شایع ترین علائم کم خونی یا فقر آهن و راه های درمان آن را بشناسید

کم خونی یا فقر آهن زمانی ایجاد می شود که بدن به مقدار کافی به آهن دسترسی نداشته باشد. خستگی، ضعف، رنگ پریدگی پوست از علائم کم خونی هستند.در ادامه این مطلب به طور مفصل علائم کم خونی را با جزئیات بیشتر بررسی می کنیم.

علائم کم خونی چیست؟

هموگلوبین به گلبول ‌های قرمز خون در حمل اکسیژن از ریه ‌ها به تمام اندام‌ های بدن کمک می ‌کند.  ابتلا به کم خونی که به آن هموگلوبین پایین نیز گفته می شود، می تواند باعث احساس خستگی و ضعف شود . انواع مختلفی از کم خونی وجود دارد که هر کدام علت خاص خود را دارند. کم خونی می تواند موقت یا طولانی مدت باشد و از خفیف تا شدید متغیر باشد همچنین می تواند مادرزادی یا اکتسابی باشد. در بیشتر موارد، کم خونی بیش از یک علت دارد. اگر مشکوک به کم خونی هستید به پزشک مراجعه کنید چون می تواند یک علامت هشدار دهنده از یک بیماری جدی باشد.

خستگی زیاد و غیرطبیعی از علائم کم خونی

خستگی و بی‌رمقی در طی روز از علائم کم خونی و فقر آهن است. در کم‌خونی فقر آهن به دلیل کم بودن ذخایر آهن در بدن، مغز استخوان قادر نیست به‌اندازه کافی هموگلوبین تولید کند. با کم شدن تولید هموگلوبین، تولید سلول‌های قرمز نیز افت قابل‌توجهی پیدا می‌کند به‌طوری‌که ظرفیت اکسیژن‌رسانی خون عملکرد و کیفیت اولیه خود را از دست می‌دهد.

به‌این‌ترتیب، اگر اکسیژن کافی به عضلات، مغز و قلب نرسد سطح انرژی بدن دچار کاهش چشمگیری می‌شود و حاصل آن خستگی مفرط و مداوم است. شاید تمایز دادن خستگی ناشی از کار کردن در طول روز با خستگی کم‌خونی تا حدودی دشوار باشد اما تفاوت عمده آن‌ها در این است که خستگی ناشی از کم خونی با مشکلات دیگری همچون ضعف، تحریک‌پذیری و عدم تمرکز همراه است.

رنگ‌پریدگی پوست به عنوان یکی از علائم کم خونی

پوست رنگ پریده به این معنی است که پوست رنگ طبیعی خود را ازدست‌داده و به زردی گرایش پیدا کرده است. مقداری از رنگ طبیعی پوست صورت حاصل جریان خون در مویرگ‌هایی است که درست زیر پوست قرار دارند. رنگ قرمز خون از هموگلوبین به دست می‌آید و زمانی که به دلیل فقر آهن هموگلوبین به اندازه کافی تولید نشود حاصل آن کاهش تعداد سلول‌های قرمز و درنتیجه کاهش جریان خون در زیر پوست است.

این روند ناسالم سبب تغییر تدریجی رنگ پوست می‌شود و در افراد مبتلا به کم خونی این موضوع کاملا مشهود است. نتایج یک مطالعه در خصوص کم خونی کودکان ۶ تا ۱۱ ساله نشان داده است که رنگ‌پریدگی می‌تواند در کل بدن ایجاد شود و یا تنها به یک ناحیه خاص نظیر صورت، لثه‌ها، سطح داخلی لب‌ها یا پلک و ناخن‌ها محدود شود. رنگ‌پریدگی یکی از اولین علائمی است که پزشکان از طریق آن به کم‌خونی پی می‌برند.

البته جهت تائید تشخیص اولیه آزمایشات خونی نیز تجویز می‌شوند. یکی از بافت‌هایی که به خوبی علائم رنگ‌پریدگی را بروز می‌دهد سطح داخلی پلک پایین است به‌طوری‌که اگر در مقابل آینه پلک پایین را مقداری به سمت بیرون بکشید متوجه می‌شوید که در حالت طبیعی رنگ آن قرمز است اما زمانی که فرد به کم خونی مبتلا باشد رنگ قرمز جای خود را به رنگ صورتی کم رنگ و یا در موارد شدید رنگ زرد می‌دهد.

