۲۰ میلیون بیسواد مطلق و کم سواد در ایران؛ ۳گروه بیشترین بازماندگان از تحصیل

به گزارش خبرنگار اجتماعیخبرگزاری تسنیم، از میان جمعیت ۷۰ میلیونی کشور حدود ۳۰ میلیون نفر سطح سوادشان حداکثر تا دوره راهنمایی است. از این میان حدود ۳.۵ میلیون نفر بیسواد مطلق در کشور وجود دارد و تمام این آمارها در شرایطی گزارش شده است که نهضت سوادآموزی در کشور فعالیت می کند و تا پایان برنامه پنجم توسعه بیسوادی در گروه سنی ۱۰ تا ۴۹ سال باید ریشه کن شود.

از سوی دیگر درصدی از کم سوادان در طول زمان به بی سوادی مطلق بازگشت می کنند و این موضوع باز هم جمعیت حدود ۳.۵ میلیون بیسواد مطلق در کشور را افزایش می دهد.

علی باقر زاده رئیس سازمان نهضت سوادآموزی در جریان بازدید ازخبرگزاری تسنیم، به سوالات مختلف درخصوص وضعیت بیسوادی در کشور پاسخ داد.

** ۲۰۰ ساعت آموزش برای تحکیم سواد جلوگیری از بازگشت افراد به بیسوادی

** تسنیم: مشکلی که هم اکنون وجود دارد این است که افراد بیسواد پس از کسب آموزش های لازم و باسواد شدن مجدد به سمت بیسوادی بازگشت می کنند در حالی که می توان با اتخاذ تدابیر مختلف از جمله انتشار روزنامه ای مخصوص افراد کم سواد به آنها برای تثبیت سواد کمک کرد. چرا نهضت سوادآموزی در این زمینه ضعیف عمل می کند؟

باقرزاده:هم اکنون اشتباهی در فضای رسانه ای کشور رخ داده و آن این است که صرفا وضعیت بیسوادی کشور را به حساب یک دستگاه خاص می گذارند و می گویند این مجموعه ضعیف عمل کرده است و مسئله با مقصر نشان دادن یک ساختار تشکیلاتی منتفی میشود اما عوارض، پیامدها و نتایج این جمعیت بیسواد و کم سواد در کشور برطرف نمی شود.

معتقدم به جای جنبه های سلبی باید بر روی جنبه ایجابی کار کرد به گونه ای که علیه بیسوادی در جامع جو منفی ایجاد و زمینه ای را فراهم کرد که افراد در برنامه های سوادآموزی حضور یابند حتی اگر خودشان را متقاعد کنند که در محیط خانواده خود باسواد شوند و الزاما به کلاس های نهضت سوادآموزی مراجعه نکنند.

حداقل در سه سالی که بنده در سازمان نهضت سوادآموزی حضور داشتم خلا جدی در این زمینه مشاهده کردم یعنی تا زمانی که ما رسانه ها را تحریک نکرده ایم، رسانه به سراغ ما نیامده و نپرسیده اند که چرا این وضعیت ایجاد شده و چه برنامه هایی دارید؟سال هاست که در حوزه سوادآموزی تولید ایده، نظر، فکر و محتوا آموزشی مناسب نداریم.

درخصوص تحکیم سواد افراد نیز باید بگویم که تا سال ۹۰ مدل آموزشی ما در نهضت سوادآموزی به صورت دوره مقدماتی معادل کلاس اول ابتدایی، دوره تکمیلی معادل سوم ابتدایی و دوره پایانی معادل چهارم ابتدایی بود اما زمانی که مقام معظم رهبری فرمودند به تحکیم و توسعه سواد توجه کنید ما با الهام از این موضوع و آسیب شناسی که در این سال ها انجام داده بودیم، مصوبه ای را آماده کردیم و شورای عالی آموزش و پرورش آن را تصویب کردکه بر اساس این مصوبه دوره سوادآموزی طراحی شد که شامل دوره تحکیم و انتقال است.

