مدیریت جهادی را با مغلطه " مدیریت علمی، مدیریت فقهی " به حاشیه بردند

به گزارش خبرنگار سیاسیخبرگزاری تسنیم، یکی از بزنگاه های تاریخ انقلاب اسلامی در دوران دفاع مقدس تعریف می شود که امام خمینی(ره) و همه کسانی که در آن عرصه نقش ایفا کردند با روحیه مدیریت جهادی توانستند در مقابل ارتش صدامی که از سوی هر دو جبهه غرب و شرق حمایت می شد، پیروز شوند. با این حال بعد از دوران دفاع مقدس نوع دیگری از مدیریت در صحنه کشور از سوی برخی شخصیت ها مطرح می شود که به گفته محمدحسین صفارهرندی نقطه آغازین این انحراف از یادداشت هایی بود که با عنوان " مدیریت علمی و مدیریت فقهی " منتشر شد.

از این رو برای بررسی و تبیین بیشتر موضوع «مدیریت جهادی» و شاخص ها و بایسته های این سبک مدیریت سراغ محمدحسن صفارهرندی عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام رفتیم و در گفت وگویی که بیش از یک ساعت به طول انجامید وی به بررسی ابعاد مختلف نظریه مدیریت جهادی پرداخت.

محمد‏حسین صفار هرندی که بیشتر با عنوان وزیر ارشاد دولت نهم شناخته می شود در سال ۱۳۷۳ دوره نظری " مدیریت استراتژیک " را به پایان می رساند. البته وی به دلیل اینکه معاون مدیر مسئول و سردبیر روزنامه کیهان بوده است، عنوان روزنامه نگاری را نیز در کارنامه خود دارد.

متن زیر مشروح گفت وگوی صفارهرندی باخبرگزاری تسنیمرا در زیر می خوانید:

تسنیم: با توجه به اینکه امسال مقام معظم رهبری عنوان سال را " اقتصاد و فرهنگ با عزم ملی و مدیریت جهادی " نامگذاری کردند، نشان از آن دارد که در اولویت ها باید مسئله فرهنگ و اقتصاد قرار گیرد و برخی معتدند راهکار حل مشکلات کشور نه تنها در مسئله فرهنگ و اقتصاد بلکه در بسیاری از مشکلات " مدیریت جهادی " است. از این رو برای بررسی الزامات مدیریت جهادی خدمت شما رسیدیم. به نظر شما مدیریت جهادی چه شاخصه هایی دارد و چرا این نوع مدیریت برای رفع مشکلات کشور مفید و مؤثر است؟

صفارهرندی:بسم الله الرحمن الرحیم. به نظرم اگر مجموعه ای از تجربیات را در طول این سی و چند سال گذشته بر نظام، کنار هم قرار دهیم تقابل دو روش اداری را می توانیم ببینیم. یک روش مبتنی بر روابط بوروکراتیک که من به آن می گویم «مدیریت بوروکراتیک» که کاملاً اداری است. و یک روش دیگر، روش «مدیریت جهادی» است.

اگر این دو را در قیاس با هم ببینیم ارزش کلمه و عبارت مدیریت جهادی بیشتر مشخص می شود. در مدیریت بوروکراتیک، ممکن است همه چیز طبق قانون و روابط باشد و چارچوب رعایت شود ولی آیا برای کشوری که انقلاب داشته و باید حرکت انقلابی را پیش ببرد این نوع مدیریت می تواند کفایت کند؟

گفته شد که بعد از جنگ جهانی دوم، ژاپنی ها وقتی دیدند که خرابی های ناشی از جنگ خیلی زیاد و ضرباتی که از این جنگ خورده بودند با شرایط طبیعی و عادی ترمیم ناپدیر است به این فکر افتادند که بیایند و این قواعد جاری، مثلاً ۸ ساعت در روز کار کردن کارگر را بر هم بزنند و در برابر آن، گفتند کارگر تا جایی که می تواند حداقل ۱۲ ساعت باید کار کند و ملت هم پذیرفته بودند، برای اینکه جبران مافات شود و در واقع، این پذیرش، گفتمان غالب در کشور شد.

مدیریت جهادی، شاخصه هایی دارد که باید این مشخصات را با شاخص هایی در نظر گرفت که با لحاظ کردن آن، لزومی نداشته باشد که ما حتماً در زمان جنگ باشیم تا کار جهادی کنیم. می توانیم خارج از دوره جنگ نظامی، با نگاه جهادی کار را پیش ببریم. خصوصیت برجسته جهاد این است که کوششی در برابر دشمن است. کار جهادی، کاری است که باید حتماً در مقابل دشمن انجام شود؛ در فرهنگ اعتقادی ما جهاد، کاری است که در راه خدا انجام می شود. هر تلاش و کوششی هر چقدر هم زیاد باشد، هر چقدر هم عاشقانه باشد ولی در آن اخلاص و نیت الهی نباشد آن کار جهادی نیست.

خصوصیت سوم اینکه، واقعاً باید یک کار فوق العاده و در حقیقت خارج از قواعد معمول صورت بگیرد. همان حرکتی که در توضیح ابتدایی در تفاوت با کار بوروکراتیک اشاره کردم. این کلیات، شاخص های کلی کار جهادی است. اما اگر بخواهیم مقداری جزئی تر شویم مواردی را خدمت تان عرض می کنم.

در توضیح آن بحثخدایی بودن و اینکه کار جهادی همراه است با ایمان به خدا و اعتماد به خدا. یک زمانی است که ما به خدا ایمان داریم اما از ته دل می گوییم یا می شود یا نمی شود؛ این ایمان متزلزل است. آنهایی که به خدا اعتماد کامل دارند یعنی می گویند در عالم تأثیر، هیچ مؤثری به اندازه خدا یا اصلاً هیچ مؤثری وجود ندارد «لامؤثر فی الوجود الا الله»، تعیین کننده و اثرگذار واقعی خداست. در نگاه جهادی این خیلی برجسته است.

در دوران جنگ هیبت دشمن خیلی بود و آنها می شنیدند و خبر داشتند که همه پول های عرب های منطقه خلیج فارس یعنی طاغیت طاغوتچه های منطقه پشت ارتش صدام بود و از آن طرف هم حمایت های سیاسی و حمایت های نظامی تسلیحاتی ابرقدرت ها، اروپا و… بود. حتی تا جایی بود شرق و غرب سیاسی آن روز هر دو مشترک بودند در اینکه مقابل ما بایستند. بچه های ما در دوران جنگ این ها را می دیدند ولی ته دلشان اعتماد به خدا داشتند که خدا می فرماید: «و إن تنصروا الله ینصرکم»، «کسی که خدا را یاری کند خدا نیز او را یاری می کند» و به این صورت هیبت دشمن در مقابلشان شکسته می شد.

