آشنایی با شیوه جراحی آندوسکوپی

جراحی نیاز به ارزیابی دقیق بیماری سابقه بیمار، محک زدن سود ها و زیان ها، بیهوشی، آزمایش های گوناگون پیش از آن و آمادگی جسمی و روانی بیمار دارد. پیشنهاد جراحی به یک بیمار همانقدر دشوار و پر مسئولیت است که رد یا پذیرش آن از سوی بیمار.

جراحی اعصاب و ستون فقرات نه تنها از این قاعده مستثنا نیست، بلکه به لحاظ سر و کار داشتن جراح با یکی از ارزشمند ترین حساس ترین و خطرناکترین اندام های بدن یعنی مغز و اعصاب مسئولیت پزشک و بیمار را در این گزینش چندین برابر می کند.

جراحی اعصاب و ستون فقرات از ابتدای پیدایش تا به امروز به عنوان یکی از سنگین ترین جراحی ها شناخته شده است؛ یکی به این دلیل که خطر صدمه به مغز و نخاع همیشه وجود داشته و دوم این که نیاز به یک برش بزرگ بوده است و این برش بزرگ خطر عفونت بعد از عمل، عدم بهبودی زخم، ناراحتی بیمار و نیز درد های پس از عمل را به میزان قابل ملاحظه ای شدت میبخشد.

از سالها پیش و بلکه از دو قرن پیش جراحان به این می اندیشند که چطور می توان اعمال جراحی را ساده تر، سریع تر و با برش ها و برداشت های کوچکتر انجام داد. این روشها به طور راستین تا نیمه قرن ۲۰ امکان پذیر نبود.

ورود میکرسکوپ به جراحی از سال های ۱۹۵۰ میلادی به ویژهٔ در جراحی اعصاب چهره این جراحی را دگرگون و اعمالی را که تا آن روز ناممکن پنداشته می شد، ممکن کرد. برای مثال جراحی آنوریسم داخل مغزی عملی ناممکن و غیر قابل اجرا و این بیماری درمان ناپذیر تلقی میشد.

امروزه روز به لطف میکروسکوپ و بزرگ نمایی برجسته اندام و نسج های داخل مغزی مانند سرخرگ ها و سیاهرگ ها و اعصاب که در مقیاس چشم نا مسلّح بسیار کوچک هستند جراحی های بسیار دقیق و در عین حال ظریف و حساسی انجام می پذیرد در جراحی اعصاب از این اعمال می توان پیوند عصب ها درمان آنوریسم ها و نا هنجاریهای سرخرگی سیاهرگی را نام برد

اما تلاش انسان جوینده بدینجا خاتمه نیافت و جراحان هر دم می کوشیدند و می کوشند تا جراحی را هرچه ساده تر هرچه سریع تر و در عین حال هرچه بهتر و با عوارض کمتر به انجام رسانند.

یکی از نوین ترین و پیشرفته ترین این راه ها جراحی آندوسکوپی است. آندوسکوپی(درون پژوهی) روشی است که با استفاده از برشی کوچک و دخول دوربینی با توان بینایی بالا می توان اندام های درونی بیمار رابر روی یک صفحه تلویزیون دید و از این امکان برای بهتر و دقیق تر یافتن محل ضایعه و در نتیجه بهتر عمل کردن استفاده کرد. کاربرد این جراحی در رشته جراحی مغز و اعصاب نیز چون دیگر رشته ها چهره این جراحی و نحوه درمان و پیش آگهی بیماران را به نحو نا باورانه ای دیگرگون کرده است.

نخستین تلاش برای جراحی اندوسکپی در پزشکی به توسط پزشک ایتالیایی بوتزینی در سال ۱۸۰۵ میلادی انجام پذیرفت. این پزشک از طریق یک مجرای طبیعی بدن دست به این کار زد جزئیات موفقیت یا نحوه کار او در دسترس نیست اما به هر حال بوتزینی این کار را هرگز تکرار نکرد چون سازمان نظام پزشکی ایتالیا او را از این کار به سبب " کنجکاوی بیش از حد " منع کرد.

اما در جراحی اعصاب نخستین عملفتق دیسک مهره کمریدر سال ۱۹۹۰ به توسط اوبن چیم انجام پذیرفت.در سال ۱۹۹۲ میلادی پزشک ایرانی ساکن ایالات متحد آمریکا، پرویز کم بین، با لوله های کوچکی که توبول نامیده می شدند، نخستین عمل فتق دیسک کمری را به معنی واقعی کلمه به انجام رساند.


برش پوست در این جراحی از ۳ سانتی متر یعنی از پهنای شصت دست تجاوز نمی کند

در سال ۱۹۹۳ میلادی ژان دستاندو جراح اعصاب فرانسوی روشیمخصوص به ابداع خویش برای جراحی های ستون مهره های کمری اختراع کرد. این روش بعد ها به توسط او به جراحی های دیگر ستون فقرات کمری و همچنین ستون فقرات گردنی تعمیم یافت.

نگارنده نیز این روش را گسترش داده و در سال های اخیر برای جراحی های ناحیه پشتی ستون فقرات گردنی و نیز برخی ناهنجاری های ناحیه قاعده جمجمه در محلی که ستون مهره ها به جمجمه متصل می شود و نیز در مخچه را با موفقیت به مرحله اجرا گذاشته است.

نمایی از زمان جراحی که با بزرگنمایی بر روی صفحه تلویزیون می شود

برتری این روش در تجربیات نگارنده در صورت انتخاب صحیح بیماران نسبت یه جراحی کلاسیک به اثبات رسیده است.

به طور نمونه برای جراحی فتق دیسک کمر دوره بستری از ۴ یا به ۵ روز به ۱ روز، در فتق دیسک گردن از ۳ یا ۴ روز به ۱ روز و در جراحی ناحیه گردنی - جمجمه ای به جای ۵ یا ۶ روز به ۲ تا ۳ روز کاهش می یابد؛ بیمار بلافاصله پس از عمل اجازه برخاستن دارد و درد های پس از عمل به نحو قابل توجهی کمتر و خفیف تر هستند.

در مطالعه اولیه در بیمارستان ما در بوردو ی فرانسه، در بیماران عمل شده برای ناحیه گردنی مقایسه بین میزان درد پس از جراحی از میزان درد متوسط در یک مقیاس ۱۰ نمره ای از ۶،۵۴ در جراحی های کلاسیک به ۳،۲۵ در جراحی های آندوسکوپی تقلیل نشان می دهد.

بیماران عمل شده در اکثر موارد می توانند در مدت کوتاهی پس از عمل به سر کار خود بازگردند و فعالیت های ورزشی خویش را پس از دوره کوتاه یک تا دو هفته بعد از عمل جراحی از سر بگیرند.

مفهوم آندوسکوپی یکی از پیشرفت های قابل توجه در جراحی به ویژه جراحی اعصاب است به طوری که به نظر نگارنده می توان آن را جراحی آینده نامید. امید است در آینده نه چندان دور این روش ها به همت نیکوکاران در ایران نیز گسترش یابد و هموطنان ما بتوانند از آن بهره ببرند.

*جراح مغز و اعصاب - رئیس «مرکز جراحی آندوسکوپی ستون فقرات»(CCRE) - بوردوی فرانسه.