علیرضا پناهیان:
در این ۱۴۰۰ سال بعد از ظهور اسلام، ۹۹ درصد از وقتمان را درگیر نفاق بودیم
حجت الاسلام علیرضا پناهیان با بیان اینکه نفاق در قرآن جایگاهی خطرناک تر از کفر دارد، گفت: ۱۴۰۰ سال است که اسلام در درگیری با «نفاق» متوقف شده نه درگیری با کفر.
به گزارش مشرق،حجت الاسلام علیرضا پناهیان در مراسمی که در دانشکدۀ الهیات دانشگاه تهران در ایام سالگرد ترور استاد شهید مطهری توسط منافقین گروه فرقان برگزار شده بود سخنرانی کرد. فرازهایی از این سخنرانی را می خوانید:
· در میان ضرورت هایی که باید برای عبور از جامعۀ اسلامی مورد توجه قرار داد، برخی از ضرورت ها حالت راهبردی پیدا می کنند. یعنی توجه به آنها عملاً توجه به مجموعۀ گسترده ای از راهبردها را در پی خواهد داشت. همچنین در میان همین ضرورت های راهبردی، برخی از ضرورت ها هست که طیف زمانی و شرایط گسترده تری را در برمی گیرند و در طول قرن های متمادی نه تنها از اهمیت و راهبردی بودنشان کاسته نمی شود، بلکه اهمیت دو چندان هم پیدا می کنند. قرآن، روایات و تاریخ ما را به این نتیجه می رساند که همیشه ضرورت توجه به نفاق را باید به عنوان یک ضرورت راهبردی برای جامعۀ اسلامی مد نظر قرار داد. گرچه گاهی اوقات این ضرورت بیشتر خودش را نشان می دهد
· مؤمنان همیشه با دو گروه درگیر هستند؛ یکی گروه کافران و دیگری گروه منافقان. این دسته بندی، در قرآن کریم بیان شده است و یک تعبیر ذوقی نیست که بشود از کنار آن گذشت.(یا أَیُّهَا النَّبِیُّ جاهِدِ الْکُفَّارَ وَ الْمُنافِقینَ وَ اغْلُظْ عَلَیْهِمْ وَ مَأْواهُمْ جَهَنَّمُ وَ بِئْسَ الْمَصیرُ؛ توبه / ۷۳وتحریم / ۹ - یا أَیُّهَا النَّبِیُّ اتَّقِ اللَّهَ وَ لا تُطِعِ الْکافِرینَ وَ الْمُنافِقینَ*وَ لا تُطِعِ الْکافِرینَ وَ الْمُنافِقینَ وَ دَعْ أَذاهُمْ؛ احزاب / ۱و۴۸)
· در تاریخ اسلام درگیری با کافران مدت زمان اندکی طول کشید. درگیری مؤمنان با کافران به تعبیری ۱۳ سال(و یا حداکثر ۲۳ سال) بیشتر ادامه نداشت. یعنی درگیری با کافران تقریباً در طول دو دهه از آغاز اسلام، به سرانجام رسید و تمدن اسلامی بنیان گذاری شد. منتها اینکه این تمدن هنوز خودش را در اوج شکوفایی ظاهر نکرده است و «لِیُظْهِرَهُ عَلَی الدِّینِ کُلِّهِ»(توبه / ۳۳) تحقق پیدا نکرده است، به خاطر درگیری ۱۴۰۰ سالۀ مؤمنان و منافقان است و ضرباتی که از جانب منافقان متحمل شده است.
· ما الان بیشتر در دوران درگیری با نفاق به سر می بریم. دانشکده ای به نام دانشکدۀ الهیات یا حوزه های علمیه که مأموریت دینی و معنوی و معرفتی به عهده دارند، علی القاعده باید در حال تولید و تامل در ساز وکارهای برخورد فکری با نفاق باشند، اما وقتی انسان به این مراکز علمی نزدیک می شود با کمال تعجب می بیند که بیشترین مباحثات علمی در حوزه های علوم اسلامی در دانشگاه و حوزه، درگیری فکری با کافران است! یعنی ما در حالی هنوز درگیر اثبات وجود خدا برای کافران و ملحدان هستیم و می خواهیم از ارزش اصل دیانت و حقانیت ایمان صحبت کنیم، که بیشتر در دوران مواجهه با نفاق به سر می بریم، تا مواجهه با کفر.
۱۴۰۰ سال است که اسلام در جریان درگیری با «نفاق» متوقف شده نه درگیری با کفر / رشد اسلام در گروِ پیروزی ما در درگیری با نفاق است / نفاق در قرآن جایگاهی خطرناک تر از کفر دارد
· جبهۀ اسلام ۱۴۰۰ سال است که با نفاق مواجه است، ولی ما نیروها و مهمات نظری خود را در جبهه ای که تقریباً نبرد چندانی وجود ندارد - یعنی جبهۀ مبارزه با کفر - قرار می دهیم! ۱۴۰۰ سال است که اسلام در جریان درگیری با نفاق متوقف شده است نه در جریان درگیری با کفر. رشد اسلام تا تحقق یافتن «لِیُظْهِرَهُ عَلَی الدِّینِ کُلِّهِ»(توبه / ۳۳) در گروِ پیروزی ما در درگیری با نفاق است.
· نفاق هم جلوه های مختلفی دارد که باید به خوبی شناخته شود در حالیکه کفر واقعاً در برابر دین حرفی برای گفتن ندارد؛ این نفاق است که ذهنها را خراب میکند و موجب انواع تحریفات در دین می شود. امیرالمؤمنین(ع) مبانی چنین نگاهی را به خوبی و با تفصیل در خطبۀ قاصعۀ نهج البلاغه تبیین کرده است.