برای هر کار دیگری نیز همین طور است و هیبت یک کار بزرگ همین است. وقتی آدم اعتماد به قدرت های الهی دارد می بیند واقعا می تواند غلبه کند. این دستاوردهایی که در زمینه های تکنولوژیک در سال های اخیر برای ما پیدا شده، در حالی که ما در شرایط تحریم و محاصره هم بودیم و دشمن نمی خواست که ما به اینجا برسیم ولی این اتفاق افتاده است و این محصول اعتماد است.

*** «امید» و «پرهیز از یأس» در مدیریت جهادی حرف اول و آخر را می زند

نکته بعدی اینکه، در مدیریت و نگاه جهادی، امید و روحیه حرف اول و آخر می زند و پرهیز از یأس. اصلا مدیر جهادی یأس را به ساحت وجود خویش راه نمی دهد، چرا که به قول حضرت امام(ره)، یأس از جنود شیطان است.

مدیریت جهادی، درست است که با پایبندی به ارزش های الهی، دینی و اسلامی انجام می شود، اما معنایش این نیست که از تدبیر و برنامه ریزی علمی، و منطبق با سازوکارهای تجربه شده علمی از آن، بخواهد پرهیز کند.نه! این دو را با هم جمع می کنند. بخش قابل توجهی از دستاوردهای ما محصول همین عمل کردن منطبق بر روش های علمی است.

شما ببینید در دوران جنگ بچه های ما کارهای بزرگی را انجام دادند. پل زدن روی اروندرود در آن شرایط جنگی که دشمن هم شما را زیرنظر دارد، مثل آن پل پیروزی که ما بر اورند رود برای فتح فاو زدیم، هنوز هم خیلی از آکادمی های نظامی دنیا می آیند و می پرسند شما چگونه این کار را کردید؟ محاسبات تان را نشان دهید که چگونه بود؟

پس این کار، کاری سنجیده و حساب شده است. آنقدر هم ظرایف و دقایق درنظر گرفته شده بود و ماه ها داشت مطالعه می شد. مثلاً دبی(Debi) حجم آبی را که در اروند جریان داشت را مطالعه کرده بودند که در شرایط مختلف چه تغییراتی پیدا می کند. بحثجزر و مد را بررسی کرده بودند. تمام این عناصر دخالت کننده در این قصه را محاسبه کرده بودند و بعد به این نتیجه رسیده بودند که باید مثلاً اینگونه طراحی کنند.

*** دستاوردهای علمی ما محصول نگاه جهادی است

همین الان هم بزرگترین دستاوردهای علمی ما محصول همین نگاه جهادی است. یعنی، از یک طرف شخص به خاطر تبعیت از فرمان خداوند به کاری که انجام می دهد، اعتقاد دارد، از آن طرف هم خداوند خود در ناموس هستی یک محاسباتی را لحاظ کرده که باید به این ها توجه کرد.

همین چند وقت پیش که حضرت آقا از مپنا بازدید کردند و این دستاوردهای صنایع توربین سازی و وزارت نیرو را دیدند، یک دریایی از نوآوری ها و اختراعات و مجاهدت علمی تکنولوژیک را در آنجا مشاهده کردند و واقعاً هم موجب انبساط خاطر ایشان شد. باید این صنعتگران بیایند توضیحاتی برای مردم بدهند و بگویند چه اتفاقاتی افتاده است. کسانی بالای سر کار هستند که نگاه شان جهادی بوده است.

آنجا کار مهندسی است و کار نظامی نیست ولی روحیه حاکم بر آنجا جهادی است. خیلی از آنها بچه هایی هستند که سابق در جهاد سازندگی بودند و خیلی ها تجربه حضور در میدان های جنگ و حضور در سپاه پاسداران انقلاب اسلامی دارند و این افتخارات را با خود یدک می کشیدند. نگاه بسیجی توانسته است همچنین اتفاقی را سامان دهد.

*** در مدیریت جهادی نباید «خودباوری» منتهی به «خودشیفتگی» شود

نکته سوم، خودباوری است؛ خودباوری از مشخصات مدیریت جهادی است. یعنی هر قدر یک امر عظیم باشد، آدم این را در توان و ظرفیت خود ببیند که ما می توانیم این کار را انجام دهیم، مصداق خودباوری است. منتهی یک آفت در کمین خودباوری است که این خودباوری اگر منتهی به خودشیفتگی شود، یک خصیصه شیطانی است.

بعضی از کسانی که در یک مقاطعی درخشیند و در مرحله ای سقوط کردند، سقوطشان از همین جا بوده که به جای خودباوری به خودشگفتی و خودشیفتگی رسیدند. در خودباوری، خود اصالت ندارد و خود محو شده و تنها خداست که اصالت دارد. این خودی است که می گوید هر چه به ما می رسد از ناحیه خداوند است، وَمَا رَمَیْتَ إِذْ رَمَیْتَ وَلَکِنَّ اللّهَ رَمَی، یعنی آنگاه که تیر می انداختی، تو تیر نمی انداختی، خدا بود که تیر می انداخت.

وقتی که خرمشهر را که می گیرد می گوید: تو نبودی، خدا بود که خرمشهر را آزاد کرد. خرمشهر، توسط خدا آزاد شد. تو اسباب و وسیله بودی. این خودش را باور می کند؛ باور خودی که در خدمت خداست.اما کسی که خود را غافل از خدا بکند، آن دیگر خودباوری نیست، بلکه خودشیفتگی است. این غرور و کبر است که جزء خصیصه های شیطانی است.

نکته بعدی که در اشاره اولی نیز گفتم، بحثاخلاص است. اخلاص یعنی با قصد قربت کار کردن. اخلاص یعنی هر گونه شائبه گناه آلودی را از مسیر راه خود دور کند و از انحراف از مسیر حق پرهیز کند. این دیگر همه چیز را می تواند شامل شود و نباید هر حرکت انحرافی را انجام دهد.