دوره انتقال که معنای آن انتقال به آموزش رسمی است، معادل ششم ابتدایی بوده و با طراحی این دوره به مسئله تعمیق سواد توجه کردیم. قبل از طراحی این دوره ۷۰ درصد از افراد از دوره مقدماتی و تکمیلی بازگشت به بیسوادی داشتند اگرچه افرادی که به کلاس چهارم می رسیدند، ضریب حفظ سواد در آنها بیشتر است. کلاس پنجم نیز پایان دوره تحصیل است و فرد حداقل سواد را احساس می کند و دیگر بیسواد نیست.

طراحی دوره انتقال باعثشد تا دامنه آموزش ها توسعه پیدا کند. افرادی که دوره مقدمانی را طی کرده و در پایه سوم ابتدایی قبول می شوند، می توانند وارد دوره تحکیم و انتقال شوند اما اگر فرد وارد دوره تحکیم شد در همان سال نمی تواند وارد دوره انتقال شود.

برای دوره تحکیم ۲۰۰ ساعت فعالیت طراحی کرده ایم که ۷۰ ساعت حضوری و ۱۳۰ ساعت غیرحضوری است. برای ۱۳۰ ساعت آموزش غیر رسمی، ۱۵ کتاب طراحی کرده ایم که خواندن ۳ کتاب الزامی و ۱۲ کتاب اختیاری است. ۸ کتاب را نیز خود فرد می تواند انتخاب کند. در دروه سواد آموزی که معادل سوم ابتدایی است ۴۰۰ ساعت مهارت پایه را به افراد آموزش می دهیم.

در حقیقت از سال ۹۰ به بعد موضوع تحکیم سواد مورد توجه قرار گرفت و آنقدر به این موضوع توجه داریم که به استان ها اعلام کردیم به غیر از ۳ کتاب اصلی در بقیه کتاب ها می توانند نیازهای واقعی افراد را تشخیص داده و کتاب تولید کرده و آن را به افراد بیسواد ارائه دهند. این کتاب ها حجمش کم بوده و حداکثر ۴۰ صفحه است و ساده بوده تا بتوان به آسانی آن را خواند.

در حال طراحی نشریه ای ویژه افراد نوسواد و کم سواد با عنوان فرصت دوم هستیم که هم اکنون در مرحله اخذ مجوز قرار داریم. دی ماه سال گذشته نشریه ای با تیراژ ۳۰ هزار نسخه منتشر و میان بیسوادان توزیع کردیم که دو برابر آن تقاضا داشتیم.

اما اختلاف نظرهایی دراین زمینه وجود دارد که گروهی می گویند این منابع را صرف سوادآموزی افراد کنیم و گروهی معتقدند که این قبیل از فعالیت ها نیز از جنس سوادآموزی است. ما این اقدامات را از جنس سوادآموزی کاربردی می دانیم. شاید اگر یک کتاب با موضوع خاص را به یک فرد بدهید تمایلی نداشته باشد که آن را تا انتها بخواند اما اگر به یک فرد چند صفحه روزنامه بدهید چون اخبار مختلفی در آن وجود دارد تمایل به خواندن دارد و از این طریق می توان به تقویت مهارت خواندن در افراد بیسواد کمک کرد.

** ۹ میلیون و ۷۱۹ هزار بیسواد مطلق در کشور داریم

** تسنیم: هم اکنون آمار دقیق بیسوادی در کشور به چه صورت است یعنی به طور مشخص چه تعداد از افراد در گروه سنی ۱۰ تا ۴۹ سال و چه تعداد بالای ۵۰ سال هستند و در هر یک از این گروه های سنی چه تعداد بیسواد مطلق و چه تعداد کم سواد داریم؟

باقرزاده:۹ میلیون و ۷۱۹ هزار نفر بیسواد مطلق در کل کشور داریم که از این تعداد ۳ میلیون و ۴۵۶ هزار نفر در گروه سنی ۱۰ تا ۴۹ سال هستند و حدود ۶ میلیون نفر بالای ۵۰ سال هستند که هم اکنون در برنامه های آموزشی این گروه در اولویت قرار ندارند البته این افراد اگر تمایل داشته باشند برنامه های سوادآموزی را برای آنها خواهیم داشت اما اینگونه نیست که ما به سراغ آنها برویم.

