آسانسور یا بالابر یکی از راحتترین نوع حمل و نقل در داخل ساختمان است. با اینکه ممکن است از پلکان برای رسیدن به طبقات استفاده کنید اما آسانسور یک جایگزین سریعتر و مفیدتر از پلهها است.
آن به عنوان یک تجهیزات عمودی برای حمل و نقل تعریف شده است، که برای جابه جایی افراد و کالاها در طبقات ساختمان استفاده میشود. به خاطر سهولت و راحتی مردم ترجیح میدهند از آسانسور استفاده کنند و انتخاب پلکان برای زمانهای خاص است.
آسانسور چیست ؟
اصالت کلمه آسانسور (elevator) به تاریخ فرانسه برمیگردد. این کلمه به معنای آسانبر، آسان رو و بالابر شناخته شده و کاربرد آن حمل انسانها و کالاهای مختلف در طبقات مختلف یک ساختمان یا سطوح مختلف دیگر و حتی عرشهٔ کشتی است. بنابراین شما تنها آسانسورها را در ساختمان نمیبینید بلکه احتمالاً در مغازهها و انبارهای مختلف نیز آنها را مشاهده کردهاید.
از آسانسورها در حوزههای کشاورزی و دامپروری نیز استفاده میشود، بدین ترتیب که جابهجایی محصولات به مخازن و سیلوها از این طریق امکانپذیر میشود.
تاریخچه آسانسور
آسانسور یکی از ابتدائیترین ماشینهای ساده ساخت دست بشر است که همواره به کمک او آمدهاست.
در دانشنامه بریتانیکا آمده که ویتروس، معمار رومی، ۲۶ سال قبل از میلاد در نوشتههای خود از وسایلی نام بردهاست که ۲۳۶ سال قبل از میلاد در جا به جایی وسایل در بناها استفاده میشدهاست. اولین آسانسورهای باری قرقرهای در آن دوران اختراع گردید و با یک حرکت تکاملی دراز مدت، مسیرهای دشوار رشد دانش علمی و فنی و تجربیات در این زمینه به صورتی مداوم تاکنون طی کردهاست. استفاده از آسانسورهای مسافربری و باری به قرون وسطی در استحکامات نظامی بر میگردد، که جهت جا به جایی آن از نیروی انسان یا حیوانات اهلی استفاده میگردید.
همزمان با توسعه تمدن و با رشد اقتصادی و توسعه فنی و علمی کشورها و با همکاری فنی با یکدیگر، دانش فنی سیستمهای حمل و نقل عمودی نیز توسعه سریعی یافت.
پایهگذار علمی و طراح آسانسورهای امروزی، دانشمند و ریاضیدان بزرگ، آتوود است. ماشین آتوود عبارت است از دو وزنهای که با یک نخ به یکدیگر مربوط میشوند و روی فلکه ای، وزنههای فوق به بالا و پایین حرکت میکنند.
از بررسی معماری ساختمانها در گذشته میتوان فهمید که در گذشته توان ساخت ساختمانهای بلند وجود داشتهاست ولی شاید دلیل اینکه چرا این کار چندان رواج نداشته، وجود پلههای بسیار بودهباشد. این مشکل همچنان پابرجا بود تا اینکه یک مکانیک آمریکایی به نام الیشا اوتیس ایمنی را در بالابر با بهکارگیری چرخی ضامندار که در صورت پارهشدن طناب، اندکی پس از سقوط بالابر را متوقف میکرد، فراهم کرد. این اختراع که در سال ۱۸۵۴ در نمایشگاهی در نیویورک پردهبرداری شد، مقدمهای برای کاربرد گستردهٔ بالابر بود. ناصرالدین شاه در سفرنامه فرنگ خویش در تعریف و توصیف آسانسور میگوید: رفتیم به مریضخانه سنت توماس … از مرتبههای زیر اسبابی دارند که ناخوش را روی تخت گذاشته از توی اتاق زیر میکشند به مرتبه بالا میبرند. بسیار تماشا داشت که ناخوش حرکت نکند.
در حال حاضر یکی از مشکلات ساختمانهای بزرگ کافی نبودن فضای در نظر گرفته شده برای آسانسور است. این امر یعنی پیشبینی و منظور نمودن فضای کافی با محاسبه تعداد ظرفیت و سرعت مناسب آسانسورها با توجه به ارتفاع و جمعیت ساکن و کاربری ساختمان باید در ابتدای کار یعنی در زمان طراحی ساختمانها مد نظر قرار گیرد؛ وگرنه پس از اجرای ساختمان معمولاً افزایش فضای چاه آسانسور بسیار مشکل و در اکثر موارد غیرممکن است.