در کار جهادی، جهاد نکته نخستش این است و دل سپردن به یک نقطه و ندیدن نقاط دیگر. یک نقطه را باید مدنظر قرار داد. اگر همه مردم ندیدند که ما چه کار کردیم تأثیری بر روحیه اش نداشته باشد. زمانی که اخلاص نباشد آدم می گوید من برای چه کار می کنم. هیچ کس که ارزش کار من را نمی فهمد و چنین انسانی نمی برد اما آدم مخلص همه عالم که از او بدگویی کنند چون کار را با نگاه به نقطه ای که باید ببیند و می بیند انجام می دهد برایش مهم نیست. کلام مولی امیرالمونینن «یا ایها الناس لا تَسْتَوْحِشُوا فی طریق الهدی بقلّه اهله» «اگر تنها ماندی و تک افتادی نگران مشو» اگر در مسیر هدایت هستی با خیال راحت و محکم برو.

نکته بعدی تردید به دل راه ندادن و پایداری ورزیدن بر موضع حق است. خیلی وقت ها آدم کار خوبی را شروع می کند اما وسطش می ماند و مردود می شود. به یک صورت " ارتداد " دچار می شود. ارتداد یک نوعش ارتداد عقیدتی است. ارتداد ممکن است در ساحت های سیاسی، اخلاقی و شخصیتی باشد که متزلزل بودن در تصمیم گرفتن است، بنابراین تردید به دل راه ندادن جزء خصیصه های مدیریت جهادی است.

نکته بعدی، پرکاری است؛ یعنی تلاشی از آن جنس که طرف آنقدر کار می کند که وسط کار خوابش می برد و تن بی جانش در دست اطرافیانش می ماند. نمونه داشتیم از بچه هایی که در دوران دفاع مقدس آنقدر پشت سر هم عمل می کردند، یک جایی که درست مثل ماشینی که بنزینش تمام می شود، خاموش می کردند و در گوشه ای می افتادند.

یکی از دوستانم آنقدر در کار خودش را خسته می کرد؛ یک بار خودش تعریف می کرد: نماز می خواندم در سجده خوابم برد. یعنی آنقدر فرسوده شده بود که در سجده خوابش برد و تا چند ساعت همین طور خواب بود. این پر کاری نقطه مقابلش تنبلی است. تنبلی برای مدیریت های معمولی بهانه اش فراهم است و آدم همیشه می تواند بهانه ای برای از زیر کار رفتن داشته باشد. می شود برایش توجیه های رسمی، قانونی و به مانند آن تراشید. حتی گاهی وقت ها می شود گفت کسلم و نمی توانم کار کنم که در مدیران ما زیاد هست ولی مدیر جهادی اصلاً کسالت ندارد. مدیر جهادی، تنبلی و کسالت به ساحت وجودش راه پیدا نمی کند.

اگر در این شرایط اسم ببرم در نگاه انحصار پیدا می شود. یکی از مدیرانی که وصف مدیریت جهادی از این جهت در موردش صدق می کند خودش تعریف می کرد و می گفت: ما اردو گذاشتیم و تمام رده ها را پای کار آوردیم. ۲۴ ساعت پشت سر هم با جلسه و نتیجه گیری و تصویب و این جور چیزها گذشت و خلاصه پنبه بحثرا به اتفاق مدیران کامل زدیم و ۲۴ ساعته تمام شد. فقط به اندازه ای که نماز بخوانیم و غذایی بخوریم و گاهی اوقات افراد استراحت ۱۰ دقیقه ای داشته باشند. وقت استراحت داشتیم ولی بعد از آن پشت سر هم کار بود.

این ها کسانی بودند که تجربه دوران جنگ را داشتند و برایشان این نوع کارها خوب بود و کاری را، که آن وقت، ممکن بود آدم یک ماه وقت عادی برای آن بگذارد، یک شبانه روز تمامش می کنند. کار جهادی برکت این شکلی هم دارد و حالتی است که با معادلات معمول هم جور در نمی آید و در واقع خاصیت سینرژیک دارد و معادله ۴ = ۲ + ۲ در موردش صدق نمی کند و در اینجا ۲ + ۲ می شود ۸!

نکته بعدی، داشتن سرعت عمل در کار، سرعت در تصمیم گیری، سرعت در اقدام و پیگیری است که آفت این سرعت، شتابزدگی است؛ سرعت چیز خوبی است و شتابزدگی اصلا خوب نیست. شتابزدگی، سرعتی است که مهار ندارد و بی ترمز است که بی ترمز خوب نیست. سرعت با ترمز خوب است، وقتی است که شما ول شوی، مثلاً ماشینی که ترمز بریده و توی سراشیبی هم واقع شده، خطرناک است؛ این فایده ندارد و خراب می کند.

سرعتی خوب است که با سرعت ۱۰۰ کیلومتر می تازد و هر موقع اراده کند می تواند متوقف کند و دست خودش باشد. در مدیریت جهادی، سرعت مهار شده است، یعنی از این طرف می تازی و از آن طرف میتوانی خود را کنترل کنی. آنجایی که لازم است متوقف کنی دو مرتبه شتاب بگیری.

*** «وحدت» یکی دیگر از شاخصه های مدیریت جهادی است

نکته دیگری اعتقاد به این آموزه است؛ آموزه قرآنی والدین مهقور راجع به اطرافیان پیامبر. خداوند می گوید خاصیتش این است که: «اشداء علی الکفار رحماء بینهم». مهم این که کجا باید شدت و غضب به خرج دهد و کجا رأفت و رحمت. بین دوستان باید رأفت و رحمت و هر چه با آنها تضاد داری، زاویه و مشکل داری ولی باید یادت باشد این ها دوستان و برادران دینی تو هستند و با این ها نباید شدید یا غلیظ بود و غلظت برای دشمنان باشد. چیزی که متأسفانه خیلی جاها ما می بینیم و رعایت نمی کنند.بعضی ها را می بینیم بیرون که خیلی خوش برخوردند و با دشمنان شان همیشه لبخند بر لبشان است و به دوستان و به فامیل که می رسند همیشه اخم می کنند. این خلاف مدیریت با نگاه جهادی است. مجاهد فی سبیل الله را قرآن اینگونه توصیفش می کند: جلوی دشمن غلیظ جلوی دوستان نرم باش.

بخش وحدت بین نیروهای خودی را می شود نتیجه گرفت؛ وحدت یا اتحاد به یک معنایی. شاید وحدت به این آسانی حاصل نشود ولی اتحاد ممکن است؛ یعنی رفتن به سمت وحدت، حرکت به سمت جمع شدن. این دستوری است که یک عده ای برای فرار از چنین چیزی هزار مدل استدلال می آوردند.

