علائم بیماری ام اس و 3 راهکار کنترل و درمان آن
علائم بیماری ام اس به دو بخش موقتی و دائمی تبدیل می شوند. علائم این بیماری در زنان، مردان و کودکان را بشناسید.
علائم بیماری ام اس اگر به موقع شناسایی شود، کنترل و درمان آن ساده تر خواهد بود. این بیماری علائم و نشانه های متفاوتی دارد که با توجه به میزان آسیب وارد شده به اعصاب و نوع آنها مشخص می‌شود. با امیدنیوز همراه باشید.
علائم اولیه بیماری ام اس
بی‌حسی یا ضعف
معمولاً احساس ضعف و بی‌حسی در یک یا چند اندام رخ می‌دهد. معمولاً بی‌حسی در یک سمت بدن رخ می‌دهد و درآن‌واحد تمام اندام‌های یک سمت بدن را دچار بی‌حسی یا فلج می‌کند. گاهی نیز تنها در بخش پایین‌تنه یا بالاتنه رخ می‌دهد. یعنی هم‌زمان دو پا را بی‌حس می‌کند یا اینکه هم‌زمان بالاتنه را دچار بی‌حسی و فلج می‌کند. علائم کمبود ویتامین دی را جدی بگیرید زیرا یکی ازعوامل مهم در ابتلا به ام اس است.
احساس شوک الکتریکی
زمانی که این علامت ظاهر می‌شود گردن دچار حرکات خاصی می‌شود. در این حالت ممکن است گردن بیمار به سمت جلو خم شود.
لرزش و عدم هماهنگی
این لرزش و ناهماهنگی ممکن است خفیف تا شدید باشد. گاهی نیز فرد در حین راه رفتن لرزش و عدم تعادل را تجربه می‌کند.
گزگز و سوزش از علائم بیماری ام اس
احساس گزگز و سوزش در دست‌وپا دیگر علامت بروز حمله ناشی از ام اس است. گاهی این گزگز دست و پا همراه با درد است.
علائم بینایی
این بیماری علائمی در بینایی فرد نیز ایجاد می‌کند. گاهی بیمار جزئی یا تمام بینایی خود را از دست می‌دهد. این نابینایی یا تاری دید معمولاً در یک سمت از چشم به وجود می‌آید. دوبینی و درد هنگام حرکت دادن چشم نیز در این وضعیت شاید رخ دهد.
علائم حرکتی ام اس
به دلیل آسیب رشته‌های عصبی مرتبط با حرکات و تعادل بدن، ام اس می‌تواند باعث ایجاد مشکلاتی در حرکت، تعادل و هماهنگی شود، ازجمله:
- از دست دادن تعادل
- رعشه دست و پا
- راه رفتن ناپایدار یا آتاکسی
- سرگیجه
- بروز ناهماهنگی در اندام‌ها
- ضعف عضلانی
- اسپاسم و پرش عضلانی
علائم بیماری ام اس خوش خیم و علائم ام اس بدخیم
ام اس خوش‌خیم می‌تواند علائمی مشابه علائم اولیه ام اس و ام اس بدخیم داشته باشد با شدت کمتر و بدون روند پیشرونده. علائم خوش‌خیم، خفیف هستند و نشانی از عود ندارند. علائم این نوع ام اس در چند سال اول شاید تنها یک بار عود کنند. فعالیت بیماری افزایش پیدا نمی‌کند و پیشروی آن سرعت نمی‌گیرد. همچنین نمره EDSS معادل ۲ یا کمتر در ۵ سال بعد از تشخیص بیماری نشان می‌دهد که علائم بیماری از نوع خوش‌خیم هستند. همچنین بیمار در ام اس بدخیم علائم زیر را تجربه می‌کند:
- بروز اختلال شناختی
- افتادن مکرر
- کاهش قدرت شنوایی و بینایی
- دوبینی و نابینایی
