چگونه از بازیابی فایل های حذف شده جلوگیری کنیم؟

یک پزشک:وقتی یک فایل را از روی هارد دیسک کامپیوتر خود حذف یا در اصطلاح رایج ترش Delete می کنید فایل مذکور کماکان بر روی هارد دیسک موجود است و حتی وقتی سطل بازیافت(Recycle Bin) را نیز خالی می کنید کماکان وضعیت آن فایل فرقی نکرده است.

اگر حواستان به این موضوع نباشد این امکان را فراهم آورده اید تا سایر افراد در حالی که شما فکر می کنید برخی از فایل های مهم و حیاتی خود را پاکسازی کرده اید آنها را بازیابی و مورد استفاده قرار دهند و اهمیت مسئله زمانی چند برابر می شود که مثلاً قصد دارید به هر دلیلی مالکیت یک کامپیوتر یا هارد دیسک که مدتی مورد استفاده شما بوده است را به فرد دیگری واگذار نمائید.

وقتی یک فایل را حذف می کنیم چه رخ می دهد؟

ویندوز(همینطور سایر سیستم عامل ها) محل استقرار فایل ها بر روی هارد دیسک را از طریق اشاره گرها(Pointers) دنبال می کنند. هر فولدر و فایل بر روی هارد دیسک کامپیوتر شما دارای یک اشاره گر می باشد که به ویندوز اطلاع می دهد دیتا یا اطلاعات مرتبط به فایل موردنظر محل استقرارش در کجای هارد آغاز و در کجا پایان می یابد.

زمانی که یک فایل را حذف می کنید در اصل ویندوز اشاره گر مرتبط را حذف و سکتور حاوی دیتای آن فایل را با عنوان قابل دسترس علامت گذاری می نماید. از دیدگاه فایل سیستم فایل مذکور دیگر بر روی هارد درایو وجود ندارد و سکتورهای حاوی اطلاعات آن فضای خالی(Free Space) محسوب می شوند، هر چند تا مادامی که ویندوز اطلاعات جدیدی را بر روی این سکتورها ذخیره سازی نکند کماکان اطلاعات فایل حذف شده قابل بازیابی خواهند بود. یک نرم افزار بازیابی که اصطلاحاً به آنها ریکاوری(Recovery) نیز گفته می شود می تواند هارد دیسک را مورد اسکن قرار داده و چنین فایل هایی را که ظاهر حذف شده اند را بازیابی و مجدد ذخیره سازی کند. اگر بخشی از اطلاعات فایل توسط اطلاعات یک فایل دیگر جایگزین شده باشد بدیهی است که نرم افزار ریکاوری فقط می تواند اطلاعات باقیمانده را بازیابی کنه که محصول نهایی یک فایل به احتمال زیاد آسیب دیده خواهد بود.


چرا فایل های حذف شده بلافاصله پاکسازی نمی شوند؟

اگر از خودتان می پرسید چرا کامپیوتر من بعد از حذف یک فایل بلافاصله آن فایل را به صورت کامل پاکسازی و حذف نمی نماید باید بگویم پاسخ این پرسش بسیار ساده است. حذف اشاره گر یک فایل و علامت گذاری فضای مرتبط به آن به عنوان فضای خالی عملیاتی بسیار سریع محسوب می شود و در مقابل حذف کردن واقعی یک فایل با بازنویسی اطلاعات بر روی فضای مرتبط به آن بسیار بیشتر زمان می برد. برای مثال اگر یک فایل ۱۰ گیگا بایتی را از روی هارد خود حذف کنید تقریباً عملیات حذف بلافاصله اتفاق خواهد افتاد ولی اگر بنا را بر حذف کردن واقعی اطلاعات آن فایل از طریق بازنویسی اطلاعات جدید بر روی سکتورهای هارد درایو بگذاریم حذف فایل مورد بحثمی تواند به اندازه کپی کردن یک فایل ۱۰ گیگابایتی بر روی هارد دیسک از شما زمان ببرد.

لذا به منظور صرفه جویی در زمان و افزایش کارایی وقتی یک فایل را حذف می کنید ویندوز و سایر سیستم عامل ها اطلاعات آن را به صورت کامل حذف نمی نمایند. اگر قصد دارید یک فایل را به صورت کامل حذف نمائید می توانید از ابزارهای File - Shredding استفاده نمائید که در ادامه اشارهٔ مختصری به چند مورد از آنها خواهیم داشت.

عملکرد هاردهای SSD متفاوت می باشد:بد نیست بدانید یک استثنا نیز وجود دارد و مجموعه اطلاعاتی که در بالا ارائه شد در مورد درایوهای SSD که از TRIM پشتیبانی به عمل می آورند(همهٔ هاردهای SSD امروزی از TRIM پشتیبانی می کنند) صادق نیست و فایل های حذف شده از روی اینگونه فایل ها بلافاصله پاکسازی شده و دیگر قابل بازیابی نمی باشند. اطلاعات نمی تواند بر روی سلول های فلش بازنویسی شود و برای ذخیره سازی اطلاعات جدید لازم است محتوای حافظه فلش ابتدا پاکسازی شود، لذا سیستم عامل شما بلافاصله پس از دریافت دستور حذف یک فایل آن را کاملاً پاکسازی می کند تا پروسهٔ Write یا ذخیره سازی اطلاعات جدید در آینده را سرعت بخشد. البته همین مسئله باعثمی شود در طول زمان سرعت Write اطلاعات بر روی هاردهای SSD کاهش یابد.