البته با هر کسی نمی شود وحدت داشت. با دشمن حق نداری وحدت کنی و با او یکی شوی ولی با خودی، با وجود اختلاف سلیقه ها باید وحدت کنی. در مدیریت جهادی اعتقاد به عمل جبهه ای حرف جدی می زند، یعنی اینکه ما در جهاد همه مان یاد گرفته ایم وقتی یک نیرویی می خواهد به خط بزند باید این طرفش و آن طرفش هم خبر داشته باشند. نمی شود که او خودش به تنهایی به خط بزند، در حالی که دست راست و چپ بی اطلاع باشند و حاصلش اینکه که ممکن است دور بخورد و قلع و قمع شود و خودی او را بزند. به دلیل اینکه چه می داند اینکه جلو رفته کیست، بنابراین عمل باید جبهه ای تعریف شود. مجاهد فی سبیل الله تک نمی پرد. عناصر و اجزاء حاضر در این جبهه باید با هم دیگر هماهنگ باشند.

در آن زمان قرارگاه را برای آن می گذاشتند. قرارگاه فراهم آورده ای از فرماندهان یگانهای مختلف عمل کننده، به اضافه کسانی که باید پشتیبانی کنند و تدارکات ببینند، کسانی که باید بهداری را سامان دهند و کسانی که باید آتش تهیه بریزند، بود. کسی که باید آتش هوایی و کسی که باید اطلاعات عملیات را از طریق تصویربرداری هوایی و… انجام دهد. کسی که باید سیستم نفوذ در دل دشمن را درآورد و دنبال کند و نتایج مشاهداتش را بیاورد. این طرف این ها دست به دست هم جبهه می شود. نه مثل ما که هر کداممان از بقیه قهر می کنیم و یک جبهه راه می اندازیم.(خنده) در این حالت جبهه مسخره است، اینکه هر کسی بخواهد با دیگری نسازد و برود جبهه راه بیندازد؟

*** مجموعه نیروهای در صحنه جهاد با یکدیگر «جبهه» را تشکیل می دهند

مجموعه نیروهای حاضر در صحنه های جهاد است که با همدیگر جبهه را تشکیل می دهند. دو جبهه بیشتر نداریم؛ جبهه حق و جبهه باطل. ما این طرف نمی توانیم تعدد جبهه داشته باشیم. این یک جبهه است و مجاهد فی سبیل الله به عمل جبهه ای معتقد است. در چارچوب همین نگاه ولایت مدار، یعنی معتقد بودن به نظام امامت و رهبری. یک جبهه ای رأس نداشته باشد، جبهه نیست و از هم می پاشد و اگر عناصر جبهه نگاهشان به رأس نباشد هر کسی ساز خودش را می زند.

مثل یک ارکستری است که رهبر می خواهد. رهبر ارکستر افراد را تنظیم می کند، در ارکستر مثلاً ۵۰ تا نوازنده هستند؛ به علامت رهبر ارکستر ویالنیست ها ویالن می زنند. شخصی که می خواند باید صدایش بلند و آرام شود. با علامت او شخصی که فلوت میزند. با علامت او ده جور ساز آنجا هست و در هر نقطه ای که او فرمان می دهد، یکی از آن ها وارد می شود و اینگونه شما هارمونی را مشاهده می کنید. اگر هر کدام از آنها خودسرانه بخواهدند کار بکنند زیبایی کار یک کنسرت را شما مشاهده نمی کنید.

در منظومه عمل جبهه ای ما، نقطه محوری و مرکزی رهبری است. رهبری که نقطه اَتَم و اعلی اش ولی فقیه در نظام است. در سلسله مراتب می تواند منتقل به رده های دیگر هم شود، البته با شؤن پایین تر. کسانی که در کنار رهبری شعبه می زنند، همان عقیده شما را تعقیب می کنند و مفاد اعتقادی آن خیلی فرق نکرده و مضامینی که گرفتند، از قرآن و حدیثاست ولی متصل به آن مرکزیت نیستند. این، جبهه را خراب می کند و نقطه بعدی اش می شود خارجی گری و خوارج از آن درست می شوند.

در عمل جبهه ای، امامت و ولایت نقطه مرکزی است. این ها را وقتی برمی گردیم به دوران دفاع مقدس می بینیم. گاهی وقت ها یک اشاره از ناحیه امام(ره) جنگ و سرنوشتش را تغییر می داد. امام(ره) یک کلمه می گویند که حصر آبادان باید شکسته شود و از آنجاست سلسله پیروزی ها آغاز می شود. با یک کلمه امام(ره) که باید حصر آبادان شکسته شود، کار تمام می شود.

تسنیم: آقای دکتر اگر اجازه بدهید در همین بحثوحدت، اتحاد و نگاه جبهه ای سؤالی را در رابطه با جریان اصولگرایی بپرسم. برخی جریانات اصولگرایی اقداماتی را برای ایجاد انسجام و وحدت انجام می دهند و تحرکاتی شکل گرفته است. به نظر شما جریان اصولگرایی برای منسجم تر شدن خود، باید از چه راهی را در پیش بگیرند؟

صفارهرندی:پاسخ مختصر بنده این است که اصولگرایان باید از وقایع سال های اخیر، به خصوص باید از ناکامی ای که اصولگراها در انتخابات ریاست جمهوری نصیبشان شد، درس بگیرند و رمز این ناکامی را باید به آنها متذکر شد.

به نظرم، فقط آدم باید کم عقل باشد که متوجه این حقیقت نشده باشد که ضربه ای که ما خوردیم از پراکندگی مان بود. هیچ استدلال دیگری قابل قبول نیست، بنده معتقدم ضربه ای که ما از پراگندگی خوردیم، به این معنا نبود که آرای ما تجزیه شد، بلکه آرای ما نابود شد. یعنی ما می توانستیم بالای ۶۵ درصد رأی داشته باشیم ولی به یک رای تجزیه شده و ۴۰ و چند درصدی تبدیل شدیم.

اثر تفرقه این است که دل مردم را از شما جدا می کند. در حالی که اگر یکپارچه بودید؛ خیلی ها از شما دل نمی کَندند. احساس می کردند این ها یک گروه منسجمی هستند که سرشان به تنشان می ارزد و دغدغه اداره مملکت را دارند اما در تفرق؛ همه احساسشان این بود که این ها خودخواهند، هر کسی می خواهد خودش را عرضه کند.