· نفاق در قرآن کریم هم جایگاهی خطرناک تر از کفر دارد. به حدی که خداوند در سورۀ منافقین به رسول خدا(ص) دربارۀ منافقین می فرماید: «آنها دشمنان واقعی اند، از ایشان بر حذر باش، خدا آنها را بکشد چقدر منحرفند؛ هُمُ الْعَدُوُّ فَاحْذَرْهُمْ قاتَلَهُمُ اللَّهُ أَنَّی یُؤْفَکُونَ»(منافقون / ۴) علامۀ طباطبایی در تفسیر المیزان ذیل همین آیه می فرماید: «بدترین دشمن انسان آن کسی است که واقعاً دشمن باشد، و آدمی او را دوست خود بپندارد.» همچنین قرآن کریم درجای دیگری می فرماید: «بیتردید منافقان در پایینترین طبقه از آتشاند؛ إِنَّ الْمُنافِقینَ فِی الدَّرْکِ الْأَسْفَلِ مِنَ النَّار»(نساء / ۱۴۵) ولی ما غالباً از این دشمن خطرناک غافل هستیم و خودمان را درگیر مباحثکلامی و دیگر مباحثعلمی در مواجهه با اهل کفر می دانیم و از نظر منطق و عقلانیت، پیروزی خودمان را بر اهل کفر جشن می گیریم! در حالی که میدان مبارزه با نفاق را به خوبی نشناخته ایم.
· البته پرداختن به موضوع کفر و مواجهۀ با آن فی نفسه خوب و لازم است، ولی اگر در مقام ضرورت و اولویت نگاه کنید واقعاً می بینید که ۱۴۰۰ سال است که اصلِ درگیری و مبارزه، بین ایمان و نفاق است. انگار ظهور حضرت برای یک پیروزی راهبردی رقم خواهد خورد و آن «تُذِلُّ بِهَا النِّفَاقَ وَ أَهْلَه»(کافی / ۳/۴۲۴) خواهد بود، یعنی امام زمان(ع) نفاق را ذلیل خواهد کرد.
امروز جبهۀ کفر پشت جبهۀ نفاق پنهان شده و مبارزه می کند / در شناسایی جبهۀ نفاق ضعیف هستیم / عمدۀ آموزش ها و تبلیغات دینی ما معطوف به مواجهه با «کفر» و «معصیت» است و مواجهه با «نفاق» مغفول مانده
· شما دیدید که شهدای دفاع مقدس ما در جریان درگیری با جبهۀ کفر چقدر پیروزمندانه ظاهر شدند و عزت آفریدند و کار را تمام کردند به حدی که دیگر دشمن جرات نمی کند به ما حمله کند. و امروز واقعاً درگیری ما در مقابل جبهۀ کفر، به صورت مستقیم نیست، آنها همه پشت سر نفاق پنهان شده اند. یک دانشجو باید نفاق را بشناسد. و طلبه ای عالم به زمانش است که در درگیری با نفاق دانش لازم را داشته باشد.
· ما در شناسایی جبهۀ نفاق ضعیف هستیم. بخش های عمده ای از آموزش ها و تبلیغات دینی مان معطوف به مواجهه با کافران و جبهۀ کفر است و بخش دیگری از آموزه های دینی مان معطوف به مواجهه با معصیت است و در این میان، مواجهه با نفاق مغفول مانده است.
· اینکه هنوز اسلام بر همۀ ادیان عالم پیروز نشده است، به خاطر این نیست که پشت درهای بستۀ فسق و عصیان متوقف شده باشد، بلکه پشت درهای بستۀ قلعۀ مستحکم نفاق گیر افتاده است.
مسألۀ اصلی جامعۀ ما و جهان امروز، مسألۀ نفاق است / اولویت امروز ما راه انداختن جریان های امر به معروفی و نهی از منکری، علیه نفاق است
· برخی از دوستان می گفتند که راجع به امر به معروف بحثکنید. امروز اگر ما بخواهیم دربارۀ امر به معروف و نهی از منکر بحثکنیم، اولویت در امر به معروف و نهی از منکر با کدام موضوع است؟ آیا علیه معصیت و فسق و فجور باید نهی از منکر کنیم یا علیه نفاق؟ اولویت امروز ما راه انداختن جریان های امر به معروفی و نهی از منکری، علیه نفاق است. که این نیاز به کار بسیار سنگین تری دارد.
· جریان های نفاق جلوه های مختلفی دارند. خداوند متعال در قرآن کریم خیلی دربارۀ این جلوه های نفاق صحبت فرموده است. در قرآن کریم خداوند دربارۀ نفاق خیلی بیشتر از گناه و معصیت صحبت فرموده اند. البته واضح است که بزرگ ترین گناهکاران و فاسقان همان منافقین هستند.(إِنَّ الْمُنافِقینَ هُمُ الْفاسِقُون؛ توبه / ۶۷) امروز چالش اصلی مسلمان و مؤمن شدن نیست، آن چیزی که مانع رشد جامعۀ اسلامی و رسیدن اندیشه های ناب اسلامی به جهان بشریت شده، مسألۀ نفاق است. مسألۀ اصلی جامعۀ ما و جهان امروز، مسألۀ نفاق است. ریشۀ اصلی تمام موانع رشد جامعۀ مؤمنین، نفاق است.
· یک زمانی با انواع بحثهای پلورالیستی و معرفت شناسی در حوزۀ دین و ایجاد شبهات مختلف، می خواستند پذیرش انواع جلوه های نفاق را تئوریزه کنند و لباس دانش بر اندام انواع جلوه های نفاق کنند. و می گفتند: «بالاخره نظرات مختلف است»! درحالی که در مسائل اصلی نظرات مختلف نیست. حضرت امام(ره) می فرماید: «اگر تمام پیامبران الهی امروز در یک شهر گرد آیند، هرگز با هم دوییت و اختلاف نخواهند داشت»(جهاد اکبر / ۳۰) البته منظورمان از اختلاف، آن اختلافات جزئی که در بین علماء وجود دارد و هیچ وقت صدمه نمی زند بلکه موجب رشد می شود، نیست. منظورمان آن دیدگاه هایی است که یک دفعه ای مطرح می کنند و مثلاً می گویند: «ما اصلاً اسلام سیاسی را قبول نداریم»! این اختلاف نظرات است که خیلی مشکل ایجاد می کند. باید در قرآن و احادیثببینید که اسم این ها را «نفاق» می گذارند. بروید ببینید که مصادیق نفاق و منافق، در قرآن و احادیثچه کسانی هستند.
