با مهمترین علائم بیش فعالی آشنا شوید

اختلال نقص توجه/بیش فعالی (ADHD) یکی از شایع ترین اختلالات روانی است که کودکان را تحت تاثیر قرار می دهد. علائم بیش فعالی عبارتند از: بی توجهی (ناتوانی در حفظ تمرکز)، بیش فعالی (حرکت بیش از حد که با محیط مناسب نیست) و تکانشگری (اعمال عجولانه که در لحظه بدون فکر رخ می دهد). ADHD یک اختلال مزمن و ناتوان کننده در نظر گرفته می شود و شناخته شده است که فرد را در بسیاری از جنبه های زندگی از جمله دستاوردهای تحصیلی و حرفه ای، روابط بین فردی و عملکرد روزانه تحت تاثیر قرار می دهد. ADHD در صورت عدم درمان مناسب می تواند منجر به عزت نفس و عملکرد اجتماعی ضعیف در کودکان شود. بزرگسالان مبتلا به ADHD ممکن است اعتماد به نفس ضعیف، حساسیت نسبت به انتقاد، و افزایش انتقاد از خود را تجربه کنند که احتمالاً ناشی از سطوح بالاتر انتقاد در طول زندگی است. توجه داشته باشید، ارائه و ارزیابی ADHD در بزرگسالان متفاوت است. 

شناسایی علائم بیش فعالی

تخمین زده می شود که 8.4درصد از کودکان و 2.5درصد از بزرگسالان ADHD دارند. ADHD اغلب برای اولین بار در کودکان در سن مدرسه زمانی شناسایی می شود که منجر به اختلال در کلاس درس یا مشکلاتی در کار مدرسه شود. با توجه به تفاوت در نحوه بروز علائم، این بیماری در پسران بیشتر از دختران تشخیص داده می شود. با این حال، این بدان معنا نیست که پسران بیشتر به ADHD مبتلا هستند. این بیماری در پسران معمولاً با بیش فعالی و سایر علائم بیرونی ظاهر میشود، در حالی که دختران تمایل به عدم تحرک دارند.

انواع بیش فعالی در کودکان را مطالعه کنید.

تشخیص علائم بیش فعالی قبل از درمان

بسیاری از کودکان ممکن است در یک جا نشستن، انتظار نوبت، توجه، بی قراری و رفتار تکانشی مشکل داشته باشند. با این حال، کودکانی که علائم بیش فعالی دارند، از این نظر متفاوت اند که علائم بیش فعالی، تکانشگری، سازماندهی و یا بی توجهی آنها به طور قابل توجهی بیشتر از حد انتظار برای سن یا سطح رشد آنها است. این علائم منجر به رنج قابل توجهی می شود و باعث ایجاد مشکلاتی در خانه، مدرسه یا محل کار و روابط می شود. علائم مشاهده شده نتیجه نافرمانی فرد یا ناتوانی در درک وظایف یا دستورالعمل ها نیست.

انواع بیش فعالی

بر اساس انواع علائم، سه نوع ADHD می تواند رخ دهد:

1. بیماران عمدتاً بی توجه

2. بیماران عمدتاً بیش فعال- تکانشی

3. بیماران ترکیبی (ترکیبی از علائم بی توجه و بیش تکانشی)

تشخیص بر اساس وجود علائم پایدار است که در یک دوره زمانی رخ داده و در شش ماه گذشته قابل توجه است. در حالی که ADHD را می توان در هر سنی تشخیص داد، این اختلال از دوران کودکی شروع می شود. 

نوع بی توجه

بی توجهی به چالش هایی با ماندن در کار، تمرکز و سازمان اشاره دارد. برای تشخیص این نوع ADHD، شش (یا پنج مورد برای افراد 17 ساله یا بیشتر) مورد از علائم بیش فعالی زیر رخ می دهد:

• به جزئیات توجه نمی کند یا در کارهای مدرسه یا شغلی اشتباه می کند.
• در تمرکز روی کارها یا فعالیت‌ها، مانند سخنرانی، مکالمه یا مطالعه طولانی مشکل دارد.
• به نظر می رسد وقتی با او صحبت می شود گوش نمی دهد (یعنی به نظر می رسد جای دیگری است).
• دستورالعمل ها را دنبال نمی کند و تکالیف مدرسه، کارهای خانه یا وظایف شغلی را کامل نمی کند (ممکن است کارها را شروع کند اما به سرعت تمرکز خود را از دست می دهد).
• در سازماندهی کارها مشکل دارد (مثلاً زمان را به خوبی مدیریت نمی کند؛ کار نامرتب دارد؛ ضرب الاجل را از دست می دهد).
• از کارهایی که نیاز به تلاش ذهنی مداوم دارند، مانند تهیه گزارش ها و تکمیل فرم ها، اجتناب می کند یا دوست ندارد.
• اغلب چیزهایی را که برای کارها یا زندگی روزمره لازم است از دست می دهد، مانند اوراق مدرسه، کتاب، کلید، کیف پول، تلفن همراه و عینک.
• به راحتی حواسش پرت می شود.
• کارهای روزانه مانند انجام کارهای خانه و انجام کارها را فراموش می کند. نوجوانان و بزرگسالان مسن تر ممکن است فراموش کنند که تماس های تلفنی، پرداخت صورت حساب ها و قرار ملاقات را فراموش کنند.

• 

نوع بیش فعال / تکانشی

بیش فعالی به حرکات بیش از حد مانند بی قراری، انرژی بیش از حد، ثابت ننشستن و پرحرف بودن اشاره دارد. تکانشگری به تصمیمات یا اقداماتی اشاره دارد که بدون فکر کردن به عواقب آن انجام می شود. برای تشخیص این نوع ADHD، شش (یا پنج مورد برای افراد 17 ساله یا بیشتر) از علائم بیش فعالی به شرح زیر رخ می دهد:

• بی قراری می کند یا با دست یا پا ضربه می زند، یا روی صندلی تکان می خورد.
• قادر به نشستن نیست (در کلاس درس، محل کار).
• می دود یا از جایی که نامناسب است بالا می رود.
• قادر به بازی یا انجام فعالیت های اوقات فراغت به آرامی نیست.
• همیشه در حال حرکت است، گویی توسط یک موتور هدایت می شود.
• زیاد حرف میزند
• قبل از اینکه سؤالی تمام شود، پاسخی را به زبان می آورد (مثلاً ممکن است جملات افراد را تمام کند، منتظر صحبت کردن در مکالمات نیستید).
• به سختی در انتظار نوبت خود است، مثلاً در هنگام انتظار در صف.
• حرف دیگران را قطع می کند یا به آنها نفوذ می کند (مثلاً مکالمات، بازی ها یا فعالیت ها را قطع می کند یا بدون اجازه از چیزهای دیگران استفاده می کند). نوجوانان و بزرگسالان مسن تر ممکن است کارهایی را که دیگران انجام می دهند به عهده بگیرند.

نوع ترکیبی

این نوع ADHD زمانی تشخیص داده می شود که هر دو معیار برای هر دو نوع بی توجه و بیش فعال/تکانشی رعایت شود.

ADHD معمولاً توسط ارائه دهندگان سلامت روان یا ارائه دهندگان مراقبت های اولیه تشخیص داده می شود. ارزیابی روانپزشکی شامل شرح علائم از بیمار و مراقبان، تکمیل مقیاس ها و پرسشنامه ها توسط بیمار، مراقبین و معلمان، سوابق کامل روانپزشکی و پزشکی، سابقه خانوادگی و اطلاعات مربوط به آموزش، محیط و تربیت است. همچنین ممکن است شامل ارجاع برای ارزیابی پزشکی برای رد سایر شرایط پزشکی باشد.

توجه به این نکته مهم است که شرایط متعددی مانند اختلالات یادگیری، اختلالات خلقی، اضطراب، مصرف مواد، آسیب‌های سر، شرایط تیروئید و استفاده از برخی داروها مانند استروئیدها می‌توانند ADHD را تقلید کنند (Austerman, 2015). ADHD همچنین ممکن است با سایر شرایط سلامت روان، مانند اختلال نافرمانی مقابله ای یا اختلال سلوک، اختلالات اضطرابی و اختلالات یادگیری همراه باشد (Austerman, 2015). بنابراین، ارزیابی کامل روانپزشکی بسیار مهم است. هیچ آزمایش خون یا تصویربرداری معمولی برای تشخیص ADHD وجود ندارد. گاهی اوقات، بیماران ممکن است برای آزمایش‌های روان‌شناختی اضافی (مانند آزمایش‌های عصبی روان‌شناختی یا روان‌شناختی) ارجاع داده شوند یا ممکن است تحت آزمایش‌های کامپیوتری برای ارزیابی شدت علائم بیش فعالی قرار گیرند.

شناسایی علل بیماری بیش فعالی

دانشمندان هنوز دلایل خاص ADHD را شناسایی نکرده اند. در حالی که شواهد فزاینده ای وجود دارد که ژنتیک به ADHD کمک می کند و چندین ژن با این اختلال مرتبط هستند، هیچ ژن یا ترکیب ژن خاصی به عنوان علت این اختلال شناسایی نشده است. با این حال، توجه به این نکته مهم است که بستگان افراد مبتلا به ADHD نیز اغلب تحت تأثیر قرار می گیرند. شواهدی از تفاوت های آناتومیکی در مغز کودکان مبتلا به ADHD در مقایسه با سایر کودکان بدون این بیماری وجود دارد. به عنوان مثال، کودکان مبتلا به ADHD حجم ماده خاکستری و سفید مغز را کاهش می دهند و در حین انجام وظایف خاص، نواحی مختلف مغز را فعال می کنند (Pliszka، 2007). مطالعات بیشتر نشان داده است که لوب های فرونتال، هسته دمی و ورمیس مخچه مغز در ADHD تحت تاثیر قرار می گیرند (Tripp & Wickens, 2009). چندین عامل غیر ژنتیکی نیز با این اختلال مرتبط هستند، مانند وزن کم هنگام تولد، زایمان زودرس، قرار گرفتن در معرض سموم (الکل، سیگار، سرب و غیره) در دوران بارداری و استرس شدید در دوران بارداری.

روش های مختلف درمان بیش فعالی

درمان بیش فعالی معمولاً شامل ترکیبی از درمان و مداخله دارویی است. در کودکان پیش دبستانی و کوچکتر، رویکردهای توصیه شده شامل راهبردهای رفتاری در قالب آموزش مدیریت والدین و مداخله در مدرسه است. درمان تعامل والد-کودک (PCIT) یک روش درمانی مبتنی بر شواهد برای کمک به کودکان خردسال مبتلا به ADHD و اختلال نافرمانی مقابله ای است.

بسیاری از کودکان و خانواده ها بسته به اثربخشی درمان و تحمل دارو، می توانند گزینه های دارویی مختلف را به طور متناوب تغییر دهند. هدف از درمان، بهبود علائم بیش فعالی برای بازگرداندن عملکرد در خانه و مدرسه است.

درمان بیش فعالی کودکان در سن مدرسه

معلمان و کارکنان مدرسه می توانند به والدین و پزشکان اطلاعاتی برای کمک به ارزیابی رفتار و مشکلات یادگیری ارائه دهند و می توانند در آموزش رفتاری کمک کنند. با این حال، کارکنان مدرسه نمی توانند ADHD را تشخیص دهند، در مورد درمان تصمیم بگیرند یا از دانش آموز بخواهند برای حضور در مدرسه دارو مصرف کند. فقط والدین و سرپرستان می توانند این تصمیمات را با پزشک مراقبت های بهداشتی کودک بگیرند.

درمان بیش فعالی در بزرگسالان

بسیاری از کودکانی که مبتلا به ADHD تشخیص داده می شوند، در ادامه زندگی خود معیارهای این اختلال را برآورده می کنند و ممکن است اختلالاتی را نشان دهند که نیاز به درمان مداوم دارند. با این حال، گاهی اوقات تشخیص ADHD در دوران کودکی نادیده گرفته می شود. بسیاری از بزرگسالان مبتلا به ADHD متوجه نمی شوند که به این اختلال مبتلا هستند. ارزیابی جامع معمولاً شامل مرور علائم بیش فعالی در گذشته و اکنون، معاینه پزشکی و تاریخچه، و استفاده از مقیاس‌ها یا چک‌لیست‌های رتبه‌بندی بزرگسالان است. بزرگسالان مبتلا به ADHD با دارو، روان درمانی یا ترکیبی درمان می شوند. استراتژی‌های مدیریت رفتار، مانند راه‌هایی برای به حداقل رساندن حواس‌پرتی‌ها و افزایش ساختار و سازماندهی، و حمایت اعضای نزدیک خانواده نیز می‌تواند مفید باشد.