تنگی نفس از علائم کم خونی

همان‌طور که گفته شد هموگلوبین پروتئینی است که داخل سلول‌های قرمز مستقر است و وظیفه حمل اکسیژن را بر عهده دارد. اگر به دلیل کم‌خونی فقر آهن سطح هموگلوبین خون کاهش پیدا کند به همان نسبت نیز سطح اکسیژن خون کاهش می‌یابد. این عارضه به این معنی است که عضلات شما قادر نیستند به مقدار کافی اکسیژن برای انجام امور روزمره مثل پیاده‌روی دریافت کنند.

به همین دلیل برای اینکه بدن بتواند اکسیژن را به مقدار کافی در اختیار عضلات قرار دهد سرعت تنفس و اکسیژن‌گیری از طریق ریه را افزایش می‌دهد که حاصل آن نفس زدن‌های پیاپی و بیش‌ازحد است. اگر در انجام امور روزمره مثل بالا رفتن از پله‌ها، ورزش و یا حتی پیاده‌روی زودتر از حد معمول به نفس زدن می‌افتید احتمالاً کم خونی اولین احتمال است.

سردرد و سرگیجه از علائم کم خونی

کم خونی گاهی در دوران قاعدگی باعث ابتلا به سردرد به‌ویژه در زنان و دختران می‌شود. محققان بر این باورند که کاهش سطح آهن بر عملکرد دوپامین و هورمون استروژن تأثیرگذار است. البته بروز سردرد ناشی از کم خونی در مردان نیز رخ می‌دهد اما در مقایسه با زنان شیوع آن کمتر است.

تپش قلب از علائم کم خونی

به دلیل کمبود اکسیژن در خون افراد مبتلا به کم خونی، قلب مجبور است برای تأمین اکسیژن اندام‌های بدن با قدرت و شدت بیشتری فعالیت کند. این شدت، فشار مضاعفی را بر ماهیچه‌های قلب تحمیل می‌کند و حاصل آن بروز تپش قلب، ضربان سریع و گاهی آریتمی (بی‌نظمی در ضربان قلب) است. یکی از علائم کم خونی شدید بیماری‌های قلبی است. این افراد در معرض بیماری‌های قلبی مثل نارسایی قلبی و بیماری‌های عروق کرونر قرار دارند.

خشکی پوست و مو از علائم کم خونی

آنمی فقر آهن باعث کاهش سطح هموگلوبین در خون می‌شود و یکی از آثار مخرب آن کاهش اکسیژن‌رسانی به فولیکول‌های مو است. زمانی که مو و پوست از اکسیژن محروم شوند به سمت خشک شدن سوق پیدا می‌کنند. از اثرات مضر این روند آسیب‌زا نازک شدن مو و در ادامه ریزش مو است.

التهاب و تورم دهان و زبان علائم کم خونی

پزشکان قادرند با بررسی داخل دهان به وجود کم‌خونی پی ببرند. علائمی مثل تورم، التهاب، تغییر رنگ و گاهی تغییر بافت داخل دهان از علائم کم خونی هستند. تغییراتی که کم‌خونی در بافت دهان ایجاد می‌کند به صورت زیر است:

• خشکی دهان
• احساس سوزش در دهان
• به وجود آمدن شکاف‌های قرمز و دردناک در اطراف دهان
• زخم‌های دهانی

پاهای بی‌قرار از علائم کم خونی

احتمالاً اصطلاح سندرم پای بی‌قرار را پیش‌ازاین شنیده‌اید و شاید دانستن آن برایتان جالب باشد. یکی از مشکلاتی که کمبود آهن در بدن ایجاد می‌کند دچار شدن به سندرم پاهای بی‌قرار است. خصوصیت پاهای بی‌قرار این است که فرد در زمان استراحت احساس می‌کند که باید پاهایش را حرکت دهد و همچنین ممکن است درد و گرفتگی عضلات پا را نیز تجربه کند. این عارضه در شب بدتر می‌شود و به همین علت ممکن است باعث مشکلات خواب و خستگی مزمن در طول روز شود. افراد مبتلا به آنمی فقر آهن ۶ برابر بیشتر از دیگران در معرض سندرم پاهای بی‌قرار هستند.