طبق آخرین فرمایش های امام(ره) باید مراقب تفکر حجتیه ای ها، یعنی نفی حکومت اسلامی و اسلام سیاسی بود / رگه هایی از آن طرز تفکر را در دولت های مختلف می توان دید
· امروز یک طلبه، یک دانشجوی الهیات و یک پژوهشگر معارف دینی اگر بخواهد در حوزۀ علوم و معارف دینی تلاشی عالمانه انجام دهد باید این تلاش در جهت شناساندن هرچه بیشتر انواع جلوه های نفاق باشد. این نفاقی که ۱۴۰۰ سال است پشت سر آن گیرکرده ایم و هنوز خط نفاق شکسته نشده است. البته بعد از انقلاب پیشروی ما در این جبهه خوب بوده و جلو رفته ایم، ولی حضرت امام(ره) در سال های آخر عمر شریف شان یک جمله ای خطاب به اعضای شورای نگهبان دارند که می فرمایند: «حواستان را جمع کنید که نکند یک مرتبه متوجه شوید که انجمن حجتیه ای ها همه چیزتان را نابود کرده اند»(صحیفه امام / ج۲۱ / ص۶۱۲)
· مسلماً امام(ره) می دانستند که انجمن حجتیه، یک سازمان قوی نیست که بتواند همه جا را بگیرد، بلکه امام(ره) به عنوان یک طرز تلقی دینی که حکومت اسلامی و اسلام سیاسی را نفی می کند، از این عبارت «انجمن حجتیه» استفاده کرده اند. جالب این جاست که وقتی دقت می کنید، رگه هایی از آن طرز تفکر حجتیه ای را در دولت های مختلف می توانید بینید. نیازی هم نیست که حتماً آرم انجمن حجتیه داشته باشد.
· ما در درگیری با جبهۀ کفر معمولاً با عزت و افتخار شهید می دهیم و کارمان از جهت مشخص بودن مرزها خیلی آسان تر است ولی در درگیری با نفاق این گونه نخواهد بود و کار سخت است؛ چون جریان نفاق، اهل نیرنگ بازی است. مثلاً در تاریخ حیات مظلومانۀ امامان در دورۀ بنی عباس، می بینید همان کسانی که عامل شهادت و مظلومیت معصومین(ع) بودند، همان ها به دنبال بزرگداشت و تشییع جنازه آنها هم بودند.
· در این میان، اباعبدالله الحسین(ع) توانست جبهۀ نفاق را بشکند. حماسۀ کربلا از جمله به این دلیل یک حماسۀ ماندگار در تاریخ شد، که ماجرا به گونه ای رقم خورد که آنها نتوانستند بدن امام حسین(ع) را با احترام به خاک بسپارند و اهل بیت ایشان را با احترام به مدینه برگردانند(بلکه اسیر کردند و در بیابان ها و شهرها چرخانند). اگر این کار را کرده بودند، یقیناً دیگر چیزی از کربلا باقی نمانده بود. آن قدر مظلومیت اباعبدالله(ع) شدید شد که دیگر جریان نفاق نتوانست نفاق خودش را بر حماسۀ کربلا مسلط کند و این مظلومیت را بپوشاند.
از این پس جلوه های بیشتری از نفاق را خواهیم دید
· جریان نفاق بسیار پیچیده است و جلوه های متعدد و متنوعی دارد. در داخل جامعۀ خودمان از ابتدای انقلاب تاکنون جلوه های متعدد و متنوعی از نفاق را دیده ایم و از این پس هم جلوه های بیشتری از آن را خواهیم دید.
· امروز در منطقه می بینید که آمریکایی ها و اسرائیلیها وقتی نتوانستند با سربازان خودشان در منطقه پیروز شوند، جلوه ای از جلوه های نفاق را در مقابل مسلمان ها عَلَم کردند؛ تکفیریها یکی از همین جلوه های نفاق است. البته این جلوه ها انواع و اقسام دارند و در همۀ مذاهب اسلامی هم هستند. باید اینها را دید و شناسایی کرد؛ مسألۀ امروز ما این است.
امروز دوران جلوگیری از معنویت های کاذب و مذاهب منحرف است
· طبیعتاً بعد از شهادت شهید مفتح، مسألۀ اصلی دانشکدۀ الهیات باید این باشد که پدیده ای را که رئیس دانشکدۀ الهیات دانشگاه تهران را به شهادت رسانده، به خوبی بشناسد. آیا امروز جریان فرقان شناسایی و تمام شده و مسأله اش حل شده است؟! در حالی که امروز دیدگاه های مشابه گروهک فرقان را می توان در برخی از جریان های فکری و سیاسی پیدا کرد. دانشجویان دانشکدۀ الهیات باید شناسایی انواع نفاق و راهکارهای مقابله با آن را پروژۀ اصلی خود بدانند. آیا شما هنوز می خواهید در ایستگاه اثبات خدا برای مردم متوقف شوید؟ امروز مردم دنیا بدون اینکه نیاز به دلیل و برهان چندانی داشته باشند، خودشان به دنبال معنویت هستند. امروز دوران جلوگیری از معنویت های کاذب است. دوران جلوگیری از دین های دروغین است. دوران جلوگیری از انواع مذاهب منحرف است. اینها باید فهرست بشوند، شما دانشجویان به کمک اساتید باید بیایید و انواع جلوه های نفاق را به همه نشان دهید.
شناخت منافقین صدر اسلام به شناسایی منافقین امروز کمک می کند / یکی از منافقینی که باید به خوبی شناخته شوند، ابن ملجم مرادی است
· یکی از کارهایی که باید برای شناسایی پدیدۀ نفاق و منافقین زمان خودمان انجام دهیم، بررسی داستان های مربوط به منافقین صدر اسلام و شناخت کامل آنها است. چون این منافقین در هر زمانی که باشند، بالاخره شباهت ها و نقاط اشتراک بسیاری دارند.