** ۱۱ میلیون کم سواد در کشور

۱۱ میلیون کم سواد نیز در کشور داریم که تحصیلات آنها معادل دوره ابتدایی است، ۷.۵ میلیون نفر از این افراد زیر ۵۰ سال هستند که می توانند برگشت به بیسوادی داشته باشند و به جمعیت ۳ میلیون و ۴۵۶ هزار بیسواد زیر ۵۰ سال اضافه شوند.

۹ میلیون نفر نیز در کشور وجود دارند که تحصیلات آنها در حد دوره راهنمایی است. حدود ۷ میلیون نفر از آنها زیر ۵۰ سال هستند.

اولویت ما برای سوادآموزی، باسواد کردن گروه سنی ۱۰ تا ۴۹ سال و حضور آنها در دوره سوادآموزی است. در دوره تحکیم هر فردی که دوره سوادآموزی را پشت سرگذاشته و افرادی که قبلا کم سواد بوده اند و واجد شرایط هستند، می توانند ثبت نام کنند. فارغ التحصیلان دوره سوادآموزی و افرادی که قبل از ششم ابتدایی درس خوانده اند نیز می توانند در دوره انتقال ثبت نام کنند و مانعی برای آنها وجود ندارد. اما در شیوه آموزش در دوره سوادآموزی و دوره انتقال تفاوت هایی وجود داردبه این صورت که در دوره سواد آموزی امکان آموزش فرد به فرد وجود دارد ولی در دوره تحکیم و انتقال افراد الزاما باید به کلاس درس بروند و اگر یک نفر داوطلب سوادآموزی باشد نمی توانیم آن را تحت پوشش ببریم و حداقل باید ۱۰ نفر باشند که کلاس را تشکیل دهیم.

** تسنیم: همین ضرورت حضور افراد بیسواد در کلاس درس در دوره تحکیم و انتقال که معادل کلاس چهارم تا ششم ابتدایی است باعثمی شود تا بسیاری از افراد نتوانند در کلاس ها حضور پیدا کنند و از این بابت بیخیال افزایش سطح سواد خود تا پایان دوره ابتدایی شوند

باقرزاده: تعلیم و تربیت غیرحضوری در سطوح پایین جوابگو نیست. حتی دانشگاه ها نیز تمام آموزش ها را مجازی و به صورت غیرحضوری ارائه نمی دهند در رابطه با افرادی که تحصیلاتشان پایین تر است، معلم و کلاس قابل حذف نیست و اگر این موارد قابل حذف بود دیگر نیازی به تاسیس سازمان نهضت سوادآموزی و وضع مقررات و اختصاص منابع نبود و هر فردی می توانست از طریق خودآموزی باسواد شود.

تلاش ما این است که در سوادآموزی افراد را به مرز استقلال در یادگیری برسانیم به گونه ای که فرد بتواند کتاب و روزنامه بخواند و امکان استفاده از فرصت های فرهنگی و آموزشی جامع را داشته باشد.

** حذف عنصر زمان و مکان در سوادآموزی به روش فرد به فرد

** تسنیم: هم اکنون افراد بیسواد تمایلی برای دریافت خدمات با سوادی ندارند و علاقه مند نیستند تا در فعالیت های سوادآموزی حضور داشته باشند، این موضوع از کجا ریشه می گیرد و دلیل آن چیست؟

باقرزاده:در روش آموزش فرد به فرد که تا سوم ابتدایی را در برمی گیرد عنصر زمان و مکان را حذف کرده ایم و مقررات آموزش و پرورش را به گونه ای تغییر دادیم که اگر فردی مهارت های سواد پایه را داشته باشد می تواند در سایر دوره ها مانند انتقال به صورت داوطلب آزاد شرکت کند و امتحان دهد. آموزش مهارت های اجتماعی را در دروه تحکیم و انتقال را مدنظر قرار داده ایم که آموزش این مهارت ها صرفا با حضور در کلاس درس امکان پذیر است.