ناخن‌های شکننده یا قاشقی شکل از علائم کم خونی

علامت کمتر شایع کم خونی فقر آهن ناخن‌های شکننده و چنگالی شکل است که به آن کویلونیشیا هم گفته می‌شود. در مراحل اولیه کم‌خونی ناخن‌ها معمولاً تا حدودی شکننده می‌شوند به‌طوری‌که به‌آسانی بر اثر ضربه یا تماس صدمه می‌بینند. در مراحل پیشرفته‌تر، ناخن‌ها فرم چنگالی به خود می‌گیرند به این صورت که وسط ناخن فرو می‌رود و لبه‌ها برجسته‌تر می‌شوند. البته این عارضه نادر است و تنها در ۵ درصد از موارد آنمی فقر آهن رخ می‌دهد.

احساس افسردگی

کاهش آهن در بدن با کاهش اکسیژن و نیز کاهش عملکرد مغز نسبت مستقیم دارد. اکسیژن‌رسانی نامطلوب و ناقص به مغز زمینه را برای ابتلا به افسردگی مهیا می‌کند. زنان باردار مبتلا به آنمی فقر آهن از گروه‌های پرخطر ابتلا به افسردگی بارداری و یا افسردگی پس از بارداری محسوب می‌شوند.

دست و پای سرد از علائم کم خونی

علت سرد شدن دست و پا در افراد مبتلا به کم خونی، کاهش اکسیژن در رگ‌های دست و پا است. این موضوع حساسیت به سرما را نیز افزایش می‌دهد به‌طوری‌که بیشتر از دیگران تحت تأثیر هوای سرد قرار می‌گیرند.

ابتلای مکرر به بیماری‌های عفونی

به دلیل اینکه آهن یکی از الزامات مهم سیستم ایمنی برای عملکرد بهینه است ازاین‌رو، کاهش آهن در بدن توان سیستم ایمنی را تحت تأثیر قرار می‌دهد به‌طوری‌که در برابر عوامل عفونی آسیب‌پذیرتر خواهد شد.

کم بودن اشتها از علائم کم خونی

کمبود آهن در بدن سطح هورمون اشتها به نام گرلین را کاهش می‌دهد و این موضوع باعث کم شدن اشتها و کاهش میزان کالری دریافتی می‌شود.

یبوست از علائم کم خونی

از دیدگاه پزشکی اگر مدفوع سفت باشد و به سختی و همراه با فشار زیاد دفع شود، و یا دفع آن ناقص باشد، همگی به این معناست که فرد به مشکل یبوست دچار شده است.

یبوست نیز یکی از علائم کم خونی است و بدون هیچ‌ تغییری در عادات غذایی به وجود می ‌آید (یعنی مثلا بدون کاهش مصرف میوه و سبزی، دچار یبوست می شوید).

فشار خون پایین از علائم کم خونی

علامت دیگری که ممکن است در اثر ابتلا به کم خونی در بدن بروز کند، فشار خون پایین است. آدم‌ ها ممکن است در اثر افت ناگهانی فشار خون‌ دچار وضعیتی شوند که به آن فشار خون پایین گفته می‌شود.

افت ناگهانی فشار خون معمولا به دلیل از دست رفتن خون زیاد ناشی از جراحت، بارداری، یا بروز عفونت در جریان خون رخ می‌دهد.

گرایش به خوردن مواد عجیب و غریب از علائم کم خونی

برخی از افراد مبتلا به کم خونی تمایل و عادت به جویدن یخ دارند، روشن نیست که چرا، اما یک مطالعه در مجله پزشکی نشان می دهد که آن را می تواند به عنوان یک محرک ذهنی دانست، مثل عملکرد قهوه.

بعضی از مردم حتی ممکن است برای کاغذ و خاک نیز گرایش داشته باشند.

ریزش مو از علائم کم خونی

خیلی از افراد ریزش موی سر و یا آنچه که به عنوان طاسی الگوی مردانه شناخته می شود را تجربه می کنند؛ اگر موهایتان را در برس خود مشاهده کنید یا موهایتان نازک تر شده باشد ممکن است به دلیل کم خونی باشد. همچنین می توانید یک کمبود ویتامین یا یک وضعیت هورمونی مانند کم کاری تیروئید داشته باشید، بنابراین با پزشک خود مشورت کنید.