· یکی از منافقینی که باید به خوبی شناخته شوند، ابن ملجم مرادی است. امیرالمؤمنین(ع) بعد از اینکه به خلافت رسید، برای والی یمن نامه ای نوشت و او را در مقام خودش ابقاء فرمود و از او خواست که از مردم بیعت بگیرد و ده نفر از بهترین مؤمنین یمن را انتخاب کند و برای یاری حضرت بفرستد.(و أنْفِذْ إلیَّ مِنْهُم عَشَرَةً یَکُونُونَ منِ عُقلائِهِم وفُصَحائِهِم وَثِقاتِهِم، مِمَّن یکون أشدَّهم عَوْناً مِن أهْلِ الفَهمِ وَالشَّجاعَةِ، عارِفینَ باللَّهِ، عَالِمینَ بأدیَانِهِم، …؛ مکاتیب الأئمة / ۱/۶۵) اهل یمن برای اینکه ده نفر از بهترین های خود را انتخاب کنند، ابتدا از بین خودشان صد نفر را انتخاب کردند، و آن صد نفر از بین خودشان هفتاد نفر، و آنها سی نفر، و آن سی نفر هم از بین خودشان ده نفر را انتخاب کردند. که از نظر برخی معتقدین به دموکراسی این بهترین شیوۀ دموکراسی برای انتخاب افراد است. بعد آن ده نفر به محضر امیرالمؤمنین(ع) رفتند.(… فَاخْتَارَ مِنْهُمْ مِائَةً ثُمَّ مِنَ الْمِائَةِ سَبْعِینَ ثُمَّ مِنَ السَّبْعِینَ ثَلَاثِینَ ثُمَّ مِنَ الثَّلَاثِینَ عَشَرَةً فِیهِمْ عَبْدُ الرَّحْمَنِ بْنُ مُلْجَمٍ الْمُرَادِیُّ لَعَنَهُ اللَّهُ…؛ بحارالانوار / ج۴۲ / ص۲۶۰)
· از بین آن ده نفر، یک نفر برخاست و بیانیۀ اظهار ارادت و اعتقاد خودش را نسبت به امیرالمؤمنین(ع) با کلمات و جملات زیبایی، ابراز کرد. حضرت کلام او را تحسین کرد و از او پرسید: جوان، اسم تو چیست؟ گفت: اسم من عبدالرحمان است. حضرت پرسید: فرزند چه کسی هستی؟ گفت: من ابن ملجم مرادی هستم. حضرت وقتی این را شنید، چندبار دستش را روی دست دیگرش زد و با ناراحتی فرمود: «انا لله و انا الیه راجعون» یعنی برای ابن ملجم ناراحت شد. بعد فرمود: تو همان کسی هستی که مرا خواهد کشت…(فَاسْتَحْسَنَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع کَلَامَهُ مِنْ بَیْنِ الْوَفْدِ فَقَالَ لَهُ مَا اسْمُکَ یَا غُلَامُ قَالَ اسْمِی عَبْدُ الرَّحْمَنِ…؛ همان منبع)
باید کرسی ابن ملجم شناسی در دانشکدۀ الهیات برقرار شود / جریان پیچیدۀ نفاق باید به طور دقیق شناسایی شود
· ببینید؛ در کل عالم هستی فقط یک امیرالمؤمنین(ع) داریم و قاعدتاً شناسایی شخصیت قاتل ایشان، خیلی اهمیت دارد. باید کرسی ابن ملجم شناسی در این دانشکدۀ الهیات باشد؛ شما باید جریان پیچیدۀ نفاق را به طور دقیق شناسایی کنید و به همه یاد بدهید. ابن ملجم واقعاً شخصیت پیچیده ای دارد، و شناختن نفاق و کفر پنهان او خیلی مهم است. حتی در برخی کتاب های تاریخی ذکر شده که ابن ملجم جزء خوارج نهروان نبود و حتی در جنگ نهروان پای رکاب امیرالمؤمنین(ع) با خوارج جنگیده بود.(أَقَامَ ابْنُ مُلْجَمٍ بِالْکُوفَةِ إِلَی أَنْ خَرَجَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع إِلَی غَزَاةِ النَّهْرَوَانِ فَخَرَجَ ابْنُ مُلْجَمٍ مَعَهُ وَ قَاتَلَ بَیْنَ یَدَیْهِ قِتَالًا شَدِیداً؛ مفتاحالسعادة، محمد تقی قاینی / ۷/۳۱۳ - بحارالانوار / ۴۲/۲۶۳) نباید این قدر سطحی نگر باشیم و بگوییم که یک دختری دل ابن ملجم را برده بود و او صرفاً به همین دلیل امیرالمؤمنین(ع) را به شهادت رساند! اصلاً این هوس آن قدر ظرفیت ندارد که بخواهد قاتل امیرالمؤمنین(ع) درست کند؛ بالاخره امیرالمؤمنین(ع) دل خیلی از انسان های گناهکار را برده است. ضمن اینکه ابن ملجم قبل از مطرح شدن چنین ماجرایی، عهد کرده بود که امیرالمؤمنین(ع) را به قتل برساند.
· انسان وقتی داستان ابن ملجم را می شنود، از ایمان خودش می ترسد و می فهمد که چرا بزرگان ما این قدر نگران عاقبت به خیری خودشان بودند. ایمان مثل قبالۀ عقدنامه یا ملکیت زمین نیست که انسان یک بار آن را بگیرد و کنار بگذارد. از بابت آن مطمئن باشد. چون ایمان مستقر و ایمان مستودع داریم.(امیرالمؤمنین(ع): فمِنَ الإیمانِ ما یکونُ ثابتا مُسْتَقِرّا فی القلوبِ، و مِنهُ ما یکونُ عَوارِیَ بَینَ القلوبِ و الصُّدوِر، إلی أجلٍ معلومٍ؛ نهج البلاغه / خطبۀ ۱۸۹)
۹۹ درصد از ۱۴۰۰ سال پس از ظهور اسلام، صرف درگیری با نفاق شده است / ضعف ما در برابر کفار ناشی از نفوذ و قدرت نفاق در جامعۀ اسلامی بوده
· اگر ۲۳ سال زمان بنیان گذاری اسلام را که مؤمنین با کفر درگیر بودند را با ۱۴۰۰ سال بعد از آن که جامعۀ اسلامی با نفاق درگیر است را مقایسه کنیم، حدود ۱.۵ درصد می شود. یعنی حدود ۹۹ درصد از ۱۴۰۰ سال بعد از ظهور اسلام، صرف درگیری با نفاق شده است!