- اختلالات گوارشی و مثانه
- مشکلات گفتاری
- سرگیجه
- ضعف در بخش تحتانی بدن
- عدم تعادل و از دست دادن قدرت ایجاد هماهنگی در حرکات
- بی‌حسی و لرزش غیرطبیعی بدن
- شیدایی (اختلال دوقطبی) و پارانویا (Paranoi)
علائم بیماری ام اس در مردان
همان‌طور که بیماری MS به اشکال مختلفی بر روی افراد تأثیر می‌گذارد، تأثیر آن بر مردان و زنان نیز تا حدودی متفاوت است زیرا عوامل خاصی با خطر ابتلا به ام اس و روند بیماری مرتبط هستند. هر فرد مبتلا به ام اس مجموعه‌ای منحصربه‌فرد از علائم را بر اساس الگوی خاص آسیب سیستم عصبی بروز می‌دهد. هیچ علائمی از ام اس وجود ندارد که منحصراً مربوط به مردان و یا فقط محدود به زنان باشد، اما برخی از علائم ام اس در مردان یا زنان شایع‌تر است. به‌طورکلی، مردان مبتلا به ام اس بیشتر احتمال دارد که موارد زیر را تجربه کنند:
- مشکلات حرکتی
- کاهش هماهنگی عضلات و تضعیف تعادل
- مشکلات شناختی
اما در مقابل، مشکلات بینایی در زنان مبتلا به ام اس بیشتر دیده می‌شود. در مراحل اولیه مردان بیشتر از زنان وارد مرحله PPMS (ام‌اس پیشرونده اولیه) می‌شوند و همچنین درمجموع، میزان آتروفی (تحلیل رفتن) مغز در مردان بیشتر است. در دوره فروکش کردن علائم یا Remission، کاهش علائم در مردان معمولاً کمتر است و علائم حتی در زمان بهبودی نسبی نیز ادامه می‌یابند. به دلایل ذکرشده، پیشروی بیمار در مردان بیشتر از زنان بوده و در مدت کوتاه‌تری باعث بروز علائم شدیدتر می‌شود.
علائم اولیه ام اس در زنان
به‌طور کلی شیوع ام اس در زنان بیشتر از مردان است و یکی از علت‌های آن کمبود سطح ویتامین D و تأثیرات هورمونی است. البته الگوی واحد و علائم مشخصی که بتوان آن را به‌عنوان علائم اولیه در زنان بیان کنیم وجود ندارد چون هر فرد مبتلا به ام اس علائم و نشانه‌های اولیه متفاوتی نسبت به دیگری بروز می‌دهد. سایر علائم ام اس در زنان عبارت‌اند از:
- مشکلات بینایی
- درد و اسپاسم عضلانی
- ضعف و خستگی
- مشکلات تعادل و سرگیجه
- مشکلات مثانه
- اختلال عملکرد جنسی
- مشکلات شناختی
بنا بر شواهد بالینی، وسعت و تعداد زخم‌های مغزی و نخاعی اغلب در مردان بیشتر از زنان است. از دیگر تفاوت‌های ام اس در مردان و زنان مشکلات جنسی است که تا ۹۱ درصد مردان و ۷۲ درصد زنان مبتلا به ام اس را تحت تأثیر قرار دهد. ام اس پیشرونده ثانویه و ام اس عودکننده معمولاً در زنان شایع‌تر از مردان است.
از طرفی، پس از یائسگی احتمالاً به دلیل کاهش سطح استروژن، علائم ام اس ممکن است بدتر شوند و بر پیشرفت بیماری تأثیر منفی بگذارد. بااین‌حال، تشخیص اینکه آیا بدتر شدن علائم ام اس به دلیل یائسگی است یا فقط به‌عنوان بخشی طبیعی از افزایش سن باشد نیاز به ارزیابی و مطالعات بیشتری دارد.