علائم کم خونی در کودکان

کم خونی فقر آهن یکی از شایع‌ترین مشکلات تغذیه‌ای کودکان در ایران و جهان به شمار می‌رود. علائم کم خونی در کودکان شامل موارد زیر است:

• خستگی و ضعف
• پوست رنگ‌پریده
• تحریک‌پذیری
• سبکی سر

در کم خونی مزمن و درمان‌نشده علائمی همچون خشکی دهان، التهاب لب، ریزش مو و گلوسیت یا التهاب زبان بروز می‌کند. در عارضه گلوسیت زبان به دلیل التهاب، ناهمواری و زبری خود را از دست داده و به‌صورت صاف دیده می‌شود. علاوه بر موارد ذکرشده احتمال بروز مشکلات عصبی نظیر بیش فعالی و عدم توجه، سندرم پاهای بی‌قرار و همچنین برخی مشکلات تنفسی وجود دارد.

آیا علائم کم خونی در مردان با علائم کم خونی در زنان متفاوت است؟

به‌طورکلی، زنان بیشتر از مردان در معرض کمبود آهن هستند زیرا مقداری از ذخیره آهن خود را در طی خونریزی قاعدگی از دست می‌دهند. از طرفی، بارداری و زایمان نیز می‌تواند باعث کمبود آهن شود. علائم کم خونی بسته به علت و شدت آن متفاوت است و معمولاً در زنان و مردان علائم به یک صورت دیده می‌شود و این‌طور نیست که بعضی علائم کم خونی تنها در زنان و یا فقط در مردان دیده شود. در ابتدا، کم‌خونی می‌تواند به حدی خفیف باشد که متوجه آن نشوید اما با تشدید کم خونی علائم به‌تدریج بدتر می‌شود. بسته به دلایل کم خونی، ممکن است علائم و نشانه‌های زیر در مردان و زنان بروز کند:

• خستگی
• ضعف
• رنگ پریدگی پوست
• ضربان قلب نامنظم
• تنگی نفس
• سرگیجه یا سبکی سر
• درد قفسه سینه
• دست و پای سرد
• سردرد

علائم کم خونی در سالمندان

کم‌خونی در افراد سالخورده شایع است. علائم کم خونی در سالمندان تا حدودی غیراختصاصی‌تر است ازجمله:

• خستگی
• رنگ‌پریدگی
• تنگی نفس
• درد قفسه یسنه
• ادم و تورم بدن

در مقایسه با افراد جوان‌تر، کم‌خونی در سالمندان ارتباط بیشتری با بیماری‌های مزمن دارد چراکه بیماری‌های مزمن غالباً منجر به از دست دادن خون، خالی شدن ذخایر آهن و التهاب می‌شوند که همگی آن‌ها می‌توانند به کم خونی فقر آهن منتهی شوند. برای مثال زخم معده، ورم روده و یا بیماری‌های کلیه ازجمله مشکلاتی هستند که باعث ایجاد کم‌خونی می‌شوند.

چند نوع کم خونی وجود دارد؟

• کم خونی آپلاستیک (آپلازی)

کم خونی اپلاستیک (Aplastic anemia) وضعیتی است که در آن تولید سلول‎های خونی کافی در مغز استخوان متوقف می‌شود. این وضعیت باعث بروز احساس خستگی بدن شده و فرد را بیشتر در معرض ابتلا به عفونت و خونریزی های غیر کنترل شده قرار می دهد. کم‌خونی آپلاستیک می‌تواند از خفیف تا شدید باشد. کم خونی آپلاستیک درمان‌های مختلفی دارد؛ از مصرف دارو تا تزریق خون یا پیوند سلولهای بنیادی که به آن پیوند مغز استخوان نیز گفته می‌شود. 

•  کم خونی فقر آهن 

کم خونی فقر آهن یکی از شایع ترین انواع کم خونی است و همانطور که از نامش پیداست، کم خونی فقر آهن به دلیل کمبود این ماده معدنی در بدن اتفاق می‌افتد. در نبود آهن کافی، بدن نمی تواند گلبول قرمز کافی تولید کند لذا در حمل اکسیژن توسط گلبولهای قرمز خون دچار مشکل می‌شود. بنابراین، کم خونی فقر آهن به مرور می‌تواند باعث احساس خستگی و تنگی نفس شود. معمولا کم خونی فقر آهن، با دریافت این ماده معدنی به صورت مکمل درمان می‌شود. 