· البته ما هنوز هم درگیر با کفر هستیم و در طول تاریخ هم اینچنین رویارویی هایی چه در عرصۀ جنگ نرم و چه در عرصۀ جنگ سخت وجود داشته است، ولی هرگونه ضعف ما در برابر کفار ناشی از نفوذ نفاق و قدرت داشتن انواع منافقان در جامعه اسلامی بوده است.
· آیا می شود در برنامه ریزی های آموزشی پیشنهاد داد که همین مقدار به شناخت نفاق اهتمام بورزند؟ در حالیکه ما بیش از شناخت انواع جریانهای نفاق به بررسی انواع شبهات در راه اثبات صانع و اصل حقانیت دین می پردازیم.
· در میان ضرورت هایی که باید برای عبور از جامعۀ اسلامی مورد توجه قرار داد، برخی از ضرورت ها حالت راهبردی پیدا می کنند. یعنی توجه به آنها عملاً توجه به مجموعۀ گسترده ای از راهبردها را در پی خواهد داشت. همچنین در میان همین ضرورت های راهبردی، برخی از ضرورت ها هست که طیف زمانی و شرایط گسترده تری را در برمی گیرند و در طول قرن های متمادی نه تنها از اهمیت و راهبردی بودنشان کاسته نمی شود، بلکه اهمیت دو چندان هم پیدا می کنند. قرآن، روایات و تاریخ ما را به این نتیجه می رساند که همیشه ضرورت توجه به نفاق را باید به عنوان یک ضرورت راهبردی برای جامعۀ اسلامی مد نظر قرار داد. گرچه گاهی اوقات این ضرورت بیشتر خودش را نشان می دهد
· مؤمنان همیشه با دو گروه درگیر هستند؛ یکی گروه کافران و دیگری گروه منافقان. این دسته بندی، در قرآن کریم بیان شده است و یک تعبیر ذوقی نیست که بشود از کنار آن گذشت.(یا أَیُّهَا النَّبِیُّ جاهِدِ الْکُفَّارَ وَ الْمُنافِقینَ وَ اغْلُظْ عَلَیْهِمْ وَ مَأْواهُمْ جَهَنَّمُ وَ بِئْسَ الْمَصیرُ؛ توبه / ۷۳وتحریم / ۹ - یا أَیُّهَا النَّبِیُّ اتَّقِ اللَّهَ وَ لا تُطِعِ الْکافِرینَ وَ الْمُنافِقینَ*وَ لا تُطِعِ الْکافِرینَ وَ الْمُنافِقینَ وَ دَعْ أَذاهُمْ؛ احزاب / ۱و۴۸)
· در تاریخ اسلام درگیری با کافران مدت زمان اندکی طول کشید. درگیری مؤمنان با کافران به تعبیری ۱۳ سال(و یا حداکثر ۲۳ سال) بیشتر ادامه نداشت. یعنی درگیری با کافران تقریباً در طول دو دهه از آغاز اسلام، به سرانجام رسید و تمدن اسلامی بنیان گذاری شد. منتها اینکه این تمدن هنوز خودش را در اوج شکوفایی ظاهر نکرده است و «لِیُظْهِرَهُ عَلَی الدِّینِ کُلِّهِ»(توبه / ۳۳) تحقق پیدا نکرده است، به خاطر درگیری ۱۴۰۰ سالۀ مؤمنان و منافقان است و ضرباتی که از جانب منافقان متحمل شده است.
· ما الان بیشتر در دوران درگیری با نفاق به سر می بریم. دانشکده ای به نام دانشکدۀ الهیات یا حوزه های علمیه که مأموریت دینی و معنوی و معرفتی به عهده دارند، علی القاعده باید در حال تولید و تامل در ساز وکارهای برخورد فکری با نفاق باشند، اما وقتی انسان به این مراکز علمی نزدیک می شود با کمال تعجب می بیند که بیشترین مباحثات علمی در حوزه های علوم اسلامی در دانشگاه و حوزه، درگیری فکری با کافران است! یعنی ما در حالی هنوز درگیر اثبات وجود خدا برای کافران و ملحدان هستیم و می خواهیم از ارزش اصل دیانت و حقانیت ایمان صحبت کنیم، که بیشتر در دوران مواجهه با نفاق به سر می بریم، تا مواجهه با کفر.
۱۴۰۰ سال است که اسلام در جریان درگیری با «نفاق» متوقف شده نه درگیری با کفر / رشد اسلام در گروِ پیروزی ما در درگیری با نفاق است / نفاق در قرآن جایگاهی خطرناک تر از کفر دارد
· جبهۀ اسلام ۱۴۰۰ سال است که با نفاق مواجه است، ولی ما نیروها و مهمات نظری خود را در جبهه ای که تقریباً نبرد چندانی وجود ندارد - یعنی جبهۀ مبارزه با کفر - قرار می دهیم! ۱۴۰۰ سال است که اسلام در جریان درگیری با نفاق متوقف شده است نه در جریان درگیری با کفر. رشد اسلام تا تحقق یافتن «لِیُظْهِرَهُ عَلَی الدِّینِ کُلِّهِ»(توبه / ۳۳) در گروِ پیروزی ما در درگیری با نفاق است.
· نفاق هم جلوه های مختلفی دارد که باید به خوبی شناخته شود در حالیکه کفر واقعاً در برابر دین حرفی برای گفتن ندارد؛ این نفاق است که ذهنها را خراب میکند و موجب انواع تحریفات در دین می شود. امیرالمؤمنین(ع) مبانی چنین نگاهی را به خوبی و با تفصیل در خطبۀ قاصعۀ نهج البلاغه تبیین کرده است.
