ناتوانی از پرداخت محکوم به درخواست مهلت میکند ولی تقاضای مدعی تقسیط، از دادگاه قسطی کردن و به اصطلاح ماه به ماه پرداخت کردن بدهی مطابق توان مالی بدهکار است.تشخیص میزان اقساط با قاضی است، ولی ملاک اجمالی آن این است که اقساط باید معادل یک چهارم درآمد ماهیانه فرد بدهکار باشد(البته در صورتی که فرد مجرد باشد یک سوم).
رسیدگی به درخواست تقسیط مهریه در دادگاه
در همه شعبات دادگاه خانواده، تا سه بار خطاب به زوج اخطاریه ارسال میشود اما اگر زوج نسبت به اجرای حکم بی توجه باشد، دادگاه به درخواست زوجه میتواند حکم جلب زوج را صادر کند.
مرحله اول اجرای تقسیط مهریه با توجه به زمانی است که حکم به مرد ابلاغ میشود . بدین ترتیب که اگر حکم دادگاه در رابطه با قسطی کردن مهریه، در تاریخ بیستم به مرد اعلام شود او موظف است هرماه و در تاریخ بیستم این مبلغ را پرداخت کند. اگر مرد 5 روز بعد از ابلاغ، حکم مربوطه را دریافت کند بازهم موظف است در تاریخ مقرر (ابلاغ حکم) نسبت به پرداخت هر قسط از مهریه اقدام کند.
از طرفی مرد می تواند با پرداخت زودهنگام مهریه، اقساط را در تاریخ متفاوتی پرداخت کند. به عنوان مثال اگر مرد در مثال فوق، ده روز بعد از ابلاغ یعنی در اول ماه، قسط مهریه را پرداخت کرد دیگر نیازی به پرداخت قسط بعدی در بیستم همان ماه نبوده و می تواند تا ابتدای ماه بعدی صبر کند و سپس قسط بعدی را پرداخت کند.
مهریه در طلاق غیابی
- اگر دادخواست طلاق غیابی توسط زوج به دادگاه ارائه شود، دادگاه رأی به طلاق خواهد داد. اما نکته ای در این شرایط وجود دارد با این توضیح که تمام حق و حقوق زوجه در رای صادر شده در نظر گرفته می شود. بنابراین زوجه می تواند پس از طلاق غیابی از طرف زوج، مهریه را دریافت نماید. علاوه بر این سایر حق و حقوق زن نیز در رأی در نظر گرفته می شود تا در صورت مطالبه از طرف زوجه پرداخت گردد.
- اما اگر درخواست طلاق غیابی از طرف زوجه باشد تکلیف مهریه چه می شود؟ در این صورت و اگر زوج مفقود باشد، شرایط مهریه کمی پیچیده تر از حالت عادی خواهد بود. در چنین شرایطی با توجه به اینکه زوج مفقود شده است، امکان مطالبه مستقیم مهریه از وی وجود ندارد. اما شرایطی فراهم شده است که زوجه بتواند با رأی دادگاه نسبت به توقیف حساب بانکی و یا سایر اموال و مستغلات زوج اقدام نموده و حق خود را از مهریه دریافت نماید. اگر زوجه از طرف زوج وکالت تام الاختیار برای طلاق داشته باشد، دیگر طلاق صادر شده طلاق غیابی محسوب نمی شود و در زمره طلاق توافقی جای می گیرد که در این صورت قوانین آن متفاوت خواهد بود. قاضی در این موارد برحسب بندهای مندرج در وکالت نامه، رای مورد نظر را صادر می کند.
مهریه در عقد موقت
- مهریه در عقد موقت ثبت شده
همان طوری که در ابتدای مقاله عنوان کردیم عقد موقت هم میتواند در دفاتر رسمی ازدواج و طلاق به ثبت برسد و میزان مهریه در آن مکتوب شود و هم میتواند بین خود خانم و آقا صیغه محرمیت خوانده شود. در صورتی که در دفاتر ازدواج، عقد موقت صورت گیرد، صیغه نامه‌ای به خانم و آقا داده میشود که سند رسمی محسوب میشود.
اگر خانم قصد مطالبه مهریه خود را داشته باشد میتواند به دادگاه مراجعه کند و با ارائه مدارک شناسایی و صیغه نامه رسمی برای مطالبه مهریه در عقد موقت اقدام کند. در صورتی که مبلغ مهریه خانم بیست میلیون تومان یا کمتر بود باید به شورای حل اختلاف مراجعه کند. در صورتی که ارزش مهریه بیشتر از بیست میلیون تومان بود باید به دادگاه مراجعه کند.