اما گاهی اوقات انجام تست‌های خاص آزمایشگاهی و انجام روش‌های درمانی دیگر برای درمان کم‌خونی فقر آهن لازم است، به  خصوص اگر پزشک شما به این مسأله که دچار خونریزی داخلی هستید، مشکوک شده باشد. 

•  تالاسمی

تالاسمی یک اختلال خونی ارثی است که باعث می شود بدن هموگلوبین کمتری نسبت به شرایط عادی داشته باشد. هموگلوبین عاملی است که باعث می شود گلبول های قرمز خون بتوانند اکسیژن را در سراسر بدن حمل کنند. تالاسمی باعث کم خونی و احساس ضعف و خستگی می شود. 

تالاسمی در موارد خفیف نیاز به درمان خاصی ندارد ولی موارد شدیدتر آن نیاز به انتقال خون به صورت دائمی دارد. بیماران مبتلا به تالاسمی با داشتن یک رژیم غذایی سالم و ورزش منظم می توانند با احساس خستگی ناشی از  تالاسمی مقابله کنند. 

• کم‌خونی ناشی از فقر ویتامین

کم‌خونی ناشی از فقر ویتامین باعث کمبود گلبول‌های قرمز خون سالم در بدن می‌شود و زمانی اتفاق می‌افتد که دریافت ویتامین‌های خاصی در بدن با کمبود مواجه شود. ویتامین‌های مرتبط به این نوع کم‌خونی شامل فولات، ویتامین ب 12 و ویتامین سی است. 

تشخیص و درمان این کم خونی توسط پزشک اهمیت داشته و با دریافت مکمل‌های غذایی و تغییر رژیم غذایی قابل رفع است.

• کم‌خونی ناشی از کمبود فولات

فولات که تحت عنوان ویتامین ب9 نیز نشاخته می‌شود، ماده مغذی است که به طور عمده در میوه‌ها و سبزیجات برگ سبز یافت می‌شود. کاهش دریافت این ویتامین از منابع غذایی، همچنین زمانی که بدن نتواند به اندازه کافی فولات جذب کند، کمبود فولات اتفاق می‌افتد. 

اختلال در جذب فولات ممکن است به دلایل زیر رخ دهد: 

1. وجود نوعی بیماری در روده مانند سلیاک 
2. برداشتن بخش بزرگی از روده بزرگ به دلیل جراحی یا بای پس 
3. مصرف بیش از حد الکل 
4. مصرف بعضی داروهای خاص مانند داروهای ضد تشنج 
5. در خانم‌های باردار و شیرده، بیمارانی دیالیزی و افرادی که دچار نارسایی کلیوی هستند به فولات بیشتری در مقایسه با افراد عادی نیاز دارند. عدم تأمین فولات کافی در این افراد می‌تواند منجر به کمبود این ویتامین و کم‌خونی ناشی از آن شود. 

• کم خونی سیکل سل (کم‌ خونی داسی شکل)

کم خونی داسی شکل یک اختلال از مجموعه اختلال هایی است که تحت عنوان بیماری سیکل سل شناخته می‌شود. کم خونی سیکل سل یا کم خونی داسی شکل یک نوع اختلال ارثی در گلبول های قرمز خون است. 

به طور معمول، گلبول قرمز دایره‌ای شکل و قابل انعطاف است به راحتی می‌تواند در عروق گردش کند. در وضعیت کم خونی داسی شکل، همانطور که از نام آن پیداست، شکل گلبول‌های قرمز خون عوض شده و شبیه هلال ماه یا داس می‌شود. این سلولهای سفت و سخت چسبنده در عروق خونی گیر می‌افتند که باعث کند شدن یا بلوکه شدن جریان خون و کاهش رسیدن اکسیژن به بعضی بافت ها می‌شود.  

برای اغلب بیماران مبتلا به کم‌خونی داسی شکل درمانی وجود ندارد، اما داروهایی هستند که می‌توانند باعث کاهش درد شده و از بروز عوارض ناشی از این بیماری پیشگیری کنند. 

• کم‌خونی ناشی از کمبود ویتامین ب 12 

کمبود ویتامین ب 12 می تواند ناشی از کمبود دریافت این ماده غذایی از طریق رژیم غذایی باشد. ویتامین ب 12 به طور عمده در گوشت، شیر و تخم مرغ یافت می‌شود. 

