سودای مک فارلین چه بود؛ فروش سلاح یا تفاهم با جناح میانه رو ایران

گروه سیاسیخبرگزاری فارس-ماجرای مک فارلین که در غرب و ایالات متحده از آن به عنوان رسوایی ایران - کنترا نام می برند، از مهم ترین فرازهای سیاسی بین ایران و آمریکا در جریان جنگ تحمیلی عراق علیه ایران است.

چهره های فراوانی در این ماجرا دخیل بودند و افشای جزئیات این ماجرا در آمریکا سبب می شود تا دولت رونالد ریگان تا یک قدمی برکناری از سوی کنگره آمریکا پیش برود.

در خصوص ماجرای مک فارلین سخنان بسیاری گفته شده اما با وجود این پرداختن به این مسئله که یکی از وقایع مهم تاریخ انقلاب اسلامی بوده است، هنوز مخاطبان خود را دارد.

*علاقه آمریکا به مورد خاص ایران

در مورد انگیزه های اصلی تلاش آمریکایی های برای ایجاد ارتباط با ایران از طریق کانال های غیر رسمی در دهه ۸۰ میلادی مسائل فراوانی مطرح شده است اما شاید مهم ترین سندی که درباره این مسئله منتشر گشته، گزارش کمیسیون تاور در این رابطه است.

کمیسیون تاور کمیته ای سه نفره به ریاست سناتور جان تاور بود تا نقش شورای امنیت ملی آمریکا را در این باره مورد بررسی قرار دهد.این کمیسیون در گزارش خود به برخی از جزئیات علاقه مندی آمریکایی ها برای ایجاد این رابطه دو جانبه اشاره کرده است.

*تفاهم با جناح میانه رو؛ مهم ترین هدف مک فارلین

روشن و مشخص است که آمریکایی ها در اوایل دهه ۸۰ میلادی و با به بن بست رسیدن طرح های گوناگون براندازی نظام انقلاب اسلامی امید خود را به سرنگونی فوری از دست داده بودند.

جنگ در جبهه عراق به بن بست رسیده و ایران با عملیات های تهاجمی در منطقه از جمله عملیات خیبر و بدر حیات بصره دومین شهر استراتژیک عراق را مورد تهدید قرار داد.

از همین رو آمریکایی ها خود را برای کنار آمدن با ایران با عنوان قدرتی که امکان پیروزی آن در جنگ وجود دارد آماده می کردند و از سویی دیگر آینده سیاسی ایران نکته ای بود که نمی توانست از نگاه آمریکایی ها دور بماند.

نشریه کویتی المجتمع در گزارشی هدف از ماجرای مک فارلین را تغییرات حاکمیتی در ایران و بهره برداری از سوی آمریکایی ها و همچنین تقویت جناح میانه رو و ایجاد زمینه تفاهم با حاکمیت جمهوری اسلامی پس از دوران امام خمینی(ره) عنوان کرد.

*برای ایران بعد از امام آماده شوید

در گزارش کمیسیون تاور آمده است تا اوایل سال ۱۹۸۴ میلیادی رابرت مک فارلین مشاور امنیت ملی آمریکا با نگرانی فراوان نسبت به روابط دوجانبه ایران و آمریکا به دنبال بهره برداری از بحران احتمالی جانشینی در ایران بود.

مک فارلین به این نکته ایمان داشت که آمریکایی ها فاقد استراتژی لازم برای دوران امام(ره) هستند. از همین رو بود که وی در ۳۱ اوت ۱۹۸۴ خواستار یک بررسی میان سازمانی توسط دستگاه های اطلاعاتی آمریکا درباره روابط آمریکا و ایران پس از دوران امام خمینی(ره) شد.

گراهان فولر مأمور اطلاعات ملی ایالات متحده آمریکا طی گزارشی به ویلیام کیسی رئیس وقت سیا در مورد این نکته هشدار داد که به زودی ما در ایران شاهد مبارزه برای جانشینی رهبری خواهیم بود و آمریکا در این میان هیچ برگی برای بازی ندارد. ایران به زودی وارد یک دوره بی ثباتی خواهد شد.

برخی از چهره های مرتبط با ماجرای مک فارلین در ایران و آمریکا

*قربانی فر، شاه ماهی ماجرای مک فارلین

در اینکه منابع اطلاعاتی آمریکایی ها درباره وضعیت فعلی ایران عمدتاً اشتباه و برمنابع نادرستی استوار بود حدس و گمان های فراوانی مطرح شده است. اما می توان از قرائن به این نکته پی برد که سرخط اصلی این تحلیل ها همان شخصیتی بوده است که نقش میانجی را بین برخی طرف ها در مسئله مک فارلین بازی کرده است و آن هم کسی جز منوچهر قربانی فر نبود.

