نفع اقتصاد گردشگری از میزبانی جام‌جهانی

امروز جام‌جهانی دیگر تنها رقابتی میان 32 تیم ملی فوتبال نیست که عاشقان فوتبال را یک ماه پای تلویزیون بنشاند؛ قبل، حین و خصوصا پس از برگزاری این رقابت‌های بی‌شمار فرصت اقتصادی برای میزبان پدید می‌آید که شانس شکوفایی صنعت گردشگری آن کشور، به‌عنوان یکی از روبه‌رشد‌ترین و به‌روزترین حوزه‌های اقتصادی، از مهم‌ترین آنان است.

تجربه برگزاری دوره‌های اخیر جام‌جهانی در کشورهای برزیل، آفریقای جنوبی، آلمان، کره و ژاپن و فرانسه و افزایش ورود گردشگر به این کشورها حین برگزاری مسابقات و سال‌های پس از آن نیز موید همین نکته است. برای مثال آلمان که تا سال 2005 سالانه حدود 21 میلیون گردشگر را پذیرش می‌کرد، با برگزاری جام‌جهانی فوتبال در سال 2006، این رقم را به 23 میلیون و 600 هزار نفر در این سال رساند و درآمدهای حاصل از گردشگری در این کشور با رشد قابل توجه 12.3 درصدی همراه شد.

**نفع اقتصاد گردشگری از میزبانی جام‌جهانی
در کشورهای برگزارکننده رقابت‌ها و رویدادهای بزرگ ورزشی همچون جام‌جهانی و بازی‌های المپیک، سال‌ها تلاش خستگی‌ناپذیری صورت می‌گیرد تا نخست عنوان میزبانی کسب، سپس با سرمایه‌گذاری‌های انبوه، توسعه در زیرساخت‌های ورزشی، اقامتی، پذیرش مسافر و حمل‌و‌نقل حاصل شود. در دل برگزاری چنین رویدادهایی، جهش در صنعت گردشگری کشور میزبان از جایی آغاز می‌شود که چشم میلیون‌ها انسان همزمان با ایام برگزاری رقابت‌ها و به مدت نزدیک به یک‌ماه، چه از طریق تلویزیون و چه با حضور فیزیکی، به آوردگاه‌های ورزشی این کشور دوخته می‌شود و میزبان از این فرصت استثنایی برای نشان دادن جاذبه‌های خود به سراسر جهان بهره می‌گیرد. به همین ترتیب و طی روزهای آینده، روسیه کِشته‌های خود را در سال‌های اخیر درو خواهد کرد و قطر که میزبان جام‌جهانی 2022 خواهد بود نیز از هم‌اکنون برای منفعت هرچه بیشتر از میزبانی این رویداد دورخیز کرده است.

**اهمیت میزبانی
شاید در وهله اول میزبانی یک دوره از جام‌جهانی برای مردم یک کشور شادی صعود مستقیم به این رقابت‌ها را بیافریند، اما دستاوردهای اقتصادی میزبانی بیش از آنچه است که تصور می‌شود. به‌طور کلی، برگزاری هرگونه رویداد بزرگ‌مقیاس بین‌المللی در یک کشور، آثار و تحولات قابل توجهی در عرصه‌های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اقتصادی در آن کشور به‌جای می‌گذارد و در این میان رویدادهای ورزشی از جایگاهی ویژه برخوردار هستند؛ امروز رقابت‌های ورزشی و در راس آنها جام‌جهانی فوتبال که بیشترین دنبال‌کننده را میان رویدادهای ورزشی جهان دارد، هم در میان جمعیت گسترده‌ای از مردم جهان از حساسیت ویژه‌ای برخوردار است و هم بیش از هر زمان دیگری تجاری شده و به اقتصاد گره خورده‌اند.

چند سال پیش، پژوهش‌های برخی اقتصاددانان نشان داد که به‌رغم هزینه‌بر بودن برگزاری رویدادی ورزشی برای یک کشور، دستاوردهای آن محدود به توسعه ورزش در جامعه میزبان نشده و به گواه آمارها، در سال‌های پس از برگزاری این چنین رویدادهایی، صادرات ملی کشور میزبان به‌مقدار قابل توجه و معناداری افزایش پیدا کرده است. یکی از این موارد صادرات را می‌توان گردشگری دانست که به‌موجب برگزاری این رویدادها پای هزاران تا میلیون‌ها گردشگر ولخرج به کشور میزبان باز می‌شود و طی حدود یک ماه در کنار تماشای مسابقات، به گشت‌وگذار و بازدید از جاذبه‌های گردشگری کشور میزبان نیز می‌پردازند و مقدار قابل‌توجهی سفر بین‌شهری در کشور مقصد انجام می‌دهند.

