چگونه تصمیم بگیریم؟!

به گزارشامیدروزهای زندگی نوشت: «ای بابا، چقدر فکر می کنی، زودباش تصمیم بگیر دیگه، دو ساعته همه ماها را گذاشتی سرکار. اگه نمی تونی، خودم برات انتخاب کنم! حالا خوبه فقط می خوای تصمیم بگیری چه غذایی بخوری. اگه بخوای تصمیمات مهمتر بگیری چکار می کنی؟»

تا به حال با افرادی روبرو شده اید که حتی در گرفتن ساده ترین تصمیم ها هم عاجز باشند؟ هیچ وقت متوجه شده اید که روزانه چند بار مجبور به تصمیم گیری هستید؟

از صبح که بیدار می شوید تا شب که می خوابید همه اعمال و رفتار و گفته هایتان، حتی واکنش های شما در برابر افراد نیاز به تصمیم گیری دارند. همه ما بعضی از رفتارهایمان را به صورت ناخودآگاه و خودکار و از روی عادت انجام می دهیم و لحظه ای هم به آنها فکر نمی کنیم مگر آنکه کاری تازه و یا شرایطی جدید ما را به تصمیم گیری مجدد درباره آن وادار کند. اینکه چه ساعتی از خواب بیدار شویم، ورزش بکنیم یا نه، صبحانه بخوریم یا نخوریم، این لباس را بپوشیم یا آن یکی را، با ماشین خودمان به محل کار برویم یا با وسایل نقلیه عمومی، به فلان میهمانی برویم یا نه، این حرف را به دوستم، به فرزندم، همکاری، رئیسم بزنم یا نه؟ الان ناهار بخورم یا یک ساعت دیگر و…؟

اینها همه تصمیماتی هستند که به دلیل تکرار دائم به خودی خود انجام شان می دهیم، اما مواردی هم هستند که به دلیل اهمیت و سرنوشت ساز بودن شان نمی توانیم به راحتی کارهای عادی و روزمره در موردشان تصمیم بگیریم، چرا که در صورت اشتباه کردن گرفتار عواقب ناخوشایند آنها می شویم.

اهمیت تصمیم گیری

ما والدین به عنوان افراد بزرگسال بسیاری از تصمیمات مهم زندگی خود را گرفته ایم و کمتر بر سر دو راهی های مهم قرار می گیریم و احتمالاً تا به حال با پیامدهای تصمیمات خود، چه خوب و چه بد، مواجه شده و آنها را پشت سر گذاشته ایم. شاید هم هنوز به خاطر بعضی از تصمیم های اشتباه، حسرت گذشته را خورده و آرزو کرده باشیم که ای کاش می دانستم و فلان کار را انجام نمی دادم و بعد برای آرام کردن خود می گوییم، گذشته ها، گذشته! بله درست است برای آنچه گذشته واقعاً کاری نمی توان کرد ولی برای امروز و هم اکنون و برای فرزندان مان حتماً می توانیم کارهای مفید زیادی انجام دهیم. همان طور که می دانید ما پدر و مادرها همیشه مجبور به تصمیم گیری در رابطه با فرزندان خود به ویژه نوجوانان مان هستیم. گاهی واقعاً نمی دانیم که در مقابل رفتارهای آنها چه واکنشی نشان دهیم. به کدام خواسته آنها پاسخ مثبت بدهیم و دهها مورد دیگر که خواسته یا ناخواسته ما را به گرفتن یک تصمیم درست وادار می کنند. اگر کمی با خودمان صادق باشیم، حتماً اقرار می کنیم که کار بسیار دشواری است، بخصوص اگر راه صحیح آن را ندانیم، بنابراین بهتر است که هم خودمان و هم فرزند نوجوان مان مهارت های لازم برای تصمیم گیری را کسب کنیم تا لااقل عزیزان مان بدانند که در شرایط و موقعیت های حساس زندگی چگونه با تصمیمات معقول و منطقی، مسیر درست و کم خطرتری برای زندگی پیدا کنند. یکی از آشناترین مواردی که همه والدین با آن مواجه می شوند زمانی است که نوجوان شان باید درباره رشته تحصیلی خود در دبیرستان و بعد دانشگاه تصمیم بگیرد. کمی که بزرگتر می شوند درباره اینکه چه شغلی برایشان مناسب تر است و پس از آن مهمترین تصمیم زندگی شان یعنی ازدواج آنها را بر سر دوراهی انتخاب و تصمیم گیری قرار می دهد. طبیعی است که اگر شیوه های درست تصمیم گیری را بلد نباشند ممکن است بزرگترین اشتباه زندگی شان را مرتکب شوند، اما نوجوانی که در این کار مهارت داشته باشد می تواند به تناسب اهمیت موضوع، هیجانات خود را به درستی کنترل کند و با آرامش بهترین تصمیم ممکن را بگیرد. هر تجربه موفقی در این امر به افزایش اعتماد به نفس او در زمینه تصمیم گیری کمک می کند و او در موارد مشابه بعدی کمتر دچار شک و تردید شده و با قاطعیت بیشتری عمل خواهد کرد. وقتی نوجوانان در شرایطی قرار بگیرند که احساس سردرگمی و بلاتکلیفی کنند، قطعاً فشار روانی زیادی را متحمل می شوند و طبیعی است که چنین وضعیتی بر کارآیی آنها در انجام وظایف روزمره شان اثر نامطلوب خواهد گذاشت، اما دانستن راه ها و شیوه های درست تصمیم گیری آنها را از بلاتصمیمی نجات خواهد داد. نوجوانان دانا معمولاً با در نظر گرفتن واقعیت ها و بدون تاثیر گرفتن از نظرات دیگران بخصوص دوستان نادان خود، تصمیم نهایی را براساس مشورت با افراد آگاه و با اطمینان بیشتری می گیرند. این نوجوانان به دلیل توانایی که در کنترل شرایط زندگی خود دارند، رضایت بیشتری احساس می کنند، بنابراین پرانرژی تر، موفق تر و شادتر هستند.

