روز ملی فناوری هسته ای و «کلید» استقلال ایران

به گزارشخبرگزاری فارس، اولین تلاش های ایران برای دستیابی به فناوری هسته ای به دهه ۵۰ شمسی باز می گردد. در آن دوران، این آمریکا بود که ایران را به دستیابی به فناوری هسته ای ترغیب و تکنولوژی هسته ای را به ایران منتقل کرد؛ کشوری که امروز، نخستین و سرسخت ترین مخالف پیشرفت ایران در زمینه هسته ای است.

البته علت اینکه ایالات متحده در آن دوران مشوق انجام فعالیت های هسته ای در ایران شد، به خاطر دوران جنگ سرد و رویارویی اتمی دو ابرقدرت آن زمان یعنی ایالات متحده و اتحاد جماهیر شوروی بود. آیزنهاور، رئیس جمهور وقت آمریکا، بارها در دیدار سران انگلیس، فرانسه و آلمان غربی، وحشت خود را از حمله ناگهانی اتحاد جماهیر شوروی به مرزهای شمالی ایران و افتادن این کشور به دام کمونیسم و در نتیجه از دست رفتن پایگاه مهم غرب و از هم گسستن کمربند بازدارندگی کمونیسم در جنوب مرزهای شوروی اعلام کرده بود.

او بر این باور بود که برای حفظ منابع آمریکا لازم است ایران اتمی شود. به همین علت بود که شاه مورد حمایت هسته ای آمریکا قرار گرفت. بعد از آن در راستای حمایت های آشکار ایالات متحده، ایران در سال ۱۹۵۸ به عضویت آژانس انرژی اتمی در آمد. پس از آن آمریکا در سال ۱۹۶۷ اولین راکتور تحقیقاتی ۵ مگاواتی آب سبک را به ایران فروخت و شرکت آمریکایی AMF این راکتور را در دانشگاه تهران نصب و راه اندازی کرد و ۵ کیلوگرم سوخت اورانیوم غنی شده سطح بالا را نیز در اختیار ایران قرار داد.

در سال ۱۹۷۴ میلادی برابر با ۱۳۵۳ شمسی، سازمان انرژی اتمی ایران تاسیس و دکتر اعتماد به ریاست آن منصوب شد. جالب اینجاست که در همان ابتدای تاسیس، این سازمان عهده دار تعهدات سنگین ساخت ۴ نیروگاه در بوشهر و دارخوین، ایجاد تاسیسات آب شیرین کن در بوشهر، تامین سوخت و پشتیبانی تکنولوژیکی از نیروگاه ها و قرارداد ساخت ۴ نیروگاه دیگر در اصفهان و استان مرکزی شد و مذاکره با شرکت های آمریکایی، فرانسوی و آلمانی را از اوایل دهه ۷۰ برای احداثنیروگاه های فوق الذکر و همچنین نیروگاهی در اطراف شهر بندری بوشهر آغاز کرد.

تدوین چشم انداز هسته ای ایران

برای تحقق اهداف هسته ای ایران در آن دوران، نیاز به چشم اندازی در این حوزه بود که با انعقاد قراردادی میان ایران و بنیاد پژوهشی استنفورد آمریکا(وابسته به دانشگاه استنفورد) تدوین این چشم انداز به آن سپرده شد. به این ترتیب بود که یک موسسه پژوهشی آمریکایی مجری تحقیق و ارائه چشم اندازی میان مدت در ابعاد اجتماعی، اقتصادی و صنعتی برای توسعه ایران شد.

بنیاد استنفورد نهایتا یک مطالعه ۲۰ جلدی به ایران ارائه کرد که در آن پیشرفت صنعتی و اقتصادی ایران را متکی به تولید ۲۰ هزار مگاوات برق تا سال ۱۹۹۵ دانست و راه اساسی تولید این مقدار برق را تاسیس نیروگاه های هسته ای در ایران قلمداد کرد. بر اساس راهکار مطالعه مذکور، ایران در نوامبر ۱۹۷۴ یعنی ۵ سال پیش از وقوع انقلاب اسلامی قرارداد احداثدو راکتور آب سبک ۱۳۰۰ مگاواتی، برای نصب در بوشهر را با شرکت آلمانی زیمنس به امضاء رساند که وقوع انقلاب اسلامی و آغاز جنگ تحمیلی ادامه آن را متوقف ساخت.

بعد از جنگ و در دولت سازندگی، زمانی که تکنوکرات ها بر سر کار آمدند با استناد به کمبود و محدود بودن منابع طبیعی انرژی نظیر آب و نفت، چاره تامین نیاز آیندگان و پیشرفت صنعتی و اقتصادی کشور را در گرو بهره گیری از انرژی هسته ای دیدند. اولین گامی که در این مسیر نیز برداشتند، تکمیل نیروگاه اتمی بوشهر بود که در دوران جنگ ۸ ساله، به شدت آسیب دیده بود.

