اثرات افزایش شکاف دیجیتالی در جهان

امروزه افزایش شکاف دیجیتالی، بین کشور‌های توسعه‌یافته و در‌حال‌توسعه یکی از چالش‌های مهم جهانی است که تاثیرات گسترده‌ای بر جنبه‌های مختلف جوامع بشری دارد. یکی از برنامه‌های دولت‌های پیشین در کشور ما نیز آموزش برای استفاده از فناوری‌های نوین ناشی از اینترنت و بهره‌برداری از فرصت‌هایی بود که دیجیتالی کردن فضای زندگی، برای کشور به ارمغان می‌آورد.

گرچه شروع خوبی رقم‌زده شد، اما متاسفانه به دلایل مختلف، سیاست‌ها تغییر و به سمت حذف و یا کاهش استفاده از دنیایی که اینترنت می‌تواند برای جامعه فراهم کند حرکت کرد. تا جایی که سیاست کاهش سرعت اینترنت، گران کردن آن، فیلتر نمودن فضای مجازی و حتی جرم‌انگاری استفاده از برخی شبکه‌های اینترنتی در دستور کار قرار گرفت. البته هراس از ایجاد فرصت‌های جدید و تغییر در مناسبات بین ملت و دولت، یکی از خصوصیات تمامی کشور‌های جهان سوم و در حال توسعه است.

آثار زیانبار شکاف دیجیتالی بین کشورهای پیشرفته و کشورهای جهان سوم و درحال توسعه متعدد است. از جمله می توان به اثرات اقتصادی اشاره کرد. طبیعتا  دسترسی به فناوری‌های پیشرفته و اینترنت پرسرعت به رشد اقتصادی، نوآوری و ایجاد مشاغل جدید کمک می‌کند. شرکت‌ها و افراد می‌توانند از فرصت‌های دیجیتالی مانند تجارت الکترونیک، بازاریابی دیجیتال و فناوری‌های مالی بهره‌مند شوند. اما در کشورهای درحال توسعه؛ عدم دسترسی به فناوری‌های دیجیتال باعث عقب‌ماندگی اقتصادی می‌شود. کسب‌وکارهای محلی نمی‌توانند با بازارهای جهانی رقابت کنند و فرصت‌های رشد را از دست می‌دهند. همچنین وابستگی به اقتصاد سنتی و کاهش بهره‌وری باعث افزایش فقر و نابرابری می‌شود.

اثرات آموزشی از دیگر تبعات زیانبار شکاف دیجیتالی است. در کشورهای توسعه‌یافته، دانش‌آموزان و دانشجویان به منابع آموزشی آنلاین، دوره‌های مجازی و ابزارهای یادگیری پیشرفته دسترسی دارند. این دسترسی به بهبود کیفیت آموزش و افزایش فرصت‌های یادگیری مادام‌العمر کمک می‌کند.

اما در کشورهای در حال توسعه، بسیاری از دانش‌آموزان به اینترنت، کامپیوتر یا حتی برق دسترسی ندارند که باعث محرومیت از آموزش با کیفیت می‌شود. در دوران همه‌گیری‌هایی مانند کووید-۱۹، این شکاف بیشتر آشکار شد، زیرا دانش‌آموزان در کشورهای فقیر و یا محروم از امکانات دیجیتالی، نتوانستند از آموزش آنلاین به خوبی بهره‌مند شوند. این موضوع به افزایش نابرابری آموزشی و کاهش فرصت‌های شغلی آینده منجر می‌شود.

مسائل اجتماعی نیز یکی دیگر از آثار شکاف دیجیتالی است. در کشورهای توسعه‌یافته، دسترسی به رسانه‌های اجتماعی و پلتفرم‌های دیجیتال به افراد امکان می‌دهد تا با دیگران ارتباط برقرار کنند، اطلاعات به‌روز دریافت کرده و در فعالیت‌های اجتماعی مشارکت داشته باشند. این دسترسی به افزایش آگاهی و مشارکت مدنی کمک می‌کند.

در کشورهای در حال توسعه، عدم دسترسی به اینترنت و فناوری‌های دیجیتال باعث انزوای اجتماعی و کاهش مشارکت در جامعه می‌شود. افراد در مناطق محروم نمی‌توانند از خدمات بهداشتی، آموزشی و دولتی آنلاین استفاده کنند که به افزایش نابرابری‌های اجتماعی منجر می‌شود.

آثار سیاسی هم به عنوان یکی دیگر از پیامدهای شکاف دیجیتالی مطرح است. در کشورهای توسعه‌یافته، دسترسی به اطلاعات و پلتفرم‌های دیجیتال به شهروندان امکان می‌دهد تا در فرآیندهای دموکراتیک مشارکت فعال داشته باشند. رسانه‌های اجتماعی به عنوان ابزاری برای بسیج سیاسی و افزایش شفافیت عمل می‌کنند. در کشورهای در حال توسعه، عدم دسترسی به اطلاعات و رسانه‌های مستقل ممکن است به سرکوب آزادی بیان و کاهش مشارکت سیاسی منجر شود. دولت‌ها ممکن است از فناوری‌های دیجیتال برای نظارت و کنترل شهروندان استفاده کنند که به نقض حقوق بشر و کاهش دموکراسی منجر می‌شود.

اما در مورد اثرات بهداشتی این شکاف نیز باید خاطرنشان کرد که در کشورهای توسعه‌یافته، دسترسی به خدمات بهداشتی دیجیتال (مانند مشاوره آنلاین، نظارت از راه دور و پرونده‌های الکترونیک سلامت) به بهبود کیفیت زندگی و کاهش هزینه‌های درمانی کمک می‌کند ولی در کشورهای در حال توسعه، عدم دسترسی به اینترنت و فناوری‌های بهداشتی باعث کاهش دسترسی به خدمات پزشکی و اطلاعات بهداشتی می‌شود.