آسانسور وسیلهای است الکترومکانیکی، در ابتدای اختراع آسانسور به شکل امروزی، بیشتر قطعات و لوازم آسانسورها مکانیکی و الکتریکی بود ولی با پیشرفت علوم در حوزه الکترونیک و نیمههادیها و همچنین ورود حوزه علوم هوش مصنوعی به صنعت این وسیله نیز تکامل یافت و به عنوان یک وسیله کاملاً کاربردی با حوزه سطح دسترسی کاملاً گسترده در بین جوامع شهری قرار گرفت. در طراحی آسانسور علومی همچون مکانیک، برق و الکترونیک، معماری و صنایع مورد استفادهاست. به همین علت هیچگاه یک متخصص به تنهایی قادر نخواهد بود که یک آسانسور را به تنهایی و با تکیه بر یکی از شاخههای علوم طراحی نماید. تا قبل از دهه ۱۹۹۰، عمده اموزشها در این صنعت به صورت اموزشهای محدود و استاد و شاگردی و صرفاً در کارخانههای بزرگ آسانسورسازی معمول بود. به همین سبب آموزش در این صنعت محدود و پنهان بود. برای اولین بار در سال ۱۹۹۵ میلادی اتحادیه آسانسور و پله برقی انگلستان (LEIA) با همکاری پروفسور یانوفسکی و پروفسور جینا بارنی اقدام به برگزاری دورههای آموزشی کوتاه مدت ماژولاری در انگلستان نمود که بیشتر مورد استفاده نصابان و متخصصان این کشور بود. در ادامه این اتحادیه با همکاری دانشگاه نورث همپتون انگلستان دورههای دانشگاهی این رشته را در مقطع کاردانی و کارشناسی آغاز نمود. اولین دوره این مقاطع در سال ۱۹۹۸ در نورث همپتون انگلستان با هدایت جانات آدامز، برایان واتز، استفان کازمارسیزیک که از اعضای هیئت علمی دانشکده مهندسی مکانیک و علوم کاربردی بودند آغاز شد. از سال ۲۰۰۰ به بعد مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری تخصصی تحت عنوان «مهندسی آسانسور و پله برقی» آغاز شد
ساختار آسانسور
بخشهای مهم یک آسانسور عبارتند از:
- یک یا چند اتاقک آسانسور (جعبههای فلزی)که بالا و پایین میروند.
- نیروی مقاوم که به اتاقک آسانسور تعادل میدهد.
- یک موتور الکتریکی که اتاقکهای آسانسور را بالا و پایین میبرد و شامل یک سیستم ترمز میشود.
- یک سیستم از کابلهای فلزی قوی و قرقرهها که بین اتاقکهای آسانسور و موتورها حرکت میکنند.
- در صورت شکستن کابلها، سیستمهای امنیتی مختلفی برای حفاظت از کسانی که درون اسانسور هستند وجود دارد.
- در ساختمان های بزرگ، یک سیستم کنترل الکترونیکی است که با استفاده از الگوریتم آسانسور (نوع پیچیدهای از منطق ریاضی) اتاقکهای آسانسور را به طبقات مناسب هدایت میکند تا اطمینان حاصل شود که افراد زیادی با سریعترین و بهترین روش بالا و پایین میروند (خصوصا در ساختمانهای بسیار بزرگ و شلوغ در ساعات اوج ازدحام مهم است).
- سیستمهای هوشمند طوری برنامه ریزی شدهاند که در ابتدای روز افراد زیادی را بالا ببرند و در پایان روز برعکس پایین آورند.
انواع آسانسور
- آسانسور کششی:
اگر بخواهیم قدیمیترین نوع آسانسورها را بشناسیم باید با آسانسورهای کششی آشنا شویم. این آسانسورها در خانه و هم بهعنوان تجاری قابلیت کاربرد دارند. اجزای اصلی این آسانسورها سیمبکسل، وزنه و فلکه هستند.
شیوه کار بدین صورت است که کابین بهواسطه چند رشته طناب فولادی یا همان سیمبکسل به وزنه تعادل وصل شده و بر اساس نیروی الکتروموتور کار میکند. آسانسورهای کششی خود به چند نوع تقسیم میشود.
