افزایش گرایش جوانان به مهارتآموزی و مشاغل جدید
تحولات بازار کار ایران در سالهای اخیر نشان میدهد که مسیر سنتی ورود به اشتغال، یعنی «تحصیل دانشگاهی و استخدام رسمی»، دیگر تنها گزینه پیشروی جوانان نیست.
تحولات بازار کار ایران در سالهای اخیر نشان میدهد که مسیر سنتی ورود به اشتغال، یعنی «تحصیل دانشگاهی و استخدام رسمی»، دیگر تنها گزینه پیشروی جوانان نیست. افزایش هزینههای زندگی، تغییر ساختار اقتصاد، تحولات فناوری و دشواریهای ورود به بازار کار رسمی باعث شده گرایش به مهارتآموزی و مشاغل جدید به یکی از روندهای مهم اجتماعی–اقتصادی در میان جوانان تبدیل شود؛ روندی که هم فرصتساز است و هم نیازمند سیاستگذاری دقیق.
عبور تدریجی از مسیر سنتی اشتغال
گزارشهای رسانههای داخلی از جمله ایسنا، ایرنا و دنیای اقتصاد نشان میدهد بخش قابلتوجهی از جوانان، بهویژه فارغالتحصیلان دانشگاهی، با چالشهایی مانند بیکاری، اشتغال غیرمرتبط با رشته تحصیلی و دستمزدهای پایین مواجهاند. این شرایط باعث شده نگاه به مدرک دانشگاهی بهعنوان تضمین شغل، تضعیف شود.
در همین فضا، یادگیری مهارتهای فنی، دیجیتال و کاربردی بهعنوان مسیر جایگزین یا مکمل تحصیلات دانشگاهی مورد توجه قرار گرفته است. گزارشهای خبرگزاری مهر و خبرآنلاین حاکی است که بسیاری از جوانان، همزمان با تحصیل یا حتی بهجای ادامه تحصیلات رسمی، به سمت دورههای مهارتمحور حرکت کردهاند.
رشد مشاغل جدید و اقتصاد مهارتمحور
اقتصاد ایران نیز همزمان با تحولات جهانی، شاهد رشد مشاغلی است که بیش از مدرک، به مهارت وابستهاند. حوزههایی مانند فناوری اطلاعات، تولید محتوا، بازاریابی دیجیتال، طراحی، برنامهنویسی، تعمیرات تخصصی، خدمات آنلاین و برخی مشاغل خانگی و آزاد، در گزارشهای تسنیم، فارس و اقتصادنیوز بهعنوان بخشهای روبهرشد بازار کار معرفی شدهاند.
کارشناسانی که در رسانههایی مانند دنیای اقتصاد و تابناک با آنها گفتوگو شده، معتقدند انعطافپذیری، سرعت ورود به بازار و امکان کسب درآمد مستقل از مهمترین دلایل جذابیت این مشاغل برای جوانان است؛ بهویژه در شرایطی که استخدام رسمی با محدودیتهای جدی مواجه است.
مهارتآموزی؛ انتخاب آگاهانه یا واکنش به فشار بازار؟
تحلیلها نشان میدهد گرایش جوانان به مهارتآموزی، صرفاً یک انتخاب داوطلبانه نیست، بلکه تا حدی واکنشی به شرایط بازار کار و اقتصاد محسوب میشود. گزارشهای ایرنا و باشگاه خبرنگاران جوان تأکید دارند که عدم تناسب میان آموزش دانشگاهی و نیاز بازار، جوانان را به سمت یادگیری مهارتهای عملی سوق داده است.
در عین حال، برخی کارشناسان هشدار میدهند که اگر مهارتآموزی بدون استانداردسازی، اعتبارسنجی و پیوند با بازار واقعی انجام شود، میتواند به انباشت نیروی نیمهماهر و ناپایدار منجر شود. از این منظر، نقش نهادهای آموزشی، فنیوحرفهای و سیاستگذاران اهمیت بیشتری پیدا میکند.
نقش آموزشهای مهارتی و فنیوحرفهای
بر اساس گزارشهای منتشرشده در ایسنا و مهر، مراکز آموزش فنیوحرفهای و دورههای مهارتی کوتاهمدت در سالهای اخیر با افزایش تقاضا مواجه شدهاند. این مراکز تلاش کردهاند آموزشها را متناسب با نیاز بازار کار طراحی کنند، هرچند کارشناسان بر این باورند که ارتباط نظاممند میان آموزش مهارتی و بازار کار هنوز به بلوغ کامل نرسیده است.
برخی تحلیلها در رسانههایی مانند خبرآنلاین و اقتصادنیوز تأکید میکند که اگر سیاستهای حمایتی، تسهیلات مالی و مشوقهای کارآفرینی بهدرستی اجرا شود، مهارتآموزی میتواند به کاهش بیکاری جوانان و افزایش بهرهوری نیروی کار منجر شود.
پیامدهای اجتماعی و اقتصادی این تغییر مسیر
تغییر مسیر ورود جوانان به بازار کار، پیامدهای متعددی دارد:
-
افزایش انعطافپذیری شغلی: جوانان کمتر به یک شغل ثابت وابسته میشوند.
-
کاهش وابستگی به استخدام دولتی: که سالها یکی از مطالبات اصلی جوانان بوده است.
-
رشد اقتصاد خدمات و دیجیتال: بهعنوان موتور جدید اشتغال.
-
چالش امنیت شغلی: بسیاری از مشاغل مهارتمحور از ثبات و پوشش بیمهای کافی برخوردار نیستند.
این موضوع در تحلیلهای دنیای اقتصاد و تابناک بهعنوان یکی از دوگانههای مهم بازار کار جدید مطرح شده است: فرصت بیشتر برای اشتغال، اما با ریسک بالاتر.
جمعبندی
افزایش گرایش جوانان به مهارتآموزی و مشاغل جدید نشاندهنده تغییر تدریجی اما معنادار در الگوی اشتغال در ایران است. این روند اگرچه در پاسخ به فشارهای اقتصادی و محدودیتهای بازار کار شکل گرفته، اما میتواند در صورت سیاستگذاری درست، به فرصتی برای نوسازی بازار کار، افزایش بهرهوری و تقویت اقتصاد مهارتمحور تبدیل شود.
کارشناسان تأکید دارند که موفقیت این مسیر نیازمند تقویت آموزشهای مهارتی استاندارد، پیوند واقعی آموزش با بازار کار، حمایت از کارآفرینی و ایجاد حداقلی از امنیت شغلی برای فعالان این حوزه است؛ موضوعی که میتواند نقش مهمی در آینده اشتغال جوانان و پایداری اجتماعی ایفا کند.