· نفاق در قرآن کریم هم جایگاهی خطرناک تر از کفر دارد. به حدی که خداوند در سورۀ منافقین به رسول خدا(ص) دربارۀ منافقین می فرماید: «آنها دشمنان واقعی اند، از ایشان بر حذر باش، خدا آنها را بکشد چقدر منحرفند؛ هُمُ الْعَدُوُّ فَاحْذَرْهُمْ قاتَلَهُمُ اللَّهُ أَنَّی یُؤْفَکُونَ»(منافقون / ۴) علامۀ طباطبایی در تفسیر المیزان ذیل همین آیه می فرماید: «بدترین دشمن انسان آن کسی است که واقعاً دشمن باشد، و آدمی او را دوست خود بپندارد.» همچنین قرآن کریم درجای دیگری می فرماید: «بیتردید منافقان در پایینترین طبقه از آتشاند؛ إِنَّ الْمُنافِقینَ فِی الدَّرْکِ الْأَسْفَلِ مِنَ النَّار»(نساء / ۱۴۵) ولی ما غالباً از این دشمن خطرناک غافل هستیم و خودمان را درگیر مباحثکلامی و دیگر مباحثعلمی در مواجهه با اهل کفر می دانیم و از نظر منطق و عقلانیت، پیروزی خودمان را بر اهل کفر جشن می گیریم! در حالی که میدان مبارزه با نفاق را به خوبی نشناخته ایم.
· البته پرداختن به موضوع کفر و مواجهۀ با آن فی نفسه خوب و لازم است، ولی اگر در مقام ضرورت و اولویت نگاه کنید واقعاً می بینید که ۱۴۰۰ سال است که اصلِ درگیری و مبارزه، بین ایمان و نفاق است. انگار ظهور حضرت برای یک پیروزی راهبردی رقم خواهد خورد و آن «تُذِلُّ بِهَا النِّفَاقَ وَ أَهْلَه»(کافی / ۳/۴۲۴) خواهد بود، یعنی امام زمان(ع) نفاق را ذلیل خواهد کرد.
امروز جبهۀ کفر پشت جبهۀ نفاق پنهان شده و مبارزه می کند / در شناسایی جبهۀ نفاق ضعیف هستیم / عمدۀ آموزش ها و تبلیغات دینی ما معطوف به مواجهه با «کفر» و «معصیت» است و مواجهه با «نفاق» مغفول مانده
· شما دیدید که شهدای دفاع مقدس ما در جریان درگیری با جبهۀ کفر چقدر پیروزمندانه ظاهر شدند و عزت آفریدند و کار را تمام کردند به حدی که دیگر دشمن جرات نمی کند به ما حمله کند. و امروز واقعاً درگیری ما در مقابل جبهۀ کفر، به صورت مستقیم نیست، آنها همه پشت سر نفاق پنهان شده اند. یک دانشجو باید نفاق را بشناسد. و طلبه ای عالم به زمانش است که در درگیری با نفاق دانش لازم را داشته باشد.
· ما در شناسایی جبهۀ نفاق ضعیف هستیم. بخش های عمده ای از آموزش ها و تبلیغات دینی مان معطوف به مواجهه با کافران و جبهۀ کفر است و بخش دیگری از آموزه های دینی مان معطوف به مواجهه با معصیت است و در این میان، مواجهه با نفاق مغفول مانده است.
· اینکه هنوز اسلام بر همۀ ادیان عالم پیروز نشده است، به خاطر این نیست که پشت درهای بستۀ فسق و عصیان متوقف شده باشد، بلکه پشت درهای بستۀ قلعۀ مستحکم نفاق گیر افتاده است.
مسألۀ اصلی جامعۀ ما و جهان امروز، مسألۀ نفاق است / اولویت امروز ما راه انداختن جریان های امر به معروفی و نهی از منکری، علیه نفاق است
· برخی از دوستان می گفتند که راجع به امر به معروف بحثکنید. امروز اگر ما بخواهیم دربارۀ امر به معروف و نهی از منکر بحثکنیم، اولویت در امر به معروف و نهی از منکر با کدام موضوع است؟ آیا علیه معصیت و فسق و فجور باید نهی از منکر کنیم یا علیه نفاق؟ اولویت امروز ما راه انداختن جریان های امر به معروفی و نهی از منکری، علیه نفاق است. که این نیاز به کار بسیار سنگین تری دارد.
· جریان های نفاق جلوه های مختلفی دارند. خداوند متعال در قرآن کریم خیلی دربارۀ این جلوه های نفاق صحبت فرموده است. در قرآن کریم خداوند دربارۀ نفاق خیلی بیشتر از گناه و معصیت صحبت فرموده اند. البته واضح است که بزرگ ترین گناهکاران و فاسقان همان منافقین هستند.(إِنَّ الْمُنافِقینَ هُمُ الْفاسِقُون؛ توبه / ۶۷) امروز چالش اصلی مسلمان و مؤمن شدن نیست، آن چیزی که مانع رشد جامعۀ اسلامی و رسیدن اندیشه های ناب اسلامی به جهان بشریت شده، مسألۀ نفاق است. مسألۀ اصلی جامعۀ ما و جهان امروز، مسألۀ نفاق است. ریشۀ اصلی تمام موانع رشد جامعۀ مؤمنین، نفاق است.
· یک زمانی با انواع بحثهای پلورالیستی و معرفت شناسی در حوزۀ دین و ایجاد شبهات مختلف، می خواستند پذیرش انواع جلوه های نفاق را تئوریزه کنند و لباس دانش بر اندام انواع جلوه های نفاق کنند. و می گفتند: «بالاخره نظرات مختلف است»! درحالی که در مسائل اصلی نظرات مختلف نیست. حضرت امام(ره) می فرماید: «اگر تمام پیامبران الهی امروز در یک شهر گرد آیند، هرگز با هم دوییت و اختلاف نخواهند داشت»(جهاد اکبر / ۳۰) البته منظورمان از اختلاف، آن اختلافات جزئی که در بین علماء وجود دارد و هیچ وقت صدمه نمی زند بلکه موجب رشد می شود، نیست. منظورمان آن دیدگاه هایی است که یک دفعه ای مطرح می کنند و مثلاً می گویند: «ما اصلاً اسلام سیاسی را قبول نداریم»! این اختلاف نظرات است که خیلی مشکل ایجاد می کند. باید در قرآن و احادیثببینید که اسم این ها را «نفاق» می گذارند. بروید ببینید که مصادیق نفاق و منافق، در قرآن و احادیثچه کسانی هستند.