بازیابی فایل های حذف شده:

اگر بر حسب اتفاق یک فایل مهم را حذف کردید و نیازمند بازیابی آن هستید لازم است حداقل دو نکته را به خاطر بسپارید:

۱. لازم است فایل را هر چه سریعتر و در کوتاه ترین زمان ممکن از حذف آن بازیابی کنید:از آنجایی که ویندوز به صورت دائم در حال ذخیره سازی اطلاعات بر روی هارد دیسک شما است احتمال اینکه بر روی سکتورهای مرتبط به فایل حذف شده اطلاعات جدیدی ذخیره سازی شود امری دور از دسترس نیست. اگر می خواهید فایل حذف شده صحیح و سالم بازیابی شود بهتر است عملیات بازیابی را بلافاصله و در کوتاه ترین زمان ممکن پس از حذف آن آغاز کنید.

۲. تا قبل از شروع عملیات بازیابی تا جایی که می توانید از هارد درایو کمتر استفاده کنید:بهترین راه برای بازیابی اطلاعات یک فایل از روی هارد دیسک خاموش کردن کامپیوتر بلافاصله پس از حذف فایل و متصل کردن هارد دیسک به یک کامپیوتر دیگر می باشد تا اطلاعات را با سیستم عامل آن کامپیوتر که از روی هارد دیسکی به غیر از هارد دیسک حاوی اطلاعات حذف شده بوت می گردد بازیابی نماییم. اگر در وضعیت عادی مثلاً قصد نصب یک نرم افزار ریکاوری را داشته باشید ممکن است فایل های نصب نرم افزار ریکاوری خودشان جایگزین اطلاعات حذف شده گردند و کل عملیات بازیابی را به مشکل مواجه نمایند.

ویندوز دارای یک ابزار داخلی برای اسکن هارد درایو به منظور بازیابی اطلاعات و فایل های حذف شده نیست، اما ابزارهای جانبی بسیاری وجود دارند که می توانند اینکار را به سادگی برای شما انجام دهند. Recuva برای مثال یکی از این ابزارهاست که یکی از بهترین عملکردها را در زمینه بازیابی فایل ها دارد و تقریباً استفاده از آن برای عموم کاربران ساده است.


جلوگیری از بازیابی فایل ها و اطلاعات حذف شده:

اگر بر روی کامپیوتر خود اطلاعات حساسی مثل اطلاعات مالی و تجاری یا تصاویر خانوادگی و… دارید و نگران این موضوع هستید که فردی بعد از حذف این اطلاعات دست به بازیابی آنها بزند راه حل های مناسبی برای رفع این نگرانی وجود دارد.

در این موارد می توانید از ابزاری استفاده کنید که به صورت خودکار فضای خالی یا همان Free Space هارد دیسک شما را با ذخیره سازی یکسری اطلاعات خاص خودش پاکسازی می نماید و به این ترتیب همه فایل های حذف شده به صورت کامل پاکسازی و غیرقابل بازیابی می شوند. برای مثال ابزار Drive Wiper که در نرم افزار چند منظوره CCleaner ارائه شده است می تواند اینکار را به خوبی برای شما انجام دهد.


توجه داشته باشید نرم افزارهای مثل CCleaner و یا ابزارهای File - Shredding برای پاکسازی هارد دیسک شما از فایل های حذف شده به زمانی بسیار بیشتر از زمانی که برای حذف یک فایل لازم است نیاز دارند و لذا پاکسازی دائمی هارد دیسک با این نرم افزارها بابت حذف کردن هر فایل نمی تواند ایدهٔ چندان مناسبی باشد.


برای اینکه از بازیابی هر گونه اطلاعاتی توسط سایر افراد جلوگیری نمایید می توانید از برنامه های موسوم به disk - wiping نیز استفاده کنید. برنامه هایی مثل DBAN(Darik’s Boot and Nuke) و ابتدا یک نسخه از آن را بر روی یک سی دی رایت نموده و بعد کامپیوتر خود را از روی آن سی دی بوت کنید تا هر آنچه بر روی هارد کامپیوتر شما وجود دارد را پاکسازی نماید، این ابزار کلیه فایل های شخصی، سیستم عامل کامپیوتر و… را با بازنویسی اطلاعات بی استفاده بر روی هارد به صورت کامل پاکسازی می کند و در نهایت یک هارد دیسک کاملاً پاکسازی شده از هر نوع اطلاعات را به شما تحویل می دهد.