اگرچه، شایع ترین دلیل کمبود ویتامین ب 12، کمبود فاکتور داخلی است. کمبود فاکتور داخلی زمانی رخ می‌دهد که سیستم ایمنی بدن شما به اشتباه به سلول‌های معده که این ماده را تولید می‌کنند، حمله می‌کند. این نوع کم‌خونی تحت عنوان کم‌خونی پرنیشیوز شناخته می‌شود. بدون فاکتور داخلی، ویتامین ب 12 نمی‌تواند جذب بدن شده و به شکل یک ماده زائد از بدن دفع می‌شود. 

• کم‌خونی ناشی از کمبود ویتامین ث 

این کم‌خونی بدلیل کاهش مصرف مواد غذایی غنی و یا اختلال در جذب رخ می‌دهد. به عنوان مثال سیگار کشیدن توانایی جذب ویتامین ث (سی) در بدن را کاهش می دهد. 

بعضی بیماریهای مزمن خاص مانند سرطان و نارسایی مزمن کلیوی نیز ریسک ابتلا به کمبود ویتامین ث را به دلیل ایجاد اختلال در جذب این ویتامین بالا می‌برد. 

• لوسمی 

یکی از بیماری هایی خون که اغلب مردم آن را با نام لوسمی می شناسند و آن را نوعی کم خونی می دانند باید گفت که لوسمی، سرطان سلولهای خون است. لوسمی به سرطان گلبولهای سفید خون (WBC) اشاره دارد. گلبولهای سفید خون بخش حیاتی از سیستم ایمنی بدن شما هستند. آنها بدن شما را از حمله باکتری‌ها، ویروس‌ها و قارچ‎‌ها و همچنین سلولهای غیرطبیعی و سایر مواد خارجی محافظت می‌کنند. در سرطان خون، گلبولهای سفید خون مانند گلبولهای سفید طبیعی کار نمی‌کنند. آنها همچنین می‌توانند خیلی سریع تقسیم شده و در نهایت سلولهای طبیعی را از بین ببرند.

فاکتورهای خطر لوسمی:

• سابقه خانوادگی سرطان خون
• سیگار کشیدن، که خطر ابتلا به سرطان خون حاد میلوئیدی (AML) را افزایش می‌دهد
• اختلالات ژنتیکی مانند سندرم داون
• اختلالات خونی، مانند سندرم myelodysplastic، که گاهی اوقات "پیش لوسمی" نامیده می‌شود
• درمان قبلی سرطان با شیمی درمانی یا پرتودرمانی
• قرار گرفتن در معرض تشعشع زیاد
• قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی مانند بنزن

علائم کم خونی لوسمی یا سرطان خون چیست؟

• تعریق بیش از حد، به خصوص در شب ("عرق شب" نامیده می‌شود)
• خستگی و ضعف که با استراحت از بین نمی‌رود
• لاغری ناخواسته
• درد و حساسیت استخوان
• غدد لنفاوی متورم و بدون درد (به خصوص در گردن و زیر بغل)
• بزرگ شدن کبد یا طحال
• لکه‌های قرمز روی پوست که petechiae نامیده می‌شوند
• خونریزی و کبودی که به راحتی ایجاد شود
• تب یا لرز
• عفونتهای مکرر

چه افرادی بیشتر به کم‌خونی مبتلا می‌شوند؟

طبق تحقیقات، هر کسی ممکن است به کم‌خونی مبتلا شود، اما گروه‌های زیر بیشتر در معرض خطر هستند:

زنان: از دست دادن خون در دوران پریودی و زایمان می‌تواند منجر به کم‌خونی شود. این امر به ویژه اگر پریودی شدید یا بیماری‌هایی مانند فیبروم دارید، بیشتر احتمال دارد.

کودکان در سنین ۱ تا ۲ سال: بدن هنگام تجربه جهش رشد به آهن بیشتری نیاز دارد.

نوزادان: معمولاً وقتی از شیر گرفته می‌شوند و شروع به غذا خوردن می‌کنند، آهن کمتری دریافت می‌کنند. زیرا آهن مورد نیاز خود را به اندازه کافی از غذاهای جامد دریافت نمی‌کنند.

افراد بالای ۶۵ سال: این افراد به‌خاطر رژیم غذایی فاقد آهن و برخی بیماری‌های مزمن، دچار کم‌خونی می‌شوند.

افرادی که از داروهای رقیق‌کننده خون استفاده می‌کنند: این داروها شامل داروهایی مانند آسپیرین، کلوپیدوگرل (Plavix)، وارفارین (Coumadin)، محصولات هپارین، apixaban (Eliquis)،بتریکسابان (BevyxXa)، dabigatran (Pradaxa)، edoxaban (Savaysa) و rivaroxaban (Xarelto) است.

اقدامات ضروری برای درمان کم خونی چیست؟

اگر فکر می‌کنید کم خونی و فقر آهن دارید باید سریعا اقدام کنید، چون خطرات هموگلوبین پایین بسیار جدی است. برای درمان کم خونی موارد زیر را در نظر بگیرید:

با دکتر خون و آنکولوژی صحبت کنید

اگر فکر می‌کنید نشانه‌ها یا علائم کمبود آهن را دارید، باید برای مشاوره با دکتر آنلاین خون اقدام کنید.  آزمایش خون ساده تایید می‌کند که آیا شما کم خونی فقر آهن دارید یا خیر.

اگر پزشک تایید کرد که به فقر آهن مبتلا هستید، احتمالا با افزایش دریافت آهن از رژیم غذایی یا با مصرف مکمل‌های آهن می‌توانید آن را به راحتی درمان کنید. هدف اصلی درمان، بازگرداندن سطح هموگلوبین به حالت عادی، رفع کم خونی و پر کردن ذخایر آهن است. در حد امکان، اطمینان حاصل کنید که به مقدار کافی آهن از طریق رژیم غذایی دریافت می‌کنید. فقط در صورت توصیه پزشک، از مکمل استفاده کنید.

غذاهای غنی از آهن بخورید

اگر نظر پزشک این است که کمبود آهن در رژیم غذایی دلیل مشکل شما است، غذاهای غنی از آهن بخورید، مانند:

• گوشت قرمز و مرغ
• سبزیجات تیره، برگدار مانند اسفناج و کلم
• میوه‌های خشک مانند کشمش و زردآلو
• لوبیا و سایر حبوبات
• غذاهای دریایی
• دانه‌ها و مغزها

نکته مهم: خوردن ویتامین C به بدن کمک می‌کند تا آهن را بهتر جذب کند. اطمینان حاصل کنید که به اندازه کافی غذاهای سرشار از ویتامین C، مانند میوه و سبزی می‌خورید. همچنین اجتناب از خوردن غذاهای خاصی که مصرف زیاد آن‌ها مانع از جذب آهن می‌شود می‌تواند مفید باشد، از جمله: چای، قهوه و غذاهای پرکلسیم مانند لبنیات و غلات سبوس‌دار.

بهترین مواد غذایی برای درمان کم خونی

یکی از راه های درمان کم خونی استفاده از مواد غذایی طبیعی و مفیدی است که در اطراف ما به وفور یافت می شود که در قسمت پایین به چند مورد آن اشاره شده:

• شنبلیله

شنبلیله دارای مقدار زیادی آهن است که به حفظ آهن در خون و همچنین تولید سلول های قرمز جدید خون کمک خواهد کرد، هم برگ و هم دانه های شنبلیله برای درمان کم خونی استفاده می شود. اضافه کردن شنبلیه به برنج و خوردن آن یک بار در روز به مدت سه هفته به کاهش قند خون کمک می کند. همچنین می توانید برگ شنبلیله را در سالاد خود استفاده کنید.

• کنجد

کنجد سرشار از آهن است و به همین دلیل درمان بسیار خوبی برای کم خونی است. یک چهارم فنجان کنجد تقریبا 30 درصد نیاز روزانه به آهن را برطرف می کند.

دو قاشق کنجد سیاه را به مدت 2 تا 3 ساعت در آب بخیسانید سپس آن را آسیاب کنید و با یک قاشق عسل مخلوط کنید. این مخلوط را روزی دوبار میل کنید.

• سه شیره ( شیره انگور، خرما و توت)

در طب سنتی از ترکیب سه شیره که شامل شیره انگور، شیره خرما و شیره توت سفید است، برای درمان کم خونی شدید استفاده می شود.اگر میخواهید درباره خواص بی نظیر شیره انگور برای سلامتی بدانید این مطلب را مطالعه کنید.