من معتقدم مهمترین چیزی که اصولگرایان باید در دستور کار داشته باشند این است که چگونه می توانیم یکپارچگی مان را دوباره بدست آوریم. حتی اگر در این انتخابات هم برنده نشویم، مهم نیست، ولی تمرین "عمل جبهه ای" کنیم.

”اصولگرایی در تولدش با این نگاه که باید عناصری که زمین گیر شدند و در نگاه متصلب پیشین خود مانده اند و نمی توانند از چارچوب های عاداتشان خارج شوند، مطرح شد؛ خوب است معطل آنها نشویم“

تسنیم: اخیرا نیز بحثی در رابطه با اصولگرایی مدرن یا جوان مطرح شده و برخی می گویند وقتی اصولگرایان جوان به میدان بیایند، برخی از تشتت ها از بین می رود و اصلولگرایان زودتر و بهتر می توانند به وحدت برسند. به نظر شما نسبت جریان اصولگرای جوان و سنتی در این مسئله چگونه تعریف می شود؟

صفارهرندی:در یک دوره ای با یک پوست انداختن، جریان اصولگرایی متولد شد. قبل از آن شما کلمه اصولگرایی را نداشتید و اصولگرایی از اوایل دهه ۸۰ مطرح شد. آن موقع جناح راست یا جبهه پیروان خط امام و رهبری و یا شورای هماهنگی جبهه انقلاب مطرح بود. اصولگرایی در تولدش با همین نگاه متولد شد که نباید معطل عناصری شویم که زمین گیر شدند و در نگاه متصلب پیشین خود مانده اند و نمی توانند از چارچوب های عاداتشان خارج شوند.

یک گروه جوان، آمد و بعضی از آن قواعد کنار گذاشته شد. البته باید از بزرگترها ممنون باشیم که همراهی نشان داند. اگر آنها مدعی می شدند، شاید به این راحتی این دستاورد حاصل نمی شد. من همیشه گفته ام که نسل جوان تر و جریان نوین اصولگرایی بخشی از دستاوردها را مدیون این است که پیشینیان آدم های نجیبی بودند و مقاومت اساسی نکردند البته خودشان هم به بن بست رسیده بودند.

در آستانه انتخابات شورای دوم جریان پیشین و سنتی به این نتیجه رسید که در انتخابات دخالت نکند و لیست ندهد و حتی لیست هم نداد. از دل همین تفکر نوین بود که یک گروهی آمد و گفت که ما با یک نام دیگر، بساط دیگری را راه می اندازیم، آنها هم حمایت کردند و جریان آبادگران به وجود آمد.

البته من این را نمی گویم که مجوزی باشد برای یک عده ای که در خانه خودشان نشستند، حالا یک جبهه جدید راه بیندازند؛ فکر می کنند همه هم می آیند، این طور نیست. اگر بخواهد چنین چیزی اتفاق بیفتد، باید در یک وفاق جمعی بین همه نیروهای اصیل اصولگرا باشد و حداقل این طور باشد که همه آنها(اصولگرایان) و بزرگترها گفته باشند که این کار خوب است و ما حمایت می کنیم، بعد هم باید کار را دست جوان ترها بسپارند.

جریان اجتماعی اصولگرایی اگر دید که بزرگانشان قدرت به هم پیوستن و کار از این نوع را نداشته و نمی توانند این قافله از هم پاشیده را سامان بدهند، خوب است که خودش اقدام کنند. این جریان و بدنه حزب اللهی، نباید متوقف شود. حتما هم نباید انتخابات پیش رو را ببرد؛ یک چیزی را سامان دهد که در آینده سازوکارهای ضروری برای به وجود آوردن یک جبهه موفق را در خودش فراهم کند. من به این معنا آن حرف را قبول دارم، اما به این معنا که یک دعوایی را بین نسل جدید و قدیم راه بیندازیم، چیز خوبی از آن بیرون نمی آید.

تسنیم: به بحثمدیریت جهادی برگردیم، به نظر شما شاخصه های دیگر مدیریت جهادی چیست؟

صفارهرندی:مردم داری و تواضع، خاکساری، سعه صدر داشتن، انتقادپذیر بودن از دیگر شاخصه های مدیریت جهادی است، اینها از دقائق مدیریت جهادی هستند. هر کدام از این ها را ممکن است جاهای دیگر هم پیدا شود، ولی این مجموعه با هم در مدیریت جهادی است. معلوم می شود که آدم، هم باید مردم دار باشد و هم متواضع، اما در عین حال اسیر مردم خدایی نشود.

بعضی ها مجیز مردم را می گویند برای اینکه رأی مردم را می خواهند اما در مدیریت جهادی، کسی مجیزگویی مردم را نمی کند. با اعتقاد به اینکه مردم باید خواسته هایشان عملی شود، کار می کنند. اگر یک وقت می بینند حرف مردم خلاف حرف خداست، می گویند من قبول ندارم. در مدیریت جهادی اعتقاد به این است که رضایت مردم را از مسیر خشم خدا نباید تامین کرد.

روایت هست که هر کس بخواهد رضایت مردم را به قیمت خشم خدا به دست آورد، خدا همان مردم را علیه اش برخواهد انگیخت. بنابراین، مردمداری اینجا از جنس مردم خدایی نیست. باید مردم در چارچوب آنچه شریعت الهی حکم می کند عمل کنند. آن وقت ببینید آن مجاهد برایش سخت نیست که نیمه شب بلند شود و کفشی از این مجاهد را واکس بزند و لباس های او را بشوید.

این کارهایی بود که در جنگ و جبهه انجام می شد. غالباً هم همان هایی که فرمانده بودند این کارها را می کردند و نصف شب بلند می شدند و کفش های گلی شده پرسنل دسته و گروهان و گردان خود را واکس می زندند و لباسهای شان را می شستند و خدماتی از این نوع را به قصد قربت انجام می دادند و کسی نمی دید.

مردمداری هایی که ماها بلدیم این است که مردم ببینند ما داریم این کارها را برایشان انجام می دهیم، ولی او برای اینکه مردم نبیند می رفت و از تاریکی و از خلوت استفاده می کرد که مردم نبینند. این کارها را در واقع برای منافع مردم انجام می داد، نه آراء مردم. مدیریت جهادی، روش آمادگی دائمی اخذ تصمیم، عزم جدی و پرهیز دنباله همان نداشتن تردید و نداشتن شک دائمی است. عزم وقتی آمد باید اقدام و عمل شود و دیگر " تزلزل " و " ببینیم چه می شود "، نداریم. منتهی آفت تصمیمات این است که آدم به خودرأیی دچار شود و لذا خداوند در قرآن می گوید: و شاورهم فی الامر، بنابرایندر مدیریت جهادی مشورت اصل است.