طبق آخرین فرمایش های امام(ره) باید مراقب تفکر حجتیه ای ها، یعنی نفی حکومت اسلامی و اسلام سیاسی بود / رگه هایی از آن طرز تفکر را در دولت های مختلف می توان دید
· امروز یک طلبه، یک دانشجوی الهیات و یک پژوهشگر معارف دینی اگر بخواهد در حوزۀ علوم و معارف دینی تلاشی عالمانه انجام دهد باید این تلاش در جهت شناساندن هرچه بیشتر انواع جلوه های نفاق باشد. این نفاقی که ۱۴۰۰ سال است پشت سر آن گیرکرده ایم و هنوز خط نفاق شکسته نشده است. البته بعد از انقلاب پیشروی ما در این جبهه خوب بوده و جلو رفته ایم، ولی حضرت امام(ره) در سال های آخر عمر شریف شان یک جمله ای خطاب به اعضای شورای نگهبان دارند که می فرمایند: «حواستان را جمع کنید که نکند یک مرتبه متوجه شوید که انجمن حجتیه ای ها همه چیزتان را نابود کرده اند»(صحیفه امام / ج۲۱ / ص۶۱۲)
· مسلماً امام(ره) می دانستند که انجمن حجتیه، یک سازمان قوی نیست که بتواند همه جا را بگیرد، بلکه امام(ره) به عنوان یک طرز تلقی دینی که حکومت اسلامی و اسلام سیاسی را نفی می کند، از این عبارت «انجمن حجتیه» استفاده کرده اند. جالب این جاست که وقتی دقت می کنید، رگه هایی از آن طرز تفکر حجتیه ای را در دولت های مختلف می توانید بینید. نیازی هم نیست که حتماً آرم انجمن حجتیه داشته باشد.
· ما در درگیری با جبهۀ کفر معمولاً با عزت و افتخار شهید می دهیم و کارمان از جهت مشخص بودن مرزها خیلی آسان تر است ولی در درگیری با نفاق این گونه نخواهد بود و کار سخت است؛ چون جریان نفاق، اهل نیرنگ بازی است. مثلاً در تاریخ حیات مظلومانۀ امامان در دورۀ بنی عباس، می بینید همان کسانی که عامل شهادت و مظلومیت معصومین(ع) بودند، همان ها به دنبال بزرگداشت و تشییع جنازه آنها هم بودند.
· در این میان، اباعبدالله الحسین(ع) توانست جبهۀ نفاق را بشکند. حماسۀ کربلا از جمله به این دلیل یک حماسۀ ماندگار در تاریخ شد، که ماجرا به گونه ای رقم خورد که آنها نتوانستند بدن امام حسین(ع) را با احترام به خاک بسپارند و اهل بیت ایشان را با احترام به مدینه برگردانند(بلکه اسیر کردند و در بیابان ها و شهرها چرخانند). اگر این کار را کرده بودند، یقیناً دیگر چیزی از کربلا باقی نمانده بود. آن قدر مظلومیت اباعبدالله(ع) شدید شد که دیگر جریان نفاق نتوانست نفاق خودش را بر حماسۀ کربلا مسلط کند و این مظلومیت را بپوشاند.
از این پس جلوه های بیشتری از نفاق را خواهیم دید
· جریان نفاق بسیار پیچیده است و جلوه های متعدد و متنوعی دارد. در داخل جامعۀ خودمان از ابتدای انقلاب تاکنون جلوه های متعدد و متنوعی از نفاق را دیده ایم و از این پس هم جلوه های بیشتری از آن را خواهیم دید.
· امروز در منطقه می بینید که آمریکایی ها و اسرائیلیها وقتی نتوانستند با سربازان خودشان در منطقه پیروز شوند، جلوه ای از جلوه های نفاق را در مقابل مسلمان ها عَلَم کردند؛ تکفیریها یکی از همین جلوه های نفاق است. البته این جلوه ها انواع و اقسام دارند و در همۀ مذاهب اسلامی هم هستند. باید اینها را دید و شناسایی کرد؛ مسألۀ امروز ما این است.
امروز دوران جلوگیری از معنویت های کاذب و مذاهب منحرف است
· طبیعتاً بعد از شهادت شهید مفتح، مسألۀ اصلی دانشکدۀ الهیات باید این باشد که پدیده ای را که رئیس دانشکدۀ الهیات دانشگاه تهران را به شهادت رسانده، به خوبی بشناسد. آیا امروز جریان فرقان شناسایی و تمام شده و مسأله اش حل شده است؟! در حالی که امروز دیدگاه های مشابه گروهک فرقان را می توان در برخی از جریان های فکری و سیاسی پیدا کرد. دانشجویان دانشکدۀ الهیات باید شناسایی انواع نفاق و راهکارهای مقابله با آن را پروژۀ اصلی خود بدانند. آیا شما هنوز می خواهید در ایستگاه اثبات خدا برای مردم متوقف شوید؟ امروز مردم دنیا بدون اینکه نیاز به دلیل و برهان چندانی داشته باشند، خودشان به دنبال معنویت هستند. امروز دوران جلوگیری از معنویت های کاذب است. دوران جلوگیری از دین های دروغین است. دوران جلوگیری از انواع مذاهب منحرف است. اینها باید فهرست بشوند، شما دانشجویان به کمک اساتید باید بیایید و انواع جلوه های نفاق را به همه نشان دهید.
شناخت منافقین صدر اسلام به شناسایی منافقین امروز کمک می کند / یکی از منافقینی که باید به خوبی شناخته شوند، ابن ملجم مرادی است
· یکی از کارهایی که باید برای شناسایی پدیدۀ نفاق و منافقین زمان خودمان انجام دهیم، بررسی داستان های مربوط به منافقین صدر اسلام و شناخت کامل آنها است. چون این منافقین در هر زمانی که باشند، بالاخره شباهت ها و نقاط اشتراک بسیاری دارند.