**میزبانان سابق چه کردند؟
اما کارشناسان درباره اثر میزبانی رویدادهای ورزشی بر گردشگری یک کشور، بیش از هر چیز بر دستاوردهای حاصل از میزبان بودن در حوزه بازاریابی توریسم کشور میزبان صحه می‌گذارند. کشور میزبان در تبلیغاتی که حول چنین رویدادهایی انجام می‌دهد، در طراحی لوگوها و پوسترها و مواردی که از طریق پخش تلویزیونی به بینندگان جهان مخابره می‌شود از جاذبه‌های گردشگری خود بهره می‌گیرد و با برندسازی از مقاصد گردشگری خود وسوسه سفر به کشور میزبان را در میان بینندگان تلویزیونی تحریک می‌کند. به‌علاوه، گردشگرانی که برای تشویق تیم‌ها و ورزشکاران و برای حضور در رویدادی همچون جام‌جهانی به کشور میزبان سفر می‌کنند، از سفری چند روزه و بعضا تا یک ماه در آن کشور بهره‌مند می‌شوند و میزبان نیز تمام تلاش خود را می‌کند تا این گردشگران بهترین تجربه ممکن را از سفر خود داشته باشند.

به این ترتیب و با پایان این رویداد، میلیون‌ها سفیر گردشگری کشور میزبان، به کشورهای خود بازمی‌گردند و در جوامع محلی خود اقدام به تبلیغ مقصدی را خواهند کرد که به آن سفر داشته‌اند. البته توجه به این نکته نیز اهمیت دارد که صرف برگزاری چنین رویدادهایی تضمین شکوفایی صنعت گردشگری را به کشور میزبان نمی‌دهد و این نکته نیز اهمیت دارد که برگزارکننده رویداد در سیاست‌گذاری‌های خود برای میزبانی، رشد ورود گردشگر به کشور را در میان اولویت‌های خود بگنجاند.

در همین خصوص، بررسی آمارهای سالانه ورود گردشگر به کشورهایی که در دوره‌های اخیر میزبان جام‌جهانی بوده‌اند، نکات قابل‌توجهی به‌همراه دارد. آلمان در سال 2006 میزبانی جام‌جهانی را برعهده داشت و در سیاست‌گذاری‌های خود برای برگزاری جام‌جهانی، توسعه توریسم و صنعت گردشگری یکی از محورها و اهداف اصلی بود. به‌موجب همین برنامه منسجم و برگزاری شکوهمند و بی‌اشکال جام‌جهانی 2006 در این کشور که رضایت بسیار بالایی میان شرکت‌کنندگان در این رویداد برانگیخته بود، آلمان موفق شد از این فرصت بهره گرفته و جهش قابل توجهی در میزان گردشگر ورودی به ثبت برساند. تا سال 2005 سالانه حدود 21 میلیون توریست بین‌المللی به آلمان سفر می‌کردند، اما این رقم در سال 2006 و با برگزاری جام‌جهانی به 23 میلیون و 600 هزار نفر رسید. آلمان همچنین موفق شد با بازاریابی مناسب، این حجم از گردشگری ورودی را به تثبیت برساند و در سال‌های بعد نیز به‌رشد خود ادامه داد.

همچنین درآمدهای حاصل از گردشگری در این کشور نیز در سال 2006 نسبت به سال 2005 با رشد قابل توجه 12.3 درصدی همراه بود. این روند در سال‌های بعد نیز استمرار یافت و آلمان موفق شد با سیاست‌گذاری درست ضمن برگزاری جام‌جهانی 2006، رشدی پله‌ای در صنعت گردشگری خود به‌ثبت برساند. همچنین آمار تعداد ورود گردشگران خارجی به آفریقای جنوبی که میزبان جام‌جهانی سال 2010 بود نیز نشان می‌دهد این کشور نیز توانسته از فرصت برگزاری جام‌جهانی بهره بگیرد و تعداد گردشگران خارجی خود را ارتقا ببخشد. این کشور درحالیکه تا سال 2009 حدود 7 میلیون گردشگر خارجی داشت، با برگزاری جام‌جهانی 2010 توانست این رقم را به کانال 8 میلیون گردشگر خارجی بکشاند و تا به امروز نیز با موفقیت به این روند صعودی ادامه دهد.