منوچهر قربانی فر عضو سابق اداره هشتم ساواک ایران بنابر گزارش کمیسیون پاور دارای ارتباط بسیار نزدیکی با یعقوب نیمرودی رئیس سابق شبکه اطلاعاتی رژیم صهیونیستی در ایران بود.

قربانی فر از طریق برخی کانال های خود در ایران توانسته بود اینگونه اوضاع را جلوه دهد که مطلع ترین فرد نسبت به وقایع داخلی ایران است.

این بازی چهره دیگری هم داشت و آن هم خاشقچی دلال اسلحه و شریک یعقوب نیمرودی بود. خاشقچی به واسط ارتباطاتی که با محافل جاسوسی رژیم صهیونیستی و ایالات متحده آمریکا داشت قربانی فر را به عنوان مهره ای مطلع در امور ایران معرفی کرد.

مایکل لدین از چهره های سرشناس راست گرایان افراطی در آمریکا با استناد به اطلاعات قربانی فر به این نکته اشاره می کند که رهبر عالی ایران به دلیل بیماری به زودی از دنیا خواهد رفت.

*از فعالیت در اداره هشتم ساواک تا ارتباط با مشاور امنیتی میرحسین موسوی

در این میان سؤال مهم این است که قربانی فر چگونه توانسته است نقش میانجی را در این ماجرا ایفا کند و از سوی دیگر مدعی داشتن اطلاعات محرمانه از نظام جمهوری اسلامی ایران باشد.

جواب این نکته در گزارش کمیسیون تاور آمده است که قربانی فر از طریق ارتباط با محسن کنگرلو مشاور امنیتی میرحسین موسوی نخست وزیر وقت توانسته است چنین نقشی را بازی کند.

قربانی فر همچنین از طریق ارتباط با فتح الله امید نجف آبادی از نزدیکان حسنعلی منتظری قائم مقام وقت رهبری و از دوستان مهدی هاشمی به بخش دیگری از لایه های حاکمیتی نظام نزدیک شده بود.

جمیع این اطلاعات آمریکایی ها را قانع کرد که باید برای تأثیرگذاری بر ایران پس از دوران امام خمینی(ره) زودتر دست به کار شوند و در این میان چه بهانه ای بهتر از فروش سلاح که ایران درگیر در جنگ به شدت به آن نیاز داشت.

*آمریکا نفوذ ایران در لبنان را می فهمد

پس از هماهنگی های اولیه از سوی قربانی فر با مقامات آمریکایی هیئتی از سوی ایالات متحده آمریکا برای مذاکره با مقامات ایرانی راهی تهران شدند.

مهم ترین هدف این هیئت مذاکره با مقامات ایرانی و برقراری ارتباط و همچنین در درجه دوم کمک به آزادی برخی از آمریکایی هایی بود که در لبنان به گروگان گرفته شده بودند.

پیش از این میانجیگری ایران در آزادسازی پرواز TWA۷۴۷ از سوی هاشمی رفسنجانی رئیس وقت مجلس توجه دولت آمریکا را به نفوذ ایران در لبنان و کمک به حل بحران ربایش برخی کارکنان سفارت آمریکا در بیروت جلب کرده بود.

گرچه بعدها عباس سلیمی نمین رئیس دفتر مطالعات تاریخ معاصر ایران این اقدام هاشمی رفسنجانی را در راستای معامله کردن گروه های مبارز لبنانی بر سر برخی اهداف زودگذر عنوان کرد.

رونالد ریگان رییس جمهور وقت آمریکا که خود را از کل ماجرا بی خبر نشان می داد

*هیئت آمریکایی در تهران لنگر می اندازد

هیئتی که در تاریخ چهارم خردادماه ۱۳۶۵ به ایران سفر کرد شامل رابرت مک فارلین مشاور امنیت ملی آمریکا، جورج کیو از مقامات شورای امنیت ملی آمریکا، هاوارد تیچر مسئول پشتیبانی عملیاتی از شورشیان نیکاراگوئه و انیر امیرام بودند.

مذاکرات پیاپی هیئت های آمریکایی با طرف ایرانی به نتیجه نمی رسد در اولین دور از مذاکرات دو جانبه که به مدت ۲ ساعت انجام شد مقامات بلندپایه سیاسی ایرانبه دستور صریح امام خمینی(ره) از حضور در جلسه امتناع کردند در حالی که آمریکایی ها کیکی را به شکل کلید به منظور گشایش روابط بین ایران و آمریکا به تهران آورده بودند. در اولین جلسه تنها فرماندهانی از سپاه پاسداران انقلاب اسلامی حضور داشتند.

محسن رضایی فرمانده وقت سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در مصاحبه ای با اشاره به این مسئله فریدون وردی نژاد معاون وقت اطلاعات سپاه را نماینده این ارگان به منظور حضور در جریان مذاکرات معرفی می کند.