- مهریه در ازدواج موقتی که به ثبت نرسیده
مهریه در عقد موقت برای زمانی که خود خانم و آقا صیغه محرمیت را بین هم جاری کرده‌اند متفاوت است. در این زمان هم باید مهریه حتما مشخص شود وگرنه که عقد باطل است ولی چون صیغه نامه‌ای وجود ندارد، خانم مدرکی برای ارائه به دادگاه و مطالبه مهریه خود ندارد. آیا خانم میتواند مهریه خود را دریافت کند؟
بله خانم باید به دادگاه مراجعه کند و از طریق شهادت شهود ( دو مرد یا یک مرد و دو زن باید شهادت دهند) و یا اقرار خود آقا عقد موقت را اثبات کند. در این صورت اگر باز هم مقدار مهریه کمتر از بیست میلیون تومان بود باید به شورای حل اختلاف مراجعه کند.
- مهریه در ازدواج موقت دختر باکره
در صورتی که دختر باکره باشد و قصد داشته باشد با مردی به صورت موقت ازدواج کند باید اجازه پدر، جد پدری یا دادگاه را داشته باشد. اگر چنانچه بعد از عقد موقت و قبل از نزدیکی به هر دلیلی آقا عقد موقت را به هم بزند با هم باید مهریه دختر را به صورت نصف پرداخت کند.
نکات تکمیلی در خصوص مهریه
- مهریه باید مالیت داشته باشد. یعنی دارای ارزش مالی باشد مانند پول ، سکه ،طلا و ملک و ماشین. حتی می‌توان انجام عمل یا فعالیتی را نیز به عنوان مهریه قرار داد مانند آموزش دادن حرفه یا فعالیتی.
- مهریه بعد ازفوت شوهر نیز به زن تعلق می گیرد و باید از ترکه شوهر پرداخت شود.
- مهریه به ارث می رسد و وراث می توانند به نسبت سهم الارث خود مطالبه مهریه کنند.
- خیانت، و رابطه نامشروع زوجه تاثیری در استحقاق زوجه برای گرفتن مهریه ندارد .و حتی اگر رابطه نامشروع و خیانت زوجه ثابت هم شود باز هم استحقاق دریافت مهریه را دارد و مهریه به او تعلق خواهد گرفت.
- مهریه از دیون ممتازه است به این معنی که قبل از هر بدهی دیگری قابل دریافت است .و بر هر طلب دیگری برتری دارد لذا ابتدا باید مهریه پرداخت شود سپس سایر بدی های دیگر.
- ملاک میزان مهریه زمان وقوع عقد نکاح است نه بعد از آن. پس اگر در زمان عقد میزان مهریه ۳۰۰ سکه بود و بعد از ازدواج مهریه را تا ۳۵۰ سکه افزایش دهند فقط مهریه در زمان عقد مورد حمایت قانون خانواده قرار می‌گیرد. و اضافه بر آن فقط به عنوان صلح یا هبه باید مورد مطالبه قرار گیرد.
طرح جدید مجلس در خصوص مالیات مهریه
ابوالفضل ابوترابی نماینده مردم نجف‌آباد در مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگویی با اشاره به قانون جدید مهریه، اظهار داشت: در قانون جدید مهریه ابتدا مطرح شده که اشخاصی که اقساط مهریه عقب مانده دارند یا دائما به عقب می افتد دیگر به شکل سابق پرونده ای در دادگستری برای این فرد تشکیل نخواهد شد.وی افزود: مورد بعدی که در قانون ذکر شده است این است که خانم ها دیگر نیازی نیست در فرآیند دادگاه و دادرسی که مدت زیادی را متحمل می شود ورود کنند بلکه می توانند درخواست خود را به اجرای احکام دادگستری ارائه کنند و اجرای احکام مکلف است این مورد را صدور اجرایی کند.
این نماینده مردم در مجلس شورای اسلامی گفت: با قانون جدید مجلس فرآیند دو یا سه ساله ای که پیش روی بانوان برای درخواست مهریه بود را کاهش داده و به صورت شرعی که عندالمطالبه است برای خانم ها راحت تر شود.
ابوترابی تصریح کرد: همچنین در قانون جدید تا ۱۴ سکه معاف از حق ثبت شده است و تا صد سکه از یک و یک دهم درصد و از ۱۰۰ تا ۲۰۰ سکه را دو درصد و از ۲۰۰ به بالا را ۱۵ درصد مالیات در قانون دیده شده است. یعنی افرادی که می خواهند سند ازدواج خود را دریافت کنند، می‌بایست مبلغی را به حساب دولت واریز کنند تا بتوانند سند ازدواج خود را دریافت کنند.
ارسال نظر