- آسانسور کششی روملس
- آسانسور کششی گیربکس
- آسانسور کششی گیرلس
- مزایای استفاده از آسانسور کششی: سیستم فرمان این آسانسورها بسیار ساده است بنابراین در حداقل زمان ممکن نصب میشود.
- معایب استفاده از آسانسورهای کششی: هزینه نصب این آسانسورها بیشتر از سیستمهای دیگر است و فضای زیادی برای طراحی چاهک نیاز دارد.
- آسانسور هیدرولیکی:
اگر دنبال آسانسوری هستید که فضای کمتری در ساختمان اشغال کند باید با آسانسورهای هیدرولیکی آشنا شوید. آسانسورهایی که با نیروی فشار روغن کار میکند این آسانسورها بهنوعی است که با تحتفشار قراردادن روغن ،نیرو به جکهای هیدرولیکی منتقل شده و سبب حرکت آسانسور میشود.
مزایای استفاده از آسانسورهای هیدرولیکی: این آسانسورها مهم و بسیار کاربردی هستند و کارایی بالایی دارند. نیروی بالابرنده قوی که با هزینه کم قابلاجرا هستند .همچنین این آسانسورها از نیروی جاذبه برای پایین آمدن استفاده میکنند که باعث کاهش مصرف انرژی میشود. قطع برق نیز سبب توقف آسانسور نمیشود.
معایب استفاده از آسانسورهای هیدرولیکی: چون این آسانسورها از نیروی جاذبه برای پایین آمدن استفاده میکنند مقدار از انرژی تبدیل به انرژی جنبشی شده و بخشی از آن به حرارت تبدیل میشود که همین باعث داغ شدن حرارت روغن میشود. نکته قابلتوجه دیگر، هزینه نصب و نگهداری از سیستمهای هیدرولیکی آسانسورهاست.
- آسانسورهای کارگاهی:
یکی دیگر از انواع آسانسورهای پرکاربرد آسانسورهای کارگاهی است. این آسانسورها همانطور که از اسمشان پیداست در مکانهایی که حجم کاری زیاد و وسعت بیشتری دارند قابلاستفاده است.
چرا که گاه نیاز است تجهیزات و مصالح را در ارتفاعات بالاتر گذاشته شده و با آسانسورها به آنها دسترسی پیدا کرد. از این نوع آسانسورها در ساختمانهای در حال ساخت، پتروشیمیها، پالایشگاه و سکوهای نفتی و سدها بیشتر دیده میشود. از نیروی محرکه موتور الکتریکی برای حرکت عمودی گرفته میشود. انواع آسانسور های کارگاهی به شرح زیر است.
- آسانسور کارگاهی سیار
- آسانسور کارگاهی ثابت دندهای
- آسانسور کارگاهی ثابت وینچی
نکته مهم در رعایت ایمنی آسانسورهای کارگاهی: این آسانسورها در محیطهای پر رفتوآمد نصب میشود بنابراین باید دارای ایمنی بسیار بالایی باشند. بنابر این:
حفاظ اطراف آسانسور را مشخص کنید.
سوئیچهای ایمنی را در ابتدا و انتهای مسیر حرکت آسانسور قرار دهیم.
- آسانسور خانگی
آسانسور خانگی آسانسور بالابری است که با استفاده از سیستم هیدرولیک کار میکند و در ساختمانهایی با تعداد طبقات ۲ تا ۴ طراحی شدند.
این آسانسورها نیاز به فضای زیادی برای نصب ندارند و میتوانند در محلی به ابعاد یک در دو و نیم قرار گیرند. این آسانسورها برای جابهجایی نیاز به برق سهفاز ندارند با برق تکفاز کار کنند. این آسانسورها مانند سایر آسانسورهای هیدرولیکی به قطعات مخصوص خود نیازمند هستند.
- آسانسور شیشهای
آسانسورهای شیشهای جزء مدرنترین و بهروزترین نوع آسانسورها هستند. شیشه بهکاررفته در این آسانسورها یا همان پارانوما نوعی شیشه نشکن و با مقاومت بسیار زیاد است. این شیشهها در اثر ضربه شدید فقط ترکخوردگی برداشته و بههیچعنوان فرونمیریزد. این آسانسورها به دلیل ماهیت شفاف خود و عبور دادن نور خورشید تواند بر سلامت روان اثر گذاشته و انگیزه افراد را بالاتر ببرد. همچنین اگر اطراف آسانسور دارای چشمانداز خوبی باشد، میتواند روحیهٔ بهتری به ساکنین و مسافران القا کند.