روش فرد به فرد یک انقلاب در سوادآموزی است به گونه ای که عنصر زمان و مکان را حذف کرده ایم و دیگر لازم نیست فرد برای دریافت سواد به مکان مشخص آن هم در زمان مشخص برود، کافی است آموزش دهنده و آموزش گیرنده با یکدیگر توافق کنند مثلا فردی که راننده تاکسی است می گوید ساعت یک یا دو ظهر آمادگی آموزش دیدن را دارد، آموزش در این ساعت و حتی در ماشین فرد نیز امکان پذیر است.

** تسنیم: در آموزش فرد به فرد چه کسی عهده دار آموزش به افراد بیسواد است؟

باقرزاده:هر شخصی که فرد سوادآموز آن را انتخاب کند از جمله اعضای خانواده، دوستان و همکاران می تواند آموزش فرد بیسواد را بر عهده بگیرد و اگر فرد نتوانست شخصی را برای آموزش انتخاب کند، نهضت سوادآموزی فردی را برای آموزش وی معرفی می کند. بنابراین یک انعطاف کلی در روش، زمان، مکان و حتی محتوا داریم یعنی اگر فردی بگوید با این کتاب نمی توانم یاد بگیرم و می خواهم با این کتابی که خودم انتخاب کرده ام سواد را یاد بگیرم، ما این کتاب را بررسی کرده و اگر مشکلی نداشته باشد می پذیریم که فرد با این کتاب سوادآموزی را ادامه دهد.

اولویت اصلی ما نیز آموزش افراد زیر ۴۹ سال تا دوره سوم ابتدایی است. اگر بخواهیم بیسوادی را به صفر برسانیم باید بر روی دوره سوادآموزی که تا کلاس سوم ابتدایی است تمرکز کنیمبنابراین ۵۰ درصد از فعالیت ها را به دوره سوادآموزی اختصاص می دهیم و ۳۰ درصد از فعالیت ها اختصاص به دوره تحکیم و ۲۰ درصد مربوط به دوره انتقال است.

** دلایل نبودن مشتری برای فعالیت های سوادآموزی

** تسنیم: دلایل کمبود تقاضا برای دریافت خدمات سوادآموزی و حضور در کلاس ها و دوره های آموزشی چیست؟

** باقرزاده:دلایل مختلفی وجود دارد که یک فرد احساس نیاز به حضور در کلاس های سوادآموزی نمی کند. بخشی از مشکلات اقتصادی است یعنی فرد درگیر تامین معیشت برای خانواده است. هم اکنون در حاشیه کشور افراد در سنین بین ۱۰ تا ۲۵ سال برای پدر و مادر خود کار می کنند بنابراین فرصتی برای سوادآموزی ندارند.

علت دیگری که باعثمی شود تا فرد احساس نیاز به حضور در کلاس های سوادآموزی نکند این است که فرد ناامید شده و از اینکه دوباره سر کلاس نشسته و بخواهد امتحان بدهد ترس دارد اما باید بگویم کهدر روش فرد به فرد هر زمان که فرد اعلام آمادگی کند از او امتحان می گیریم.

بخش دیگری از دلایل عدم حضور افراد در فعالیت های سوادآموزی مربوط به محتوای آموزشی استیعنی فرد خیلی ارضاء نمی شود از مطالبی که یاد می گیرد و تصور می کند که این مطالب در هیچ جایی از زندگی به دردش نمی خورد به همین خاطر ممکن است که احساس نیاز به سوادآموزی نداشته باشد.