اما چه کسانی بیشتر در معرض ابتلا به ام اس قرار دارند؟ بیماری ام اس چه ریسک‌فاکتورهایی دارد؟ وب‌سایت mayoclinic در پاسخ به این سوال می‌گوید:
برخی از عوامل و شرایطی که خطر ابتلا به بیماری ام اس را افزایش می‌دهند عبارت‌اند از:
- سن؛ همه افراد با سنین مختلف در خطر ابتلا به این بیماری قرار دارند اما شانس ابتلا به این بیماری در سنین ۲۰-۴۰ سالگی بیشتر است
- جنسیت؛ خانم‌ها بیشتر از آقایان به این بیماری مبتلا می‌شوند
- سابقه بیماری در خانواده
- عفونت‌های خاص مانند ویروس اپشتین بار
- کمبود ویتامین D
- ابتلا به بیماری خودایمن مانند اختلالات تیروئیدی، دیابت نوع یک، بیماری پسوریازیس و …
- مصرف سیگار
علائم بیماری ام اس در کودکان
علائم ام اس در کودکان ممکن است از کودکی به کودک دیگر متفاوت باشد چراکه علائم به محل آسیب عصبی و محل التهاب غلاف میلین در مغز بستگی دارند. به‌طورکلی، علائم شایع ام اس در کودکان شامل موارد زیر است:
- ضعف، گزگز و بی‌حسی که اغلب در یک طرف بدن ظاهر می‌شود
- مشکلات تعادل و هماهنگی
- مشکلات چشمی مانند دوبینی، درد هنگام حرکت چشم و کاهش بینایی
- رعشه
- سفتی و اسپاسم عضلانی که می‌تواند دردناک باشد
- مشکلات کنترل روده و مثانه
- لکنت زبان
سایر علائم ام اس در کودکان عبارت‌اند از:
- مشکل در حافظه و توجه
- مشکل در پردازش اطلاعات، سازمان‌دهی، برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری
- خستگی
- تشنج
دوره بیماری ام اس
بیشتر بیمارانی که با اختلال خود ایمنی ام اس دست‌وپنجه نرم می‌کنند، یک دوره بیماری عودکننده دارند. به این معنا که پس از مدتی که از تشخیص بیماری می‌گذرد علائم پیشرفت می‌کنند و شدیدتر می‌شوند. بیماران ممکن است دوره‌هایی از علائم جدید یا عودکننده را تجربه کنند که در طول روزها یا هفته‌ها ایجاد می‌شوند و معمولاً تا حدی یا کاملاً بهبود پیدا می‌کنند.
این عود کردن‌های علائم در مقابل دوره‌های آرام بهبودی بیماری دارند. گاهی بهبود یافتن علائم ممکن است ماه‌ها و حتی سال‌ها طول بکشد. افزایش جزئی دمای بدن می‌تواند به‌طور موقت علائم ام اس را تشدید کند، ولی این مورد عود بیماری محسوب نمی‌شود.
تشخیص بیماری ام اس
یک پزشک متخصص مغز و اعصاب آزمایش‌های بسیاری را برای تشخیص بیماری ام اس انجام می‌دهد، از جمله:
| معاینه عصبی | پزشک معمولا عملکرد اعصاب را بررسی می‌کند. |
| معاینه چشم | یک سری آزمایش برای ارزیابی بینایی و بررسی بیماری‌های چشمی انجام می‌شود. |
| تصویربرداری با رزونانس مغناطیسی (MRI) | تکنیکی است که از یک میدان مغناطیسی قدرتمند و امواج رادیویی برای ایجاد تصویر از مغز و نخاع استفاده می‌کند. |
| پونکسیون کمری | این تست شامل یک سوزن بلند است که در ستون فقرات وارد می‌شود تا از مایع مغزی-نخاعی نمونه‌گیری شود. |
درمان بیماری ام اس
در سال‌های اخیر در زمینه داروهای درمان بیماری ام اس پیشرفت‌های چشمگیری رخ داده است؛ از انواع داروهای تزریقی و خوراکی می‌توان نام برد که بسته به شرایط و میل بیمار می‌توان از آنها استفاده کرد؛ اما آنچه مسلم است تغییر در سبک زندگی در روند بهبودی بیماری موثر است. این تغییر شامل دوری از استرس و کار زیاد، پرهیز از دخانیات، انجام ورزش سبک و منظم که باعث خستگی نشود، داشتن یک رژیم متعادل که حاوی چربی، پروتئین و کربوهیدرات به میزان مناسب باشد، خوردن بیشتر مواد دارای آنتی‌اکسیدان مانند میوه و سبزیجات تازه، حفظ متعادل سطح ویتامین D خون و داشتن روحیه شاد و اعتماد به پزشک از مهم‌ترین نکات تغییر سبک زندگی است.