علت گیر کردن آسانسور
- قطع برق:
یکی از علتهای مهم از کار افتادن آسانسور و همچنین از دلایل گیر کردن آسانسور قطع برق است که اگر با برق اضطراری هم روشن نشود، باعث میشود از چند ساعت تا چند روز آسانسور خاموش بماند و حمل و نقل افراد بین طبقات با مشکل روبرو میشود.
- بسته نشدن درب کابین طبقات:
یکی از عللی که باعث از کارافتادگی آسانسور میشود، بسته نشدن کامل درب آسانسور در طبقات است. پس بهتر است برای جلوگیری از این مشکل، پس از خارج شدن از آسانسور، از بسته بودن درب آسانسور مطمئن شوید.
- استفاده از قطعات و ابزارهای ارزان و بی کیفیت:
آسانسور در دسته ماشین آلات پر کاربرد محسوب میشود و برای جابجایی افراد در بین طبقات مورد استفاده قرار میگیرد، پس این وسیله به جان افراد مربوط است و باید ایمنی کامل و لازم را داشته باشد و اگر در ساختن این دستگاه از قطعات آسانسور بی کیفیت و نامرغوب استفاده شود، شاید منجربه صدمه به افراد شود و جان بسیاری از انسانها به خطر خواهد افتاد.
- ظرفیت بیش از حد بار:
ظرفیت هر آسانسور مشخص است و درون اتاقک کنار بورد آن ظرفیت آسانسور قرار داده شده است و باید تعداد افراد و باری که با آن حمل میشود، بر اساس ظرفیت تعیین شده آسانسور باشد و اگر تعداد افراد و یا بار اضافی توسط آسانسور حمل شود، باعث از کار افتادن دستگاه میشود. انجام ندادن سرویسهای دوره ای به طور منظم: همه دستگاههای برقی و مصرفی و عمومی به صورت دوره ای و منظم باید مورد بازبینی و سرویس قرار بگیرند تا از خرابی و از کارافتادگی ناگهانی جلوگیری بعمل آید. برای سرویس کردن آسانسور باید ریل و سیم بکسل آن را روغنکاری و روانکاری نمود تا از پارگی و زنگ زدگی و خوردگی احتمالی سیم بکسل که کار نگهداری کابین را انجام میدهد، جلوگیری کرد. در ضمن موتور آسانسور در بازبینی دوره ای باید مورد بررسی قرار گیرد.
- نوسان زیاد برق ورودی:
یکی دیگر از علل گیر کردن آسانسور نوسان زیاد برق ورودی می باشد. برق ورودی آسانسور نباید دچار نوسان باشد و برق باید بطور کامل و بی نقص وارد شود، در صورت هرگونه نوسان برق آسانسور کار نخواهد کرد.
- نبود باطری خروج اضطراری:
یکی دیگر از علل گیر کردن آسانسور نبود باطری خروج اضطراری می باشد. هر آسانسوری باید برق یا همان باطری اضطراری داشته باشد تا درصورت قطع برق بتوان از آن کمک گرفت.
- دستکاری افراد غیر مجاز:
یکی دیگر از علل گیر کردن آسانسور دستکاری افراد غیر مجاز می باشد. آسانسور جز آن دسته از ماشین آلاتی است که نیاز به متخصص و مهندس مخصوص به خود را دارد، که باید در این زمینه اطلاعات و دانش کافی داشته باشد. افرادی که در این زمینه سررشته ندارند و تخصص کافی در این کار را ندارند نباید دست به تعمیر و یا سرویس آسانسور بزنند چون ممکن است با یک اشتباه کوچک به خود یا افرادی که از این وسیله استفاده میکنند، آسیب برسانید.
هنگام گیر کردن در آسانسور چه کار کنیم ؟
گیر کردن در آسانسور بیشک تجربهای دلهرهآور است. حبس شدن در اتاقکی کوچک در میان زمین و هوا میتواند هر انسانی را وحشتزده کند. اما مهمترین نکته هنگام گیر کردن در آسانسور این است که خونسردی خود را حفظ کنید. البته این توصیهای بی پایه و اساس نیست، زیرا وقتی که در آسانسور گیر کردهاید چیزی برای ترسیدن وجود ندارد.