بخش قابل توجهی از مشکلات را از طریق مشورت می شود حل کرد، اما می گویند ما درست نشدیم برای اینکه دائم بشینیم تو جلسات و دائم مشاوره بگیریم و به تصمیم نرسیم. در نگاه جهادی، مشاوره ها زود به تصمیم می رسند و مشورت برای انجام اقدام است.

بحثابتکار و نوآوری، روحیه انقلابی خصیصه های مدیریت جهادی است اما آفت، در عکس آن، نیز هست. غیرجهادی به نظرم این می شود که کسانی روحیه انقلابی داشتن را در شکستن مرزهای قانونی می بینند و از اصول می زنند به اسم اینکه ما داریم انقلابی عمل می کنیم. حق نداریم مبانی را به اسم انقلابی خرد کنیم و مرزها را که نباید در نوردیم.

*** قواعد بروکراتیک مزاحم در مدیریت جهادی باید برداشته شود

بله! قواعد بوروکراتیک مزاحم را از سر راه باید برداشت، این درست است. اما کار جهادی نمی گوید وقتی رسیدی سرچهارراه، چراغ قرمز را رد کنید. جهاد چنین چیزی را هم نمی گوید و آنجا به قانون باید احترام گذاشت. اما اگر دیدیم که برای انجام کاری که باید ظرف ۵ دقیقه انجام شود وقت کشی می شود، این بوروکراسی است. کاغذبازی مزاحم که باید ماده را با یک قانون انقلابی دفعش کرد. ابتکار و نورآوری و داشتن روحیه ای به این صورت است.

یک مورد دیگر نداشتن روحیه امتیاز طلبی است. باید بابت همه آنچه انجام می دهد مطالبه بخواهد. در مدیریت جهادی اصل به این است که ما بدهکاریم نه طلبکار. ما آمده ایم بدهی هایمان را بدهیم. امام(ره) فرمودند ما نباید بگویم انقلاب برای ما چه آورد، باید بگویم ما به انقلاب چه دادیم. انقلاب از ما طلبکار است و ما باید به آن بپردازیم. واقعاً روحیه ای که بچه های ما در زمان جنگ داشتند این بود که مطالبه نداشتند و می گفتند انقلاب از ما چی می خواهد و ما چه کار باید بکنیم.

خاطرم هست آن اوایل سپاه، حقوقی که داده می شد که بنده خودم ازآن حقوق ها گرفتم، ۲۲۰۰ تومان بود. اگر ازدواج کرده بودید ۱۰۰ به واسطه همسر اضافه می شود و ۲۳۰۰ تومان می شد و اگر بچه هم داشتی ۲۰۰ تومان اضافه می شد که در نهایت به ۲۴۰۰ تومان می رسید. حالا حساب کنیم؛ البته آن زمان هزینه ها مثل الان نبود و محدودتر و دایره نیازها کمتر بود ولی این در حدی بود که زندگی متوسط رو به پایین را کفایت کند.

بچه هایی بودند که پول نیاز نداشتند و یا مثلاً زن و بچه ای نداشتند و خودشان تنها بودند، حقوق را می گرفتند و همه حقوق را پس می دادند؛ نه اینکه نسبت به حقوق جمهوری اسلامی مشکل داشته باشند، می گفتند از شیر مادر حلال تر است ولی این را می گیریم و دوباره می بخشیم به خود جمهوری اسلامی. در بعضی مراکز سپاه صندوق هایی بود که بچه ها وقتی نصف پولشان زیاد بود، می رفتند و در داخل آن صندوق می انداختند.

جاهایی هنر به خرج داده بودند و صندوقی گذاشته بودند در هر اتاقی که هر کسی می توانست داخل آن اتاق برود، از پشت، در را قفل کند که کسی نیاید و سراغ آن صندوق می رفت یا می توانست پولی بردارد و یا می توانست بگذارد. سر ماه مسؤل صندوق که سراغ صندوق می رفت، همیشه می دید پول زیاد شده است. برای این بود که افرادی که نیازی دارند بروند و بردارند ولی هر مرتبه زیاد شده بود.

این طور خود را طلبکار ندیدن، روحیه حماسی است. تعبیر مولا امیرالمومنین راجع به مومن مجاهد فی سبیل الله این است که: «المؤمن قلیل المؤنه و کثیر المعونه». با " همزه " هزینه و با " ع " کمک و خدمت کردن است. مؤمن زیاد خدمت می کند ولی هزینه اش کم است. این هم یکی از شاخص های مدیریت جهادی است.

یکی از موارد دیگر این است که مدیر جهادی نسبت به بیت المال حساس باشد. بچه ها زمان جنگ می گفتند فرمانده به دسته ای که آر. پی. جی زن بود می گفت تا تانک دشمن به گونه ای در معرض اصابت گوله قرار نگرفته است، نزنید. بیت المال را رعایت کردن، یعنی جانت را کف دستت می گذاری و مهیای خطر می شوی، اما برای کشوری که در معرض محاصره اقتصادی و تحریم نظامی است و سیم خاردار هم بهش نمی دهند، این چندتا آر. پی. جی را هم باید درست مصرف کنی.

آقای رحیم پور یک وقت می گفت(برای من هم جالب بود و خنده دار): ما دسته غواص بودیم، فرمانده ما می گفت بچه ها حالا که به آب می زنید، اگر تیر به سمتتان آمد به گونه ای تیر نخورید که لباس غواصی را نتوانیم بعداً استفاده کنیم.(خنده) یعنی در کشته شدن هم باید جوری عمل کنیم که لباس غواصی کمتر آسیب ببیند؛ البته این بیشتر مطایبه بوده است.

ولی واقعا این احساس که نسبت به بیت المال باید حساس بود، وجود داشت؛ صحنه هایی را که آدم در جبهه می دید که کسی آمده و دارد همه جانش را به خطر می اندازد ولی اگر یک کنسرو اضافه می دادند می گفت این بیت المال است. می گفتند " بدنت احتیاج دارد " می گفت " نه! نمی شود ". البته به عکسش هم بود که بچه ها به شوخی می گفتند " تک می زنیم و یک کمپوت خنک بر می داریم "؛ طوری نبود، آن هم نوش جانشان، کسی که رفته آنجا با آن روحیه خودش را فنا کند، باید بهترین غذاها و امکانات را در اختیارش گذاشت؛ اما این حس که بیت المال است و مبادا ما غلط هزینه اش کرده باشیم، نکته بسیار مهمی است. در مدیریت جهادی پول علف خرس نیست، امکانات تقدس پیدا می کند و همین طور نمی شود خرجش کرد.