**تجربه منفی
اما سال 2014 میزبانی جام‌جهانی در حالی با برزیل بود که بسیاری از مردم این کشور نسبت به شیوه مدیریت دولت برزیل برای برگزاری این رویداد انتقاد داشتند. آنها بر این باور بودند که به‌دلیل فساد سیستمی موجود در کشور و همچنین عدم برنامه‌ریزی شفاف و دقیق، برگزاری این رویداد بیش از آنکه برای برزیل دستاورد اقتصادی داشته باشد، هزینه‌زا است. در عمل نیز و با بررسی مخارج صورت گرفته شاید بتوان تا حدود این گفته را تصدیق کرد؛ برزیل از جاذبه‌های گردشگری و مواریث تاریخی، فرهنگی و طبیعی بسیاری برخوردار است و از این حیث یکی از غنی‌ترین کشورهای جهان محسوب می‌شود. از زاویه دید صنعت گردشگری نیز، عملکرد این کشور در این حوزه به‌گونه‌ای بود که در سال 2013 حدود 5 میلیون و 800 هزار گردشگر از این کشور بازدید کردند اما این رقم در سال 2014 با افزایش چشمگیری به‌فراخور عظمت رویداد جام‌جهانی همراه نبود و با افزایشی محدود به رقم 6 میلیون و 400 هزار نفر رسید.

با این‌همه بی‌توجهی سیاست‌گذاران برزیلی به بازاریابی برای جذب گردشگر با نگاه به آمار گردشگران ورودی به این کشور در سال 2015 به اثبات می‌رسد؛ جایی که برزیل با ثبت رشدی منفی از 6 میلیون و 300 هزار گردشگر خارجی میزبانی کرد. این عملکرد ضعیف در حالی ادامه یافت که برزیل در سال 2016 میزبان دیگر رویداد بزرگ ورزشی در جهان، یعنی بازی‌های المپیک تابستانی در شهر ریو بود.

این کشور در این سال نیز نتوانست میزان گردشگر ورودی را چندان بهبود ببخشد و با رشدی اندک نسبت به سال 2015 تنها از 6 میلیون و 600 هزار گردشگر پذیرایی کرد. هرچند برخی صاحب‌نظران بر این باورند که به بهانه برگزاری این 2 رویداد، برزیل توانست بخشی از زیرساخت‌های فرسوده خود را به‌روزرسانی کرده و آنها را توسعه دهد اما با توجه به هزینه سنگین 11.6 میلیارد دلاری که این کشور در مدت زمانی کوتاهی برای میزبانی کرد، نمی‌توان کم‌کاری مسوولان این کشور را در حوزه‌ای همچون گردشگری نادیده گرفت که حداقل می‌توانست بخشی از این سرمایه‌گذاری کلان را در کوتاه‌مدت به این کشور بازگرداند.

**2022؛ میزبانی قطر و سهم‌خواهی ایران
اما کارشناسان تا به این‌جای کار نسبت به عملکرد روسیه در میزبان این دوره از رقابت‌های جام‌جهانی خوش‌بین هستند و معتقدند گردشگری از حوزه‌های مورد توجه سیاست‌گذاران روسی بوده است. همچنین سیاستمداران قطری که توانسته‌اند میزبانی جام‌جهانی 2022 را به‌دست بیاورند امید بسیاری به توسعه گردشگری کشور از قبل میزبانی جام‌جهانی دارند و از هم‌اکنون تلاشی بی‌وقفه در توسعه زیرساخت‌های کشور کوچک خود می‌کنند. در این میان، ایران که به‌نظر می‌رسد به‌دلیل محدودیت‌های کنونی فعلا زمینه لازم برای کسب میزبانی رقابت‌هایی همچون المپیک و جام‌جهانی را نداشته باشد، می‌تواند از میزبانی قطر در سال 2022 استفاده ویژه‌ای ببرد.

آمارها نشان می‌دهد در سال 2006 تنها گردشگری آلمان از برگزاری جام‌جهانی سود نبرد و همسایه‌های این کشور نیز به‌دلیل همکاری و مشارکت با این کشور توانستند در زمینه جذب گردشگر بهره‌مند شوند. اکنون نیز این فرصت پیش روی سیاست‌گذاران ایرانی است تا با همکاری با قطر که زمینه برقراری روابط صمیمانه با آن فراهم است، بتواند شراکتی در بازار گردشگران جام‌جهانی 2022 داشته باشد.

منبع: روزنامه دنیای اقتصاد