سقط جنین، علل و پیامدها
سقط جنین به‌عنوان یک آسیب اجتماعی، موضوعی پیچیده و چندوجهی است که در بسیاری از جوامع از‌جمله ایران با چالش‌های جدی همراه است. این پدیده نه‌تنها از جنبه‌های پزشکی و قانونی بلکه از منظر اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و اخلاقی نیز قابل بررسی است. در ایران، با وجود محدودیت‌های قانونی و مذهبی، سقط جنین به دلایل مختلفی اتفاق می‌افتد و به‌عنوان یک آسیب اجتماعی، تاثیرات گسترده‌ای بر افراد، خانواده‌ها و جامعه دارد.
علل انجام سقط جنین به عنوان یک آسیب اجتماعی
فقر و مشکلات اقتصادی و هزینه‌های بالای زندگی، بیکاری و نبود حمایت‌های اجتماعی، ازدواج‌های ناموفق یا بدون برنامه‌ریزی، ازدواج‌های زودرس، اجباری یا بدون آمادگی روانی و اقتصادی، می‌تواند منجر به بارداری‌های ناخواسته شود. در چنین شرایطی، سقط جنین ممکن است به‌عنوان یک راه‌حل اضطراری انتخاب شود.
همچنین عدم دسترسی به آموزش کافی در مورد روش‌های پیشگیری از بارداری و دسترسی محدود به خدمات بهداشتی، منجر به افزایش بارداری‌های ناخواسته و در نتیجه سقط جنین‌های غیرقانونی می‌گردد. در برخی موارد نیز زنان به دلیل فشار‌های اجتماعی و فرهنگی و ترس از قضاوت جامعه یا خانواده به سقط جنین روی می‌آورند. این موضوع به‌ویژه در مواردی که بارداری خارج از ازدواج اتفاق افتاده باشد شدید‌تر است.
قابل ذکر است زنانی که به دلیل ترس از قضاوت جامعه یا خانواده به سقط جنین روی می‌آورند، ممکن است پس‌از‌آن با انزوا، طرد شدن و مشکلات اجتماعی مواجه شوند.
قوانین سختگیرانه در مورد سقط جنین و نبود حمایت‌های قانونی کافی، زنان را به سمت روش‌های غیرقانونی و خطرناک سوق می‌دهد که می‌تواند عواقب جانی، جسمی و روانی جدی در پی داشته باشد. از سوی دیگر سقط جنین می‌تواند باعث ایجاد تنش و اختلاف و نیز تضعیف بنیان خانواده شود، به‌ویژه اگر بین زوجین در مورد این تصمیم اختلاف‌نظر وجود داشته باشد.
علاوه بر تمامی این پیامدها باید گفت که سقط جنین‌های غیرقانونی و عوارض ناشی از آن، بار مالی قابل‌توجهی بر سیستم بهداشتی کشور وارد می‌کند زیرا بسیاری از زنان به دلیل مواجهه با مشکلات جسمی متاثر از این اقدام ناچار به مراجعه به مراکز درمانی می‌گردند. ناگفته نماند که زنان کم‌درآمد و ساکن مناطق محروم، بیشتر در معرض خطر سقط جنین‌های غیربهداشتی و عوارض ناشی از آن هستند که سبب تشدید نابرابری‌های اجتماعی نیز می‌گردد.
سقط جنین به عنوان یک آسیب اجتماعی، در کشورهای مختلف
این مسئله با توجه به قوانین، فرهنگ و شرایط اقتصادی و اجتماعی هر کشوری متفاوت است. در کشورهای اسلامی نیز گرچه این موضوع تحت تأثیر قوانین شرعی و مذهبی قرار دارد، اما رویکردها و آمارها در این کشورها یکسان نیستند.
وضعیت سقط جنین در ایران
سقط جنین در ایران به‌طور‌کلی غیرقانونی است، مگر در موارد خاصی مانند خطر جانی برای مادر یا نقص‌های شدید جنین که توسط پزشک تایید و دادگاه صالحه مجوز آن را صادر کند.
با‌این‌وجود، تخمین‌زده می‌شود که سالانه بین ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار سقط جنین در ایران اتفاق می‌افتد که بسیاری از آنها به‌صورت غیرقانونی و در مراکز غیرمجاز صورت می‌گیرد. این آمار نشان می‌دهد که محدودیت‌های قانونی نه‌تنها نتوانسته است از وقوع سقط جنین جلوگیری کند، بلکه باعث افزایش سقط جنین‌های غیرایمن شده است.
آمارهای قابل تامل در ایران
حدود ۹۰ درصد سقط جنین‌ها در ایران غیرقانونی هستند. سقط جنین‌های غیرایمن یکی از دلایل اصلی مرگ‌و‌میر مادران در ایران محسوب می‌شود. بسیاری از زنان که به سقط جنین روی می‌آورند، بین ۲۰ تا ۳۵ سال سن دارند.
مقایسه با دیگر کشورهای اسلامی
سقط جنین در ترکیه تا ۱۰ هفته پس از بارداری قانونی است. پس از این مدت، تنها در موارد خطر برای سلامت مادر یا نقص جنین مجاز است. سالانه حدود ۵۰ هزار سقط جنین در ترکیه ثبت می‌شود. دسترسی به خدمات بهداشتی و آموزش در مورد پیشگیری از بارداری، باعث کاهش سقط جنین‌های غیرقانونی شده است.
تونس یکی از پیشرو‌ترین کشورهای اسلامی در زمینه سقط جنین است. سقط جنین تا سه ماه اول پس از بارداری به درخواست زن و بدون نیاز به دلیل خاصی قانونی است. سالانه حدود ۲۵ هزار سقط جنین در تونس انجام می‌شود. این کشور به دلیل قوانین لیبرال و دسترسی به خدمات بهداشتی، کمترین میزان سقط جنین غیرقانونی را در بین کشورهای اسلامی دارد.
سقط جنین در مصر تنها در موارد خطر برای جان مادر مجاز است و انجام آن در سایر موارد غیرقانونی محسوب می‌گردد. تخمین‌زده می‌شود که سالانه ۲ میلیون سقط جنین در مصر انجام می‌شود که بیشتر آنها غیرقانونی هستند. نبود آموزش کافی و دسترسی محدود به خدمات بهداشتی از دلایل اصلی این آمار بالاست.