** تکیه خود را از آموزشیار برداشته ایم

** تسنیم: اغلب کارشناسان معتقدند که جنس فعالیت های سوادآموزی از جنس فعالیت های مردمی است و از درون یک سازمان نمی توان با بیسوادی مبارزه کرد بنابراین باید باید سوادآموزی را به جنس فعالیت های مردمی بازگرداند و آن را مردم محور کرد؟ چرا نهضت سوادآموزی به دنبال مردمی کردن فعالیت ها نیست؟

باقرزاده:درکشور ما بدون کار تشکیلاتی و یک مرجع مشخص که این موضوع را در سطح ملی دنبال کند هیچ کاری به سرانجام نمی رسد. ایرادی که می گیرند در تشکیل سازمان نهضت سوادآموزی نیست. اشکال اصلی این است که از ظرفیت مردمی و عمومی با استخدام عده مشخص غفلت شده است.سوادآموزی از همان ابتدا مردمی بوده است و ما الان تکیه خود را از آموزشیار کاملا برداشته ایم و الان بیش از گذشته به ظرفیت مردم در حوزه آموزش دهنده توجه می کنیم.

** جذب افراد بیسواد به روش خانه به خانه

روش جذب سوادآموز همان روش خانه به خانه است یعنی آموزش دهنده ها برای پیدا کردن افراد بیسواد به خانواده ها مراجعه می کنند. با طرح جدیدی که امسال تالیف و ابلاغ شد یعنی طرح باسواد کردن اولیای بیسواد دانش آموزان همان طرح خانه به خانه را دنبال می کنیم و به دنبال خانواده عاری از بیسواد هستیم ودر قالب این طرح مدارس الزاما باید تا پایان سال والدین بیسواد را آموزش دهند.

** تسنیم: اگر در قالب طرح باسواد کردن اولیای بیسواد دانش آموزان، اولیای بیسواد دانش آموزان حاضر به حضور در دوره های سوادآموزی نباشند، تکلیف چیست؟

باقرزاده:به دنبال این نیستیم که به این موضوع از این بعد نگاه کنیم. معتقدیم مدیر مدرسه مقبولیتی در جامعه دارد که می تواند همه را به مدرسه دعوت کند از طرف دیگر اطمینان داریم که خانواده ها به طور جدی نسبت به آرامش فرزندانشان در مدرسه توجه دارند وقتی همه این دلایل کنار هم قرار می گیرد می توانیم بگوییم که مدیر مدرسه بالاخره باید این افراد را تحت پوشش قرار دهد.

** والدین بیسواد و زیر ۵۰ سال دانش آموزان توسط مدارس باسواد می شوند

** تسنیم: کدام دسته از والدین تحت پوشش طرح باسواد کردن اولیای بیسواد دانش آموزان قرار می گیرند؟

باقرزاده:همه والدینی که یک فرزند در مدرسه داشته باشند، سن آنها کمتر از ۵۰ سال است و بیسواد هستند تحت پوشش این طرح قرار می گیرند. بیسواد بودن افراد برای ما اصل است یعنی باید مطمئن شویم که سطح تحصیلات آنها زیر سوم ابتدایی است.

** ۹۶ درصد از گروه سنی ۱۵ تا ۲۴ سال باسواد هستند

** تسنیم: سازمان ملل سال ۲۰۱۰ طی گزارشی اعلام کرد که در ایران در گروه سنی بالای ۲۵ سال ۶۱ درصد زنان و ۴۳ درصد مردان بیسواد هستند این آمار هم اکنون به چه صورت است؟

باقرزاده:گروه سنی بالای ۲۵ سال در دنیا گروه مرجع نیست. هم اکنون شاخص ها بدین صورت است. ۶ تا ۱۱ سال لازم التعلیم ها هستند که ۹۹ درصد از آنها در کشور تحت پوشش هستند. یکی از شاخص مهم در دنیا میزان باسوادی در گروه سنی ۱۵ تا ۲۴ سال است که در ایران ۹۶.۳ درصد از افراد تحت در این گروه سنی باسواد هستند در گروه سنی ۲۵ تا ۴۹ سال نیز میزان باسوادی ۸۹.۵ درصد است. در گروه سنی ۲۵ سال و بالاتر نیز ۷۸.۲ درصد باسواد هستند که میزان این باسوادی در مردان ۸۳.۸ درصد و در زنان ۷۲.۵ درصد است.

