پهلوان خوانی با شاهنامه

اگر این روزها از برخی از جوانان خواسته شود یکی دو بیت از شعر فردوسی را خوانش کنند یا به یاد نمی آورند یا آن را به سختی خوانش می کنند.
اما فردوسی در بخشی از داستان ' خاقان چین ' در شاهنامه اعلام می کند که در ابتدا به مخاطب خود نگاهی خردمندانه و روشن روان دارد چنانچه می گوید: ' کنون ای خردمند روشن‌روان/ بجز نام یزدان مگردان زبان '.
فردوسی در شاهنامه یک جغرافیای بلند پایه دارد که تمام ابیات آن پاسبانی از این ' بوم وطن' خویش است، که بارها فردوسی در ابیات مختلف این نام سترگ را ' ایران ' نامیده است.
از این رو شاهنامه فردوسی در بین مردم زاگرس به ویژه در بین مردان قوم لر خاصه ایل بختیاری از جایگاه ویژه ای برخوردار است.
شاهنامه خوانی آیین دیرین در بین ایل بختیاری است که بیشتر شاهنامه خوانان آن را بر اساس ریتم و ضرباهنگ وزنی بحر متقارب ' فعولن فعولن فعول 'خوانش می کند.
ریتم حماسی فعولن در تمامی خوانش ها رعایت می شود حتی در تغزل داستان بیژن و منیژه که باید فراز و فرودهای کلامی رعایت شود،هر چند در تمامی سالها شاهنامه خوانی پیرمردها بر اساس همین بحر انجام می شود.
حنجره شاهنامه خوان گاهی در این خوانش ابیات فردوسی، به سمت متقارب مثمن محذوب کشیده می شود اما این فقط در ابیات آغازین خوانش صورت می گیرد و دوباره این خوانش به سمت حماسی خوانی برگشت داده می شود.
در چهارمحال و بختیاری در بین عشایر بختیاری شاهنامه خوانی به یک رسم تبدیل شده است و در بیشتر شب نشینی ها پیشتر از شاهنامه خوانی دورهمی استفاده می شد.
در بین ایل بختیاری شاهنامه رویکردی اجتماعی داشته است، آنچنان که مردمان این دیار برای فرزندان خود نامهایی از شاهنامه و اسطوره های پهلوانی انتخاب می کردند.
شاهنامه در بین سرزمین بختیاری به عنوان ˈ هفت لشگر ˈ معروف است و نقاله خوانی و شاهنامه خوانی به عنوان یک فرهنگ بومی در این منطقه درآمده و هر کدام از شخصیت ها و کاراکترهایی داستانی که در شاهنامه به عنوان یک اسطوره اند، نماد یک فرهنگ و اندیشه می باشند.
نام برخی از مناطق جغرافیایی سرزمین بختیاری از جمله ˈ رستم آبادˈ ، ˈ کوه رستم ˈ و ˈ دژسفید ˈ برگرفته از مفاهیم شاهنامه است و شاهنامه فردوسی، برای مردم این خطه تنها قصه و داستان نبرد نیست، بلکه یک اثر ستایشگری خداوند است.
برای مردم این دیدار شاهنامه، مجموعه تاریخ و فرهنگ اقوام ایرانی است که همه وجوه زندگی، اعتقادات، باورها و دستاوردهای فکری، دینی، اخلاقی و اجتماعی آنان را در خود جای داده است.
شاهنامه فردوسی حدود 60هزار بیت شعر دارد و بزرگترین حماسه ملی ایران است، این کتاب غیر از حماسه ای بودن دارای پندها ، نصیحت ها ، اخلاق و ادب بوده زیرا فردوسی زنده کننده زبان و هویت ملی ایرانی است.
شاهنامه فردوسی آیینه تمام نمای فرهنگ و تمدن ایرانی است و فردوسی نیز سرو روان و پاک ایران است و نباید به دست فراموشی سپرده شود.
ˈفریدون جنیدی رئیس بنیاد نیشابور در گفت و گو با ایرنا تاکید کرد : توجه و گرایش مردم در ایل بختیاری به این اثر فاخر و جاودان قابل ستایش است.
شاهنامه خوانی در بین عشایر به ویژه ایل بختیاری از گذشته تاکنون متداول بوده است و این رسم هنوز در بین ایل بختیاری حفظ شده است و به دلیل روح حماسی شاهنامه ، بختیاریها در آیین‌های سوگواری نیز شاهنامه خوانی می‌کنند.
یک محقق ادبیات نیز می گوید: خوانش شاهنامه در بین ایل بختیاری تنها مخصوص شب های مهمانی و دورهمی نبوده است بلکه در بیشتر مراسم های پر جمعیت نظیر عزاداری ها، یکی از برنامه ها خواش شاهنامه بوده است.
نادیا مظفری در گفت و گو با ایرنا افزود: خوانش شاهنامه در بین بختیاری ها بیشتر در گوشه دشتی و یا دستگاه ماهور است اما در نهایت ریتم حماسی در این خوانش قالب است.
به گفته وی، لحن و صدای زیر و بم شاهنامه خوانی در بین ایل بختیاری شبیه خنیاگری قدیم بوده که در مناطق کردنشین زمانی رواج داشته است.
مظفری افزود: بر خلاف شاهنامه زورخانه ای و زنگی یا شاهنامه خوانی قهوه خانه ای، در شاهنامه خوانی بختیاری کشیدگی قافیه و تاکید بر واژه ورودی بیت باعث حماسی تر شدن آن شده است.
به گفته وی، شاهنامه خوانی مجلسی ایل بختیاری رویکرد بازنمایی داستان بر منظومه را دارد که در بین انواع شاهنامه خوانی می تواند خود یک مکتب محسوب می شود که در خوانش مجلسی شاهنامه در قوم کرد یا بوشهری نیز گونه ای از این قصه خوانی وجود دارد.
این محقق می گوید: در شاهنامه خوانی مجلس قشقایی لحن برم تر است اما در شاهنامه خوانی بختیاری این لحن عمگنانه و غم انگیزتر به بیان داستان می پردازد.
اکنون آیین شاهنامه خوانی بختیاری از سوی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به عنوان یک اثر میراث ناملموس، به فهرست آثار ملی کشور اضافه شده است.
به گزارش ایرنا، چهارمحال و بختیاری پس از استان فارس دارای دومین جمعیت عشایری کشور می باشد که عشایر بختیاری هنوز به مولفه های فرهنگی خود پایبند هستند.
2097