سومین دور از مذاکرات آمریکا و ایران چگونه گذشت؟
دور سوم گفت‌و‌گو‌های غیرمستقیم ایران و آمریکا، روز شنبه ششم اردیبهشت ۱۴۰۴، در شهر مسقط، پایتخت عمان، با میانجی‌گری بدر البوسعیدی، وزیر خارجه این کشور، برگزار شد.
این مذاکرات که با حضور هیأت‌های دیپلماتیک و فنی به ریاست سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، و استیو ویتکاف، نماینده ویژه دونالد ترامپ در امور خاورمیانه، انجام گرفت، به دلیل ورود به جزئیات فنی برنامه هسته‌ای و موضوع رفع تحریم‌ها، نقطه عطفی در مسیر دیپلماسی پیچیده میان تهران و واشنگتن بود. برخلاف دو دور قبلی در مسقط و رم، حضور کارشناسان اقتصادی و هسته‌ای، فضایی تخصصی‌تر و جدیت بیشتری به مذاکرات بخشید.
گام‌های استوار ایران در برابر دوگانگی‌های آمریکا
مسقط، پایتخت دیپلماسی عمان، بار دیگر صحنه گفت‌و‌گو‌های غیرمستقیم ایران و آمریکا بود؛ مذاکراتی که با ورود به جزئیات فنی و تبادل مکتوب دیدگاه‌ها، از کلی‌گویی به سوی بررسی‌های تخصصی حرکت کرد. ایران با تأکید بر رفع کامل تحریم‌های ظالمانه و حفظ دستاورد‌های هسته‌ای خود، بار دیگر نشان داد که آماده توافقی برد-برد در چارچوب احترام متقابل است. اما آیا واشنگتن، در سایه فشار‌های رژیم صهیونیستی و تناقضات داخلی، اراده‌ای برای عبور از این پیچ تاریخی دارد؟از کلیات به جزئیات: مذاکراتی با طعم جدیت
دور سوم گفت‌و‌گو‌های غیرمستقیم ایران و آمریکا، که از ساعت ۱۰ صبح به وقت محلی در مسقط آغاز شد، به گفته سیدعباس عراقچی، فضایی «جدی و کاری» داشت. این مذاکرات که با تسهیل‌گری عمان و در سالن‌های مجزا برگزار شد، به دلیل حضور هیأت‌های کارشناسی از هر دو طرف، گامی متفاوت در مقایسه با دو دور قبلی در مسقط و رم به شمار می‌رود. هیئت ایرانی، به رهبری عراقچی و با همراهی مجید تخت‌روانچی، معاون سیاسی، و کاظم غریب‌آبادی، معاون امور حقوقی و بین‌المللی وزارت امور خارجه، تیمی متشکل از متخصصان بانکی، اقتصادی، و هسته‌ای را به مسقط اعزام کرد. این ترکیب، نشان‌دهنده عزم ایران برای مذاکراتی دقیق و نتیجه‌محور بود. در سوی دیگر، استیو ویتکاف، نماینده ویژه ترامپ، به همراه مایکل آنتون، مدیر سیاست‌گذاری وزارت خارجه آمریکا، و تیمی ۱۲ نفره، نمایندگی طرف آمریکایی را بر عهده داشت.
اسماعیل بقائی، سخنگوی وزارت امور خارجه، با اشاره به تبادل مکتوب دیدگاه‌ها، تأکید کرد که ایران بر دو محور اصلی مذاکرات متمرکز است؛ «رفع مؤثر تحریم‌های ظالمانه» و «اعتمادسازی در مورد ماهیت صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای». این رویکرد، نه‌تنها نشان‌دهنده جدیت ایران در پیگیری حقوق مشروع ملت است، بلکه پیامی روشن به طرف مقابل بود که هرگونه توافق، مستلزم احترام به خطوط قرمز ایران است. به گفته بقائی، ایران با تکیه بر تجربیات گذشته، هر گام خود را با دقت و بر اساس رفتار طرف مقابل تنظیم می‌کند. این استراتژی، که ریشه در سوابق بدعهدی‌های آمریکا دارد، نشان‌دهنده هوشمندی دیپلماتیک ایران در مواجهه با مذاکراتی است که به اذعان شبکه سی‌ان‌ان، «دشوارتر و پیچیده‌تر» از گذشته شده است.