میترسید اکسیژن تمام شود و خفه شوید؟ ترستان بیهوده است. دیوارهای کابین آسانسور در مقابل هوا به طور کامل ایزوله نیست. این یعنی که هوا مطمئنا راهش را به کابین پیدا میکند و هرگز با مشکل کمبود اکسیژن روبهرو نمیشوید.
میترسید کابین سقوط کند؟ باز هم ترستان بیهوده است. سیستم ترمز اضطراری آسانسور سیستمی مکانیکی است و از کار نخواهد افتاد. سیم بکسلهایی که جابهجایی آسانسور را امکانپذیر میکنند نیز بسیار محکم هستند. هنگام طراحی این سیمها ضرایب اطمینان بالایی برایشان در نظر گرفته میشود و امکان پاره شدنشان چیزی نزدیک به صفر است.
میترسید چراغهای کابین خاموش شوند؟ باز هم نیازی به ترس نیست. سیستم روشنایی اکثر آسانسورها موقع گیر کردن نیز همچنان کار میکند، حتی اگر جریان برق قطع شده باشد.
هنگام گیر کردن در آسانسور از تمام شدن اکسیژن و خفه شدن نترسید! چون دیوارهای کابین در مقابل هوا کاملا ایزوله نیستند.
پس آرامش خودتان را حفظ کنید. اگر افراد دیگری هم در آسانسور با شما هستند و ترسیدهاند، با دلیل و منطق آرامشان کنید. قدم بعدی هنگام گیر کردن در آسانسور ارتباط با افراد خارج از کابین است. بعضی از آسانسورها تلفن اضطراری دارند و میتوانید از آن استفاده کنید.
بقیه آسانسورها زنگ خطر دارند که با فشردن آن در کل ساختمان صدای زنگ پیچیده و اهالی را مطلع میکند. اما اگر هیچکدام آنها کار نکرد میتوانید دست به دامن تلفن همراهتان شوید. اگر هم تلفنتان آنتن نمیداد سعی کنید داد بزنید و به در بکوبید تا کسی صدایتان را بشنود.
وقتی که توانستید با کسی ارتباط برقرار کنید باید وضعیت خودتان را به او اطلاع دهید. بگویید چند نفر در کابین هستند، بین کدام طبقات گیر کردهاید و آیا کسی از افرادِ گیر کرده بیماری قلبی دارد یا خیر.
سه نکته را فراموش نکنید: اول اینکه هنگام گیر کردن در آسانسور سعی کنید باتری گوشیتان را الکی هدر ندهید تا اگر نیاز به تماس با بیرون داشتید به کمبود باتری بر نخورید. نکته دوم و مهم این است که به هیچوجه سعی نکنید از داخل درها را به زور باز کنید.
ممکن است این کار شما باعث شود دیگر نتوان کابین را حرکت داد و تیم نجات با مشکل روبهرو شود. سومین نکته هم این است که به هیچ وجه سعی نکنید خودتان را از دریچه فوقانی آسانسور بیرون بکشید. قهرمانبازی مال فیلمهاست؛ اگر سعی کنید اینگونه خودتان را نجات دهید ممکن است دچار برقگرفتگی شوید و حتی جانتان را از دست بدهید.تا رسیدن تیم نجات کف کابین بنشینید تا اگر کابین ناگهان دوباره حرکت کرد تعادلتان را از دست ندهید.
در صورت گیر کردن در آسانسور ، سعی نکنید از دریچه فوقانی کابین بیرون بروید. این کار نه تنها کمکی به شما نمیکند بلکه میتواند منجر به برقگرفتگیتان هم بشود.
جمع بندی
- گیر کردن آسانسور میتواند به دلیل قطع برق، نقص مکانیکی یا الکتریکی و یا استفاده نادرست رخ دهد.
- هنگام گیر کردن در آسانسور آرامشتان را حفظ کنید. آسانسور نه سقوط میکند و نه اکسیژن کابین تمام میشود.
- به طریقی اهالی ساختمان را از گیر کردن خودتان در آسانسور مطلع کنید.
- اگر بیرون از آسانسور هستید و کسی داخل آسانسور گیر کرده،و کابین هم تراز با طبقه است، با کلید اضطراری در کابین را باز کنید.
- اگر همسطح با طبقات نیستید، هرگز سعی نکنید در را خودتان باز کنید و با آتشنشانی تماس بگیرید.
- حین آتشسوزی و بلافاصله بعد از زلزله از آسانسور استفاده نکنید.
- بازرسیهای ماهانه تجهیزات آسانسور توسط تعمیرکاران را جدی بگیرید.
ارسال نظر