باید در نظر داشت از آنجا که روند درمان بیماری ام اس طولانی‌مدت است، این بیماری می‌تواند تا حدودی توانایی ما را در داشتن یک زندگی طبیعی محدود کند؛ اما این به معنی نداشتن یک زندگی طبیعی و معمولی نیست.
آیا بیماری ام اس کشنده است ؟
با توجه به اینکه بیماری ام اس یک بیماری اختلال بین سیستم عصبی مغز و اندام‌ها است؛ یعنی اندام‌ها به طور دقیق از مغز فرمان نمی‌گیرند، پس اگر به‌موقع و به‌صورت مداوم مورد معالجه قرار نگیرد، می‌تواند باعث بروز بعضی اختلالات منجر به مرگ گردد؛ اما بیماران زیادی هستند که دارای ام اس بوده و طولانی‌مدت زندگی کرده‌اند. بیماران اس ام اس با توجه به سیر این بیماری به چهار دسته تقسیم می‌شوند:
- نوع ۱: RR که به صورت فازهای پیشرفت‌کننده و پسرفت‌کننده تازه تظاهر می‌کند.
- نوع ۲: PP که از ابتدا دارای علائم پیشرونده بوده و فاز بهبودی ندارد.
- نوع ۳: SP در این نوع ابتدا به صورت پیشرونده و پسرفت‌کننده بوده، اما مدتی پیشرفت‌کننده می‌شود.
- نوع ۴: RP که در آن بیماری سیر پیشرفت و بهبود داشته، اما در نهایت سیر پیشرونده دارد.
آیا گزگز دست و پا نشانه ام اس است ؟
گزگز دست و پا یا سوزن سوزن شدن دست پا می‌تواند یکی از علائم بروز ام اس باشد. البته این علائم همیشه به معنای ابتلای فرد به ام اس نیستند و ممکن است از شرایط سلامت دیگری خبر بدهند. همان‌طور که اشاره کردیم ام اس در برخی از موارد علائمی مشابه با با دیگر بیماری‌ها دارد، بنابراین لازم است برای تشخیص دقیق شما به پزشک مراجعه کنید و یا اینکه با ارائه‌دهنده خدمات مراقبت بهداشتی مشورت کنید.
آیا پرش عضلات علامت علائم ام اس است ؟
اسپاسم و پرش عضلانی به انقباضات و حرکات ناگهانی در دست و پا اشاره دارد ممکن است یکی از علائم ام اس باشد. اسپاسم ممکن است حالت خفیفی داشته باشد و تنها به‌صورت سفتی موقتی در ماهیچه‌های دست و پا بروز کند و یا ممکن است آن‌قدر شدید باشد که باعث ایجاد حرکات دردناک و غیرقابل‌کنترل در اندام‌ها، به‌خصوص در پا شود.
اگرچه اسپاسم و پرش عضلات ممکن است در هر اندامی رخ دهد اما در پاها بسیار شایع‌تر است. این حرکات غیرارادی با حرکت و تغییر وضعیت، در معرض هوای گرم و شرجی بودن و یا بیماری عفونی تشدید می‌شوند و گاهی حتی پوشیدن لباس‌های تنگ نیز بر پیدایش آنها تأثیر دارد. البته لازم به ذکر است پرش‌های عضلانی یک اختلال شایع در جمعیت است و این‌طور نیست که هر کس پرش عضلانی دارد در معرض ام اس باشد.