یونسکو نیز هر سال میلادی گزارشی را در خصوص وضعیت سوادآموزی در کشورها ارائه می کند. در گزارش سال ۲۰۱۴ که ترجمه شده است ایران از گروه کشورهایی که رسیدن آنها به هدف سال ۲۰۱۵ توسط آنها خیلی دور ارزیابی شده بود در سال ۲۰۱۳ و ۲۰۱۴ به جزء کشورهایی منتقل شد که رسیدن به هدف های آموزش برای آنها دور است یعنی یک پله جلوتر آمده ایم البته این موضوع در گروه سنی بالای ۱۵ سال است در حالیکه اگر گروه سنی ۱۰ تا ۴۹ سال را نیز حساب می کردند ایران جزء کشورهایی است که به هدف مشخص شده تا سال ۲۰۱۵ می رسد.

** ۳.۸ درصد از افراد در گروه سنی ۲۰ تا ۲۹ سال بیسوادند

** تسنیم: هم اکنون الان آمار کودکان بازمانده از تحصیل به چه صورت است؟ مرکز پژوهش های مجلس اعلام کرده است که ۳ میلیون کودک بازمانده از تحصیل داریم. تا زمانی که با تولید بیسواد یعنی کودکان بازمانده از تحصیل مواجه هستیم آیا می توان به ریشه کنی بیسوادی امیدوار بود؟

باقرزاده:حوزه مسئولیت بنده سوادآموزی است و در بخش کودکان بازمانده از تحصیل و جذب آنها متمرکز نیستم این مسئولیت بر عهده معاونت آموزش ابتدایی است.

البته نتایج سرشماری نشان می دهد که در گروه سنی ۱۰ تا ۱۹ سال، ۳.۲ درصد بیسواد داریم. در گروه سنی ۲۰ تا ۲۹ سال حدود ۳.۸ درصد بیسواد و در گروه سنی ۳۰ تا ۴۹ سال ۱۱.۷ درصد بیسواد هستند. این آمار حکایت از آن دارد که هر چه به سنین پایین می رسیم میزان بیسوادی به حداقل می رسد.

** ۳ گروهی که از چرخه تحصیل بازمی مانند

برای گروه سنی ۱۰ تا ۱۹ سال نیز طرحی باسوادی کامل این گروه سنی را تهیه کرده ایم که با امضای وزیر آموزش و پرورش ابلاغ شد.

بررسی های ما نشان داد احتمال بازماندن ۳ گروه از چرخه تحصیل زیاد است، این گروه ها شامل کودکان کار، کودکان معلول جسمی و حرکتی و کودکان بد سرپرست و بی سرپرست هستند بنابراین در طرح باسوادی کامل گروه سنی ۱۰ تا ۲۰ سال بر روی این سه گروه متمرکز هستیم.

برای آموزش دهندگان این ۳ گروه ۱۰ درصد حق الزحمه اضافه در نظر گرفته ایم و به هر کدام از این گروه ها معادل ۱۰۰ هزار تومان پرداخت نقدی و غیرنقدی خواهیم داشت. علاوه بر این به آموزش دهنده ای که برای آموزش یک معلول جسمی و حرکتی به خانه ها مراجعه کند حق ایاب و ذهاب پرداخت می کنیم.

از طرح سنجش سلامت کودکان بدو ورود به دبستان نیز استفاده می کنیم و مشخصات، آدرس و نحوه آموزش اولیاء بیسواد را سازماندهی می کنیم یعنی زمانی که کارهای فرزندانشان را انجام می دهند، شناسایی اولیای بیسواد صورت می گیرد و اگر افرادی نیازهای خاص دارند مثلا از نعمت بینایی محروم هستند برای آنها کتاب های خاص خود را تولید می کنیم.

انتهای پیام /