• آجیل و دانه‌های مقوی

در انواع دانه‌ های آجیل، آهن وجود دارد که می‌توان آن‌ ها را به تنهایی مصرف کرد یا در دسر‌های خود به کار برد و بهتر است که نوع خام آجیل را برای خوردن انتخاب کنید.

این دانه‌ های آجیل عبارتند از: تخمه آفتابگران، بادام هندی، پسته و دانه درخت کاج.

در صورت توصیه پزشک از مکمل‌های آهن استفاده کنید

به طور کلی، شما فقط باید یک مکمل آهن و آن هم به عنوان آخرین راه حل و در صورت توصیه پزشک مصرف کنید. اگر نتوانید سطح آهن خود را تنها از طریق رژیم غذایی بازیابی کنید، این کار راه حل مناسبی برای رفع کم خونی است. اگر مکمل آهن مصرف می‌کنید، همراه آن آب پرتقال بنوشید تا جذب آهن را تقویت کند.

به خاطر داشته باشید که مصرف مکمل‌های آهن می‌تواند چند عارضه ناخوشایند داشته باشد. این موارد شامل درد معده، یبوست یا اسهال، سوزش قلب، حالت تهوع و مدفوع سیاه است. با این حال، این عوارض معمولا با گذشت زمان کاهش می‌یابند و بستگی به دوز آهن مصرفی شما دارند.

راه‌های درمان خانگی کم‌خونی چیست؟

واقعیت این است که درمان‌های خانگی بیشتر کاهش‌دهنده علائم و کنترل‌کننده هستند. برخی از کم‌خونی‌ها موقت و خفیف هستند و برخی ممکن است یک عمر با بیمار باقی می‌مانند. روش‌های مختلفی برای کنترل کم‌خونی وجود دارد که شخصاً می‌توانید رعایت کنید:

• یک رژیم غذایی سالم و مغذی را دنبال کنید.
• آب کافی بنوشید تا هیدراته باقی بمانید.
• مرتباً ورزش کنید. با این حال، اگر احساس ضعف کردید، با احتیاط ورزش کنید. درباره ورزش‌های ایمن و مناسب با پزشک خود مشورت کنید.
• از قرارگیری در معرض مواد شیمیایی که باعث کم‌خونی می‌شوند، اجتناب کنید.
• برای جلوگیری از عفونت، مرتباً دست‌های خود را بشویید.
• از دندان‌های خود به‌خوبی مراقبت کرده و مرتب به دندانپزشک مراجعه کنید.
• هر گونه تغییر علائم خود را به پزشک گزارش دهید.
• علائم بیماری خود را یادداشت کنید تا به محض تغییرات، متوجه شوید.

برای کم‌خونی چی بخوریم و چی نخوریم؟

انتخاب مواد غذایی در کنترل کم‌خونی بسیار اهمیت دارد. خوردن غذاهای بی‌ارزش به این معنی است که بدون جذب ماده مغذی، کالری دریافت می‌کنید. هنگام انتخاب مواد غذایی باید حواستان به بیماری‌ها و شرایط سلامتی‌تان هم باشد. تحقیقات نشان می‌دهند که برخی از مواد باعث کاهش جذب آهن می‌شوند. مثلاً نباید همرمان از مکمل‌های کلسیم و آهن استفاده کنید. می‌توانید از موارد زیر پرهیز کرده یا مصرف آن‌ها را محدود کنید:

• مواد حاوی تانن مانند قهوه، چای و برخی ادویه‌ها
• شیر
• سفیده تخم مرغ
• فیبر (البته نباید کلاً مصرف فیبر را کنار بگذارید، زیرا مصرف مکمل‌های آهن باعث یبوست می‌شود.)
• پروتئین سویا

به‌طور کلی باید غذاهای غنی از آهن و ویتامین‌های B12، B9 و C بخورید. می‌توانید این مواد را از گوشت، اسفناج، عدس و پسته تا‌ٔمین کنید. آهن را می‌توانید از منابع گیاهی هم دریافت کنید. گوشت گاو بدون چربی و بوقلمون سرشار از آهن هستند. غلات کامل و سبزیجات برگ‌تیره، منبع خوبی برای ویتامین‌های گروه B می‌باشند. مرکبات، توت‌ها و سایر غذاهای حاوی ویتامین C مانند فلفل و گوجه فرنگی میزان آهن را بهبود می‌بخشند.