از آنجائیکه شرکت آلمانی زیمنس دیگر حاضر به تکمیل نیروگاه هسته ای بوشهر نشد و به جای آن پیشنهاد تکمیل این طرح با راکتورهایی که با گاز طبیعی کار می کردند، را داد که ایران با آن مخالفت کرد. از آنجایی که در این برهه ایران نمی توانست فشار بین المللی چندانی به آلمان غربی وارد کند، لذا مشاجره حقوقی بر سر این طرح ناتمام تا سال ۱۹۸۸ ادامه یافت و ایران درخواست غرامت کرد، اما سرانجام شرکت زیمنس با حمایت کمیسیون تجارت بین المللی در پاریس، از این ماجرای حقوقی پیروز بیرون آمد و هیچ غرامتی به ایران پرداخت نشد.

در نهایت ایران برای تکمیل این پروژه ناتمام به روسیه روی آورد و اوایل سال ۱۳۶۸ موافقتنامه همکاری هسته ای میان دو کشور تدوین شد و متعاقب آن در شهریور ۱۳۷۱ برابر با آگوست ۱۹۹۲ موافقتنامه کاملی از همکاری های هسته ای میان سازمان انرژی اتمی ایران و شرکت اتم استروی اکسپورت روسیه امضا شد و مقرر شد ساخت نیروگاه تا پایان ۲۰۰۰ به پایان برسد که با ۹ سال تاخیر در سال ۲۰۰۹ راه اندازی شد. نیروگاه بوشهر در عمل ۱۲ شهریور ۱۳۹۰(۲۰۱۱ میلادی) به شبکه برق سراسری متصل شد و توانست تنها ۱۰۰۰ مگاوات از ۲۰ هزار مگاواتی که به عنوان چشم انداز برنامه هسته ای ایران سال ها پیش تعیین شده بود، تامین کند.

خودکفایی کلید استقلال ایران در زمینه هسته ای

استفاده از رادیوایزوتوپ ها در شناسایی و درمان بیماری ها، کاربرد فناوری هسته ای در تولید برق و تولید مواد باکیفیت و مقاومت ویژه و همچنین تولید محصولات کشاورزی مقاوم در برابر خشکسالی و آفات فقط برخی از کاربردهای این علم در پزشکی، صنعت و کشاورزی به شمار می آیند. علاوه بر این، در بحثانرژی هسته ای، تولید سوخت نیز از اهمیت بسزایی برخوردار است چراکه تاسیسات اتمی و راکتورهای تحقیقاتی برای ادامه فعالیت خود به سوخت نیازمند هستند و نقطه ثقل ماجرا نیز در همین ماده است.

ایران برای تامین نیاز خود دو گزینه پیش رو دارد. گزینه نخست تهیه سوخت هسته ای از دارندگان این سوخت است. این آسان ترین گزینه پیش رو به نظر می رسد اما مشکل اینجاست که ممکن است کشور تامین کننده سوخت از نیاز ایران به عنوان برگه برنده برای بازی های سیاسی خود بهره بگیرد، کما اینکه چنین مواردی مسبوق به سابقه هستند و شاهد بوده ایم به عنوان مثال روسیه به عنوان تامین کننده گاز اروپا به ویژه در فصل سرما، در مناقشات سیاسی و بین المللی کوشیده از این امتیاز به عنوان ابزاری برای پیشبرد مطامع خود و تحمیل خواسته های خود بر قاره سبز بهره بگیرد. در نتیجه وابستگی این چنینی، وابستگی سیاسی در پی خواهد داشت.

با توجه به این ملاحظات تنها و بهترین گزینه ای که باقی می ماند، خودکفایی ایران در زمینه تولید سوخت هسته ای است. به ویژه با توجه به اینکه شعار اصلی جمهوری اسلامی «استقلال» در همه زمینه هاست، در زمینه توانمندی هسته ای نیز نباید به دست سایر کشورهای هسته ای چشم داشته باشد.

البته با توجه به هزینه های سنگینی که تولید سوخت هسته ای در بر دارد، جمهوری اسلامی دستکم باید «قابلیت» و ظرفیت تولید این سوخت در داخل را داشته باشد تا طرف مقابل نتواند از آن به عنوان اهرم فشار علیه ایران بهره بگیرد. این مسئله نیز در موضوع تولید بنزین در داخل ایران نمود پیدا کرده است.

«خودکفایی» همان روندی است که اسرائیل را وادار می کند در مسیر فعالیت ها و پیشرفت هسته ای ایران سنگ اندازی کند. سران این رژیم به صراحت می دانند که جمهوری اسلامی به دنبال تولید سلاح هسته ای نیست اما همین موضوع را دستاویزی برای اعمال فشار بر جامعه بین المللی قرار داده اند تا از این طریق بتوانند در مسیر توسعه هسته ای ایران اخلال ایجاد کنند که البته تاکنون نتوانسته اند خللی در اراده جمهوری اسلامی برای نیل به اهداف ایجاد کنند.

انتهای پیام / ص