ایران؛ صلابت در اصول، انعطاف در روش
جمهوری اسلامی ایران از ابتدای این گفت‌وگوها، چارچوبی روشن برای مذاکرات ترسیم کرده است؛ حفظ دستاورد‌های هسته‌ای و رفع کامل تحریم‌های غیرقانونی. عراقچی، پس از پایان مذاکرات مسقط، در جمع خبرنگاران تأکید کرد که ایران درباره هیچ موضوعی جز مسائل هسته‌ای و تحریم‌ها مذاکره نخواهد کرد. این موضع، پاسخی قاطع به گمانه‌زنی‌های رسانه‌های غربی درباره احتمال طرح موضوعاتی مانند توان دفاعی و موشکی ایران بود. کاظم غریب‌آبادی نیز پیش‌تر در آستانه دور دوم مذاکرات در رم، غنی‌سازی اورانیوم را حقی غیرقابل مذاکره خوانده و هرگونه تلاش برای طرح موضوعات فراهسته‌ای را رد کرده بود.
حضور کارشناسان هسته‌ای و اقتصادی در تیم ایرانی، پیامی روشن به طرف مقابل بود؛ ایران آماده است در چارچوب معاهده منع اشاعه (NPT) و قوانین بین‌المللی، تدابیر اعتمادساز ارائه دهد، اما این اعتمادسازی نباید به قیمت محدود شدن حقوق مشروع ملت ایران باشد. این رویکرد، ترکیبی از صلابت در اصول و انعطاف در روش را نشان می‌دهد که ریشه در تجربیات گذشته ایران، به‌ویژه بدعهدی‌های آمریکا در توافق برجام، دارد.
از تهدید تا مذاکره: دوگانگی سیاست واشنگتن
در حالی که مذاکرات مسقط با جدیت پیش می‌رفت، مواضع متناقض آمریکا بار دیگر سایه‌ای از تردید بر این فرآیند انداخت. به گزارش سی‌ان‌ان، آمریکا به‌صراحت شرط توقف غنی‌سازی اورانیوم در خاک ایران را مطرح کرده و پیشنهاد داده که ایران سوخت هسته‌ای مورد نیاز خود را وارد کند. این موضع، در تضاد آشکار با حق غیرقابل مذاکره ایران برای غنی‌سازی در چارچوب NPT قرار دارد. از سوی دیگر، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، با وجود رضایت اعلام‌شده از روند مذاکرات، تهدید به اقدام نظامی در صورت عدم دستیابی به توافق کرده است. این تهدیدات، نه‌تنها با فضای دیپلماتیک مذاکرات همخوانی ندارد، بلکه نشان‌دهنده فقدان انسجام در سیاست خارجی واشنگتن است.
اعمال تحریم‌های جدید علیه اشخاص و نهاد‌های ایرانی در هفته‌های اخیر، که به گفته بقائی «خلاف موضع اعلامی آمریکا مبنی بر تمایل به مذاکره» است، تردید‌های ایران نسبت به حسن نیت طرف مقابل را تقویت کرده است. این تناقضات، در کنار فشار‌های رژیم صهیونیستی، مذاکرات را به مرحله‌ای حساس‌تر و پیچیده‌تر کشانده است. سی‌ان‌ان در گزارشی تأکید کرده که ورود به جزئیات فنی برنامه هسته‌ای ایران، به دلیل اختلافات عمیق میان تهران و واشنگتن، مذاکرات را دشوارتر کرده است. با این حال، اراده ایران برای پیشبرد مذاکرات در چارچوبی عزتمند، نشان‌دهنده برتری دیپلماتیک تهران در این میدان است.
تل‌آویو؛ تلاش برای خرابکاری در مسقط
در آستانه مذاکرات مسقط، اظهارات مداخله‌جویانه یائیر لاپید، رهبر اپوزیسیون رژیم صهیونیستی، بار دیگر نقش مخرب تل‌آویو در فرآیند‌های دیپلماتیک را آشکار کرد. لاپید با طرح شروطی غیرواقعی، از جمله توقف کامل غنی‌سازی اورانیوم در ایران و نابودی ذخایر ادعایی سلاح هسته‌ای، تلاش کرد مذاکرات را به حاشیه ببرد. این شروط که با ادعا‌های بی‌اساس درباره برنامه هسته‌ای ایران همراه بود، نه‌تنها ارتباطی با واقعیت‌های مذاکرات مسقط ندارد، بلکه نشان‌دهنده نگرانی رژیم صهیونیستی از احتمال دستیابی ایران و آمریکا به توافقی پایدار است.
وزیر امورخارجه کشورمان در واکنش به این اظهارات، رژیم صهیونیستی را مانع اصلی تحقق خاورمیانه عاری از سلاح‌های کشتار جمعی خواند و به نقش این رژیم در نسل‌کشی فلسطینیان اشاره کرد. این موضع، بار دیگر نشان داد که جمهوری اسلامی ایران نه‌تنها تحت تأثیر فشار‌های تل‌آویو قرار نمی‌گیرد، بلکه با صراحت، نقش تخریب‌گر این رژیم را افشا می‌کند. باید به این نکته نیز اشاره کرد که رژیم صهیونیستی، با علم به ناتوانی خود در تأثیرگذاری مستقیم بر مذاکرات، از طریق لابی‌گری در واشنگتن و فضاسازی رسانه‌ای، به دنبال تضعیف فضای دیپلماتیک است.
مسقط؛ آوردگاه دیپلماسی چندلایه
نقش عمان به‌عنوان میانجی در این مذاکرات، بار دیگر جایگاه این کشور را به‌عنوان پل ارتباطی دیپلماتیک در منطقه تقویت کرد. بدر البوسعیدی، وزیر خارجه عمان، با اعلام ادامه مذاکرات در هفته آینده (۱۳ اردیبهشت ۱۴۰۴)، تأکید کرد که دو طرف تمایل مشترکی برای رسیدن به توافقی مبتنی بر احترام متقابل نشان داده‌اند. این میانجی‌گری که ریشه در سیاست بی‌طرفی عمان دارد، امکان گفت‌وگوی غیرمستقیم، اما مؤثر میان ایران و آمریکا را فراهم کرده است. عمان با میزبانی از این مذاکرات، نه‌تنها به کاهش تنش‌ها در منطقه کمک کرده، بلکه الگویی از دیپلماسی هوشمند را به نمایش گذاشته است.
امید در سایه چالش‌ها
دور سوم مذاکرات مسقط، با وجود پیشرفت‌هایی در ورود به جزئیات فنی، همچنان با موانع جدی مواجه است. جمهوری اسلامی ایران با تکیه بر مواضع اصولی خود، نشان داده که آماده توافقی پایدار است، اما این توافق باید حقوق مشروع ملت ایران را تضمین کند. در مقابل، تناقضات آمریکا و فشار‌های رژیم صهیونیستی، مسیر دیپلماسی را ناهموار کرده است. با این حال، اعلام ادامه مذاکرات در هفته آینده، نشانه‌ای از اراده دو طرف برای عبور از این چالش‌ها است. جمهوری اسلامی ایران، با تکیه بر تجربیات گذشته و هوشمندی دیپلماتیک، در این مسیر با اقتدار گام برمی‌دارد و چشم‌انتظار حسن نیت واقعی از سوی واشنگتن است.