کارکرد زندان‌ها، جامعه‌پذیر کردن هنجارشکنان است؟
یک جامعه شناس با اشاره به‌وقوع جرائم و سرقت‌های متعدد در کشور و ضرورت افزایش مدت زمان حضور مجرمان در زندان گفت: مجرم را با دو قصد راهی زندان می‌کنیم.
یک جامعه شناس با اشاره به‌وقوع جرائم و سرقت‌های متعدد در کشور و ضرورت افزایش مدت زمان حضور مجرمان در زندان گفت: مجرم را با دو قصد راهی زندان می‌کنیم، نخست اینکه در‌رابطه‌با هنجارشکنی‌ای که انجام داده مجازات شده و نکته دوم که به نظرم مهمترین و اصلی‌ترین کارکرد است، دوباره جامعه‌پذیر کردن مجرم است، از این‌رو سوال مهم یافتن پاسخی برای این پرسش است، که آیا کارکرد زندان‌های ما دوباره جامعه‌پذیر کردن افراد هنجارشکن است یا آموزش شیوه‌های هنجارشکنی؟ مسئولان باید به این سوال مهم پاسخ بدهند.
مرتضی پدریان در گفت‌و‌گو با «امیدنیوز» اظهار کرد: متاسفانه نتوانسته‌ایم فرآیند جامعه‌پذیری را به نحوی انجام بدهیم که افراد بتوانند هنجار‌ها و نرم‌های اجتماعی را رعایت کرده و براین اساس عمل کنند. همچنین از سوی عوامل جامعه‌پذیر کننده نظیر مدرسه و رسانه‌های جمعی، ترویج نگاه انسان مدارانه و نوع دوستی نادیده گرفته شده است و این موضوع در تشدید رفتار‌های پرخاشگرانه موثر بوده است.
این جامعه‌شناس در ادامه تاکید کرد: ما در جامعه به دلیل وجود زیرساخت‌های غلط آنقدر فاصله طبقاتی ایجاد کرده‌ایم، که حسادت‌های کینه ورزانه رخ عیان کرده و حاصل چنین زیرساخت‌هایی وقوع سرقت‌های همراه با جنایت است. از طرفی آستانه تحمل جامعه نیز به دلیل مشکلات اقتصادی پایین آمده و این مسئله هم در وقوع جرائم سهم بسزایی دارد. متاسفانه ساختار‌های کنشگری اجتماعی هم معیوب است و آیتم‌هایی را آموزش داده‌ایم که منجر به شکل‌گیری رفتار‌های خشونت‌آمیز و پرخاشگرانه شده است.
او با اشاره به قتل الهام حسین نژاد و ارتباط این مسئله با ضعف ناوگان حمل‌و‌نقل عمومی گفت: آنچه در ساختار اجتماعی و برنامه‌ریزی شهری بسیار مغفول مانده این است که، دسترسی ساکنان شهری و حاشیه شهر‌ها به امکانات حمل‌و‌نقل عمومی بسیار محدود است، و شهرداری به‌جای اینکه بودجه و منابع را صرف گسترش و نوسازی حمل‌و‌نقل عمومی کند، در زمینه‌های غیرمرتبط با فعالیت خود و در جهت مسائل تبلیغی هزینه می‌کند. اگر منابع به جای سرمایه‌گذاری در موارد غیرمرتبط در بخش زیرساخت‌های حمل‌و‌نقل عمومی صرف شود، آنگاه زنان ما مشکلی در تردد‌ها نخواهند داشت. به نظرم بودجه ریزی شهرداری‌ها، نامناسب است، و کمتر به سمت گسترش رفاه شهری گام برداشته‌اند.
این جامعه‌شناس تصریح کرد: در حالت کلی، اخلاق در جامعه ما زائل شده و چیزی به نام اخلاق و کنش‌های اخلاقی نداریم. علاوه بر این، سیستم آموزشی ما کنش‌های عاطفی و احساسی را آموزش نمی‌دهد. وقتی در ساختار جامعه‌پذیری مقوله‌ای به نام اخلاق و اخلاقمداری و کنش‌های عاطفی، آموزش داده نشود، نمی‌توانید از آن جامعه انتظار رفتار‌های معقول و اخلاق‌مدارانه داشته باشید.
وی در‌خصوص خلاء قانونی در مواجهه با مجرمین اظهار کرد: قانون برای پیشگیری از وقوع جرم نیست، بلکه برای مجازات مجرم است. کارکرد مجازات برای این است که سایر مجرمین متنبه شده و سراغ ارتکاب جرم نروند اما اصل قضیه این است که مجازات مجرم، مبارزه با معلول است و نه علت. ما باید علت‌های شکل‌گیری این قتل‌ها بپردازیم و تا زمانی که بخواهیم با قاتلین برخورد کنیم، به نتیجه نمی‌رسیم. ده‌ها و صد‌ها خفاش شب داریم، آیا با کشتن و تشدید مجازات این‌ها، ماجرای سرقت‌ها و خفت‌گیری‌ها به‌پایان می رسد؟ پاسخ خیر است. بنابراین با خلاء قانون مواجه نیستیم، بلکه با خلاء فرآیند جامعه‌پذیری روبرو هستیم.
این جامعه‌شناس عنوان کرد: برخی بر این باورند که خانم‌ها با رفتار‌ها و کنش‌هایشان می‌توانند یک حوزه امنیتی یا دیوار امنیتی برای خود تعریف کنند. ما بحثی داریم مبنی براینکه قفل‌ها برای دزد‌ها نیست بلکه برای جلوگیری از وسوسه افراد سالم است که دزدی نکنند، این مسئله می‌تواند به‌عنوان یک آیتم مطرح باشد، اما اگر توپ را در زمین زنان بیندازیم و از آن‌ها بخواهیم خودشان از خود مراقبت کنند، یک مغلطه و سلب مسئولیت و انحراف از مسیر است. البته محافظت از خود به‌عنوان یک بُعد امنیتی یک امر بسیار حیاتی است.
پدریان در خاتمه به این پرسش که آیا زندان های ما، در جامعه پذیرکردن مجرمان نقش دارد یا خیر، اظهار کرد: اصولا کارکرد زندان و مراکز بازپروری دوباره جامعه‌پذیر کردن افراد است. یعنی مجرم را با دو قصد راهی زندان می‌کنیم، نخست اینکه در‌رابطه‌با هنجارشکنی‌ای که انجام داده مجازات شده و نکته دوم که به نظرم مهمترین و اصلی‌ترین کارکرد است، دوباره جامعه‌پذیر کردن مجرم است، از این‌رو سوال مهم یافتن پاسخی برای این پرسش است، که آیا کارکرد زندان‌های ما دوباره جامعه‌پذیر کردن افراد هنجارشکن است یا آموزش شیوه‌های هنجارشکنی؟ مسئولان باید به این سوال مهم پاسخ بدهند.