*مک فارلین در تهران جواب نه می گیرد

در مدت حضور پنج روزه این هیئت در ایران به درخواست های مک فارلین برای ملاقات با مسئولان رده بالای ایران پاسخ منفی داده می شود.

مذاکرات بعدی بدون حضور مک فارلین و تنها با حضور چند دیپلمات ایرانی انجام می شود و در نهایت هیئت آمریکایی به دلیل اینکه نتیجه مذاکرات را قابل قبول نمی دانست درخواست بازگشت به آمریکا را مطرح کرده و در ۱۷ خرداد ۱۳۶۵ ایران را ترک می کنند.

*تحویل سلاح به ایران ادامه می یابد

با این حال جریان تحویل سلاح به امید برقراری روابط نزدیک تر با ایرانی ها ادامه می یابد و قطعاتی همچون موشک های ضد تانک تاو و موشک های ضد هوایی هاوک به ایران تحویل داده می شود.

با این حال هاشمی رفسنجانی اینگونه بیان می کند که برخی تسلیحات تحویل داده شده از انبارهای ایالات متحده آمریکا در رژیم صهیونیستی به ایران حمل می شده است و مقامات ایرانی حاضر به تحویل گرفتن این تسلیحات نبودند.

بعدها آشکار شد پول تسلیحات فروخته شده به حمایت از شورشیان مخالف دولت ساندنیست ها در نیکاراگوئه پرداخت شده است و این در حالی بود که کنگره آمریکا هرگونه پرداخت مالی را به کنتراها ممنوع کرده بود.

*کانال دوم همچنان فعال می ماند

پس از شکست سفر مک فارلین به تهران مذاکرات دو جانبه همچنان ادامه یافت. این مذاکرات که بعدها از سوی جرج کیو به نام کانال دوم معروف شد در پایتخت های اروپایی ادامه یافت.

در اواسط اگوست همان سال ژنرال ریچارد سکورد در بروکسل با یکی از مقامات ایرانی دیدار کرد و در اواسط ماه سپتامبر همان سال مسئول کانال دوم در ایران سفری به واشنگتن داشت. ملاقات بعدی در هشتم و نهم اکتبر در شهر ماینز آلمان انجام شد و در این ملاقات بود که در قبال آزادی دیوید جاکوبسن ۵۰۰ موشک ضد تانک تاو به ایران تحویل داده شد.

دیدارهای بعدی در هشتم نوامبر در ژنو و چهاردهم دسامبر در فرانکفورت برگزار شد اما در این میان لو رفتن مذاکرات از سوی مهدی هاشمی در نشریه الشارع کار را با سختی روبه رود کرده بود اما دو طرف امیدوار بودند که این مسئله به زودی فراموش شود.

در این میان سرنگونی هواپیمای CIA بر فراز خاک نیکاراگوئه و افشا شدن ماجرا در آمریکا همه چیز را تمام کرد.

توضیحات هاشمی رفسنجانی درباره پاسپورت جعلی تیم مذاکره کننده آمریکایی

*مامور آمریکایی اسیر شده همه چیز را لو می دهد

در پنجم اکتبر سال ۱۹۸۶ یک هواپیمای باری قدیمی در فراز نیکاراگوئه مورد هدف قرار گرفت و مأمور سازمان CIA یوجین هیزنفاس توسط ارتش نیکاراگوئه دستگیر شد. هیزنفاس در مقابل دوربین های تلویزیونی به نقش آمریکا در تجهیز شورشیان اشاره کرد.

در نوامبر همان سال و همزمان با پایان آخرین دور از مذاکرات ایران و آمریکا آشکار شد سرهنگ اولویر نورثترتبی داده بود تا سود فروش سلاح به ایران به شورشیان کنترا پرداخت شود این مسئله در آمریکا به رسوایی ایران کنترا معروف شد.

مک فارلین و اولویر نورثاز کار برکنار شدند و ریگان مجبور به تشکیل یک کمیسیون تحقیق موسوم به کمیسیون تاور در این باره شد. در نهایت این کمیسیون مک فارلین را مسئول اصلی شکستن قوانین کنگره درباره کمک به کنتراها و برقراری ارتباط مخفیانه با ایران دانست.

*وقتی تمام پیش بینی های آمریکا غلط از آب در می آید

در ایران با تدبیر امام خمینی(ره) و افشاگری هاشمی رفسنجانی درباره ماهیت سفر مک فارلین به تهران هیچگاه بحران سیاسی در این باره پدید نیامد اما ماجرای مک فارلین به خوبی نشان داد که نگاه آمریکایی ها درباره ایران به چه منابع نامطمئنی استوار است.

دشمنی ایران و آمریکا پس از رحلت حضرت امام(ره) ادامه پیدا کرد، منتظری با حکم امام از قائم مقامی رهبری برکنار شد و هیچگاه بحران جانشینی در نظام جمهوری اسلامی ایران اتفاق نیفتاد.

انتهای پیام /