تسنیم: آقای دکتر بحثدیگری که در این رابطه می شود مربوط به دوران بعد از دفاع مقدس است. در دوران بعد از جنگ تحمیلی به نوعی حرکت به سمتی رفت و ما دچار رفاه زدگی شدیم. چه اتفاقی می افتد که وقتی دوران دفاع مقدس تمام می شود ما وارد این دوره می شویم؟ و پس از اینکه این دوره را امتحان می کنیم، می بینیم که تنها راه پیشرفت کشور همان مدیریت جهادی است؟

صفارهرندی:وقتی جنگ تمام شد، یک سال بعد حضرت امام(ره) رحلت کردند. عده ای حرفشان این بود که خوب دیگر تمام شد و انگار آنچه در دوران جنگ و زمان امام(ره) عمل می کردیم اختصاص به آن زمان داشته و ارزش ها متعلق به آن دوره است و بعد از این مقطع ارزش ها عوض می شود.

*** شروع انحراف از مدیریت جهادی با طرح تقابل مدیریت علمی و فقهی

یک عده واقعا با برنامه آمدند و این مطالب را مطرح کردند؛ همین آقای سازگارا که الان پادوی Voa است، از قِبَل جمهوری اسلامی به مسئولیت هایی رسید؛ معاون وزیر صنایع سنگین، معاون بهزاد نبوی و رئیس سازمان گسترش بود. دوره ای هم کنار گذاشته شد، همین اواخر دهه ۶۰ بود. یادم هست که مقاله ای نوشت با عنوان " مدیریت علمی و مدیریت فقهی " و مقایسه کرده بود. حرفش این بود که آن چیزهایی که ما تا حالا و در دوره امام(ره) و زمان جنگ داشتیم، این ها مدیریت فقهی بود، یعنی همان مدیریت جهادی، همان که می گوید که یک رابطه بین تو و خدای تو، تو را راهبری می کند، اسمش را گذاشت " مدیریت فقهی " که باید و نباید کنیم. بعد گفت اینگونه نمی شود مملکت را اداره کرد، کشور باید با مدیریت علمی اداره شود.

من آنجا گفتم همان کسانی که با پایبندی به ارزش های الهی کار می کردند، مهندس و دکتر بودند و همه ضوابط علمی و دقائق علمی را رعایت می کردند، اما برچسب زدند آن مدیریت ضد علم بوده و باید علمی شود. انحراف از اینجا شروع شد که علم و دین را دوباره رو به روی هم قرار دادند؛ این حرف سابقه دار بود، قبل از انقلاب هم می زدند و دو مرتبه هم زدند.

بعدش گفتند آنچه ما در گذشته انجام می دادیم، احساساتی و حماسی بود و حماسه را باید کنار گذاشت و منطقی و خردگرایانه باید دنبال مسائل رفت. یک مقاله نوشتند با عنوان " عصر خرد گرایی "؛ یعنی در گذشته همه اش داشتیم دیوانه بازی در می آوریدم، حالا باید عاقلانه برخورد کرد!

پشت سر هم این ادعاها شروع شد، پشت این مطلب مهاجرانی مقاله ای نوشت و نتیجه گیری کرد که حالا باید با آمریکا رابطه برقرار کنیم، به دلیل اینکه هر چه می کشیم از این است که ما با آمریکا رابطه نداشته ایم. کسانی هم از روی این نتیجه گرفتند که ما آن دوره ای جنگیدیم و در صحنه بودم و زحمت کشیدیم، حالا آن دوره تمام شد و در جبران آن زحمات و ناکامی هایی که داشتیم باید یک چیزهایی به ما برسد. شروع کردند به مطالبه کردن و از اینجا زیاده خواهی ها آغاز شد.

یک عده نیز این مطالب را تئوریزه می کردند، همان هایی که دعوت به مانور تجمل برای " مصرف کردن " می کردند، تئوری سازی می کردند و یک عده هم می گفتند بله این حق ماست، ما زحماتمان را کشیده ایم و حالا وقتش است که نتایجش را بگیریم. بعضی از آن مجاهدهای فی سبیل اللهی بودند که حتی بعضاً پاره تن شان را در راه خدا داده بودند یا جانباز شده بودند. یک باره چشم باز کردیم و دیدیم افتاده اند در این وادی زیاده خواهی، مطالبه کردن، جستجوی دنیا و…

این موضوع همه گیر شد، بعضی از مسئولان، بعضی از کسانی که قبلا قهرمان مردم بودند، دنبال این چیزها افتاده بودند، تب آن جامعه را گرفت، در این جامعه رفاه زدگی و دنیاخواهی تبدیل به ارزش شد. آن وقت فاصله جامعه اسلامی ایرانی دهه ۷۰، با جامعه اسلامی دهه ۶۰ ما زمین تا آسمان شد.

تسنیم: تقریباً دو دهه از آن دوره ای که اشاره کردید گذشته است ولی باز مشاهده می کنیم بار دیگر همان کسانی که در آن دوره مسئولیت داشتند مانور تجمل سر می دهند و در سایت خود مطلبی را با عنوان " ساده زیستی راه پیشرفت نیست " را منتشر می کنند تا اینگونه همان نظرات خود را دنبال کنند…

صفارهرندی:دو نظریه وجود دارد. یکی نظریه اقتصاد غربی است که می گوید برای افزایش تولید باید مصرف را افزایش داد، مصرف افزایش یافته چرخ کارخانه ها را به گردش در می آورد و تولید را بالا می برد. در این منظومه فکری «کُلُواْ وَاشْرَبُواْ وَلاَ تُسْرِفُواْ» معنی ندارد، یعنی میانه روی در مصرف و خوراک داشته باشید، وجود ندارد. به دلیل اینکه در آن طرز تفکر، اصل بر کام جویی و حداکثر کردن لذت از دنیا است…، اینکه خوشبخت ترین آدم ها کسانی هستند که بیشتر در دنیا کام جویی کنند.

درحالی که در تفکر جهادی اینگونه نیست؛ می گوید اگر دیدی همسایه تو گرسنه است، باید از خودت بزنی و به او بدهی. «و یؤثرون علی انفسهم و لو کان بهم خصاصه».

در آستانه انقلاب که روحیه جهادی شد، آدم هایی ساخته شد که دو ساعت در صف نفت می ایستاد، دو پیت نفت می گرفت اما وقتی می دید یک پیرزن یا پیرمرد در انتهای صف ایستاده اند و طاقت ندارند، نفت را به آنها می داد و دوباره در صف می ایستاد؛ حتی تا درب خانه هم برایشان می برد. جلوی خانه خودش برف جمع شده بود، به آن کاری نداشت، می رفت جلوی خانه کسانی که ناتوان بودند را تمیز می کرد. این روحیه ها مشاهدات ماست.

در حالی که در آن منظومه فکری، می گوید اگر چیزی مال خودت است چرا از آن استفاده نکنی؟ حتی بالاتر از این، در طرز تفکر غربی می گوید مال خودت را در دریا بریز برای اینکه قیمت را متعادل یا کنترل کنی. اگر تولید گندم زیاد باشد، قیمت در بازار پایین می آید، بنابراین منفعت تو در این است که مازاد گندمی در بازار هست، برای اینکه قیمت بالا بماند در دریا بریزی. در حالی که میلیون ها نفر در آفریقا برای یک وعده غذا در ۲۴ ساعت درمانده اند و شکم های بچه هایشان از گرسنگی باد می کند.

این دو طرز تفکر است. متأسفانه این طرز تلقی آثارش به کشورما هم رسیده است و کسی که آنگونه(تفکر جهادی) فکر کند، می گویند دیوانه، نادان، پخمه یا… است اما کسی که با قالتاق بازی از همه جا بکند را می گویند که باهوش است.

تسنیم: آقای دکتر! بحثدیگری که خودتان هم در ابتدای صحبت تان گفتید در مورد مرز انقلابی گری و افراطی گری بود. به گونه ای که برخی سعی دارند در جامعه القا کنند هر کس مشی انقلابی گری دارد از مرزهای علم و منطق عبور می کند. به نظر شما انقلابی گری در مدیریت جهادی چگونه تعریف می شود؟

صفارهرندی:من اوائل انقلاب را مثال می زنم؛ انقلاب شده بود، دولت دست خودمان افتاده بود و دولت موقت سر پا بود. روش هایی که دولت موقت به کار گرفته بود، امتداد عادی روش های زمان شاه بود. حتی سربرگ هایی که برای مصارف اداری باید به کار گرفته می شد سربرگ های زمان شاهنشاهی بود…

حضرت امام(ره) بر این ها شوریدند و با تشر به آنها گفتند شما ها چه کار می کنید؟ شما عُرضه ندارید، حتی سربرگ هایتان را عوض کنید… یک وقت دیگری فرمودند شما هنوز همان اسکناس های دوران طاغوت را دارید، این ها را عوض کنید.

آن شوریدن شور انقلابی است، زیرا آن ضابطه هایی که آن ها استفاده می کنند قانون نیست، این قانون طاغوت است و قانون انقلاب این نیست، تو قانون انقلاب را زیر پا گذاشته ای… پس قانون شکنی نیست و اگر بنا بود ما به قانون طاغوت احترام بگذاریم که انقلاب نمی کردیم. آنجا انقلاب به این معناست.

اما اگر هرگاه آدم با هر قاعده ای رو به رو شد که احساس کرد این دست من را بسته است، می تواند آن را دور بزند؟ نه! همچین چیزی نیست. همان امام(ره) که آن روز، آن خروش را داشت، یک روز هم فرمود " قانون جمهوری اسلامی حتی قانون راهنمایی و رانندگی مثل قانون شرع است و اگر کسی از ان تخطی کند، گناه کرده است ". شکستن قانون هیچ توجهی ندارد مگر " به نام قانون ".

" به نام قانون " یعنی اینکه اگر در چهار راه این طرف تراکم ماشین است و آن طرف معدود ماشین هایی هستند، چراغ هم به نفع طرفی که ماشین کمی هست، سبز است؛ پلیس می گوید شما متوقف، طرفی که چراغش قرمز است، برود و دارد قانون را می شکند اما اینجا قانون برتر پلیسی می شود که آنجا ایستاده است.

حالا آیا کسی می تواند خودسر این قانون را بشکند؟ خیر. در کشور جایگاه هایی است که حق دارد این کار را انجام دهد و در رأس همه آنها نیز مقام معظم رهبری است؛ به خاطر یک مصلحت برتر می گوید حکم اولیه تعطیل و حکم ثانویه اجرا شود. پائین تر از رهبر، مجلس هست، اگر به این نتیجه برسد که قانون عادی، مثلا قانون اساسی اینجا برای ما کفایت نمی کند و باید از آن عبور کرد و دو سوم نمایندگان تصویب کنند، حکم قانون پیدا می کند.

آن وقت شورای نگهبان مخالفت می کند، می گوید من مسئول این هستم که هرچیزی که با قانون شرع و قانون اساسی داشت رد کنم، اما خودش هم قبول دارد که این به مجمع تشخیص مصلحت نظام می رود و اگر در آنجا مصلحت نظام را در این دیدند که این بند قانون اساسی نادیده گرفته شود، شورای نگهبان هم آنجا رأی می دهد. یعنی آقای جنتی در مقام شورای نگهبان و براساس قانون، یک مصوبه را رد می کند اما در مجمع تشخیص از موضع تشخیص مصلحت نظام به آن رأی می دهد.

این فرق می کند با آنکه هر کس دید و برداشت خودش عملی نمی شود یا منافع خودش در خطر است، قانون را کنار بگذارد. این انقلابی گری نیست. این شلختگی و لااُبالی گری است.

مقام معظم رهبری یک سال پیش در مراسم سالگرد رحلت امام(ره) بحثمکتب امام(ره) را مطرح کردند، اینکه مکتب امام ویژگی هایی دارد، " عقلانیت " و " عدالت " در آن است و ذیل " عدالت " این را مطرح کردند که عدالت منافاتی با قانون گرایی ندارد و کسی حق ندارد بگوید من برای اجرای عدالت قانون را لگدکوب می کنم. چه کسی این اجازه را به تو داده است؟! این تظاهر به انقلابی گری و عدالت پیشگی است.

تسنیم: از این فرصتی که به ما دادید کمال تشکر را داریم.

صفارهرندی:خواهش می کنم. موفق باشید.

*** گفت وگو از سیدمحمدمهدی توسلی

انتهای پیام /