تصمیم گیری چیست؟

تصمیم گیری یک فرایند ذهنی یا شناختی است که به فرد کمک می کند تا از میان رفتارهای متفاوتی که می تواند انجام دهد، یکی را به عنوان مناسب ترین عمل، گفته یا واکنش در شرایط خاص انتخاب کند. توانایی تصمیم گیری از نشانه های رشد عقلی، عاطفی، روانی و اجتماعی است. فردی که فاقد چنین توانایی باشد به احتمال زیاد فرصت انتخاب بهترین ها را از دست می دهد و معمولاً به دیگران اجازه می دهد که به جای او تصمیم بگیرند و چون دیگران با شرایط، موقعیت ها و خواسته های او آشنا نیستند، معمولاً از نتیجه کار ناراضی و ناخوشایند می شود، اما خوشبختانه همه افراد با فرا گرفتن چند نکته اساسی می توانند در تصمیم گیری به خودشان کمک کنند.

چگونه تصمیم بگیریم؟

مهمترین نکته ای که در تصمیم گیری باید به آن توجه کرد، مشخص کردن موضوع یا مسئله ای است که شما را بر سر دو راهی و انتخاب قرار داده است. قدم بعدی تعیین گزینه های احتمالی است. همه گزینه ها حتی آنهایی را که خوشایندتان نیست، در نظر بگیرید و هیچ یک را بی اهمیت جلوه ندهید. قلم و کاغذی بردارید و ویژگی های مثبت و منفی هر گزینه را یادداشت کنید. شاید فکر کنید که نیازی به این کارهای بیهوده و مسخره نیست و خودتان می دانید که چگونه از پس این کار برآیید، اما بهتر است برای انتقال دانسته های خود به نوجوانان تان، از نظم و ترتیبی که برایشان قابل درک باشد، شروع کنید. فرزندان شما باید یاد بگیرند که برای هر تصمیمی اول نیاز به اطلاعات کافی دارند و برای این کار لازم است که از جهات مختلف مسئله را بررسی کرده تا بتوانند همه گزینه های احتمالی را پیدا کنند. بعد از جمع آوری اطلاعات، اقدام بعدی مشورت با افراد آگاه است و نظرخواهی از آنها. خیلی خوب است که بدانند دیگران در چنین شرایطی چه تصمیمی گرفته اند. در مرحله بعد باید با توجه به همه جوانب، عاقلانه و منطقی به موضوع مورد نظر خوب فکر کنند و بسته به اهمیت آن وقت و زمان کافی برای تفکر و ارزیابی و تصمیم گیری اختصاص دهند. بد نیست گاهی در بعضی موارد به غریزه و احساس شان هم توجه کنند. قرار نیست که همه تصمیمات از روی عقل و منطق گرفته شوند و احساسات هیچ دخالتی نداشته باشند، چرا که نتیجه کار باید به گونه ای باشد که فرد را هم از نظر عقلانی و هم احساسی راضی کند. نوجوانان باید بدانند که اشکالی ندارد اگر بعضی مواقع تصمیم خود را عوض کنند، اما این را هم باید بدانند که تغییر رای و نظر و تصمیم گاهی غیر ممکن است.