· یکی از منافقینی که باید به خوبی شناخته شوند، ابن ملجم مرادی است. امیرالمؤمنین(ع) بعد از اینکه به خلافت رسید، برای والی یمن نامه ای نوشت و او را در مقام خودش ابقاء فرمود و از او خواست که از مردم بیعت بگیرد و ده نفر از بهترین مؤمنین یمن را انتخاب کند و برای یاری حضرت بفرستد.(و أنْفِذْ إلیَّ مِنْهُم عَشَرَةً یَکُونُونَ منِ عُقلائِهِم وفُصَحائِهِم وَثِقاتِهِم، مِمَّن یکون أشدَّهم عَوْناً مِن أهْلِ الفَهمِ وَالشَّجاعَةِ، عارِفینَ باللَّهِ، عَالِمینَ بأدیَانِهِم، …؛ مکاتیب الأئمة / ۱/۶۵) اهل یمن برای اینکه ده نفر از بهترین های خود را انتخاب کنند، ابتدا از بین خودشان صد نفر را انتخاب کردند، و آن صد نفر از بین خودشان هفتاد نفر، و آنها سی نفر، و آن سی نفر هم از بین خودشان ده نفر را انتخاب کردند. که از نظر برخی معتقدین به دموکراسی این بهترین شیوۀ دموکراسی برای انتخاب افراد است. بعد آن ده نفر به محضر امیرالمؤمنین(ع) رفتند.(… فَاخْتَارَ مِنْهُمْ مِائَةً ثُمَّ مِنَ الْمِائَةِ سَبْعِینَ ثُمَّ مِنَ السَّبْعِینَ ثَلَاثِینَ ثُمَّ مِنَ الثَّلَاثِینَ عَشَرَةً فِیهِمْ عَبْدُ الرَّحْمَنِ بْنُ مُلْجَمٍ الْمُرَادِیُّ لَعَنَهُ اللَّهُ…؛ بحارالانوار / ج۴۲ / ص۲۶۰)
· از بین آن ده نفر، یک نفر برخاست و بیانیۀ اظهار ارادت و اعتقاد خودش را نسبت به امیرالمؤمنین(ع) با کلمات و جملات زیبایی، ابراز کرد. حضرت کلام او را تحسین کرد و از او پرسید: جوان، اسم تو چیست؟ گفت: اسم من عبدالرحمان است. حضرت پرسید: فرزند چه کسی هستی؟ گفت: من ابن ملجم مرادی هستم. حضرت وقتی این را شنید، چندبار دستش را روی دست دیگرش زد و با ناراحتی فرمود: «انا لله و انا الیه راجعون» یعنی برای ابن ملجم ناراحت شد. بعد فرمود: تو همان کسی هستی که مرا خواهد کشت…(فَاسْتَحْسَنَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع کَلَامَهُ مِنْ بَیْنِ الْوَفْدِ فَقَالَ لَهُ مَا اسْمُکَ یَا غُلَامُ قَالَ اسْمِی عَبْدُ الرَّحْمَنِ…؛ همان منبع)
باید کرسی ابن ملجم شناسی در دانشکدۀ الهیات برقرار شود / جریان پیچیدۀ نفاق باید به طور دقیق شناسایی شود
· ببینید؛ در کل عالم هستی فقط یک امیرالمؤمنین(ع) داریم و قاعدتاً شناسایی شخصیت قاتل ایشان، خیلی اهمیت دارد. باید کرسی ابن ملجم شناسی در این دانشکدۀ الهیات باشد؛ شما باید جریان پیچیدۀ نفاق را به طور دقیق شناسایی کنید و به همه یاد بدهید. ابن ملجم واقعاً شخصیت پیچیده ای دارد، و شناختن نفاق و کفر پنهان او خیلی مهم است. حتی در برخی کتاب های تاریخی ذکر شده که ابن ملجم جزء خوارج نهروان نبود و حتی در جنگ نهروان پای رکاب امیرالمؤمنین(ع) با خوارج جنگیده بود.(أَقَامَ ابْنُ مُلْجَمٍ بِالْکُوفَةِ إِلَی أَنْ خَرَجَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع إِلَی غَزَاةِ النَّهْرَوَانِ فَخَرَجَ ابْنُ مُلْجَمٍ مَعَهُ وَ قَاتَلَ بَیْنَ یَدَیْهِ قِتَالًا شَدِیداً؛ مفتاحالسعادة، محمد تقی قاینی / ۷/۳۱۳ - بحارالانوار / ۴۲/۲۶۳) نباید این قدر سطحی نگر باشیم و بگوییم که یک دختری دل ابن ملجم را برده بود و او صرفاً به همین دلیل امیرالمؤمنین(ع) را به شهادت رساند! اصلاً این هوس آن قدر ظرفیت ندارد که بخواهد قاتل امیرالمؤمنین(ع) درست کند؛ بالاخره امیرالمؤمنین(ع) دل خیلی از انسان های گناهکار را برده است. ضمن اینکه ابن ملجم قبل از مطرح شدن چنین ماجرایی، عهد کرده بود که امیرالمؤمنین(ع) را به قتل برساند.
· انسان وقتی داستان ابن ملجم را می شنود، از ایمان خودش می ترسد و می فهمد که چرا بزرگان ما این قدر نگران عاقبت به خیری خودشان بودند. ایمان مثل قبالۀ عقدنامه یا ملکیت زمین نیست که انسان یک بار آن را بگیرد و کنار بگذارد. از بابت آن مطمئن باشد. چون ایمان مستقر و ایمان مستودع داریم.(امیرالمؤمنین(ع): فمِنَ الإیمانِ ما یکونُ ثابتا مُسْتَقِرّا فی القلوبِ، و مِنهُ ما یکونُ عَوارِیَ بَینَ القلوبِ و الصُّدوِر، إلی أجلٍ معلومٍ؛ نهج البلاغه / خطبۀ ۱۸۹)
۹۹ درصد از ۱۴۰۰ سال پس از ظهور اسلام، صرف درگیری با نفاق شده است / ضعف ما در برابر کفار ناشی از نفوذ و قدرت نفاق در جامعۀ اسلامی بوده
· اگر ۲۳ سال زمان بنیان گذاری اسلام را که مؤمنین با کفر درگیر بودند را با ۱۴۰۰ سال بعد از آن که جامعۀ اسلامی با نفاق درگیر است را مقایسه کنیم، حدود ۱.۵ درصد می شود. یعنی حدود ۹۹ درصد از ۱۴۰۰ سال بعد از ظهور اسلام، صرف درگیری با نفاق شده است!
· البته ما هنوز هم درگیر با کفر هستیم و در طول تاریخ هم اینچنین رویارویی هایی چه در عرصۀ جنگ نرم و چه در عرصۀ جنگ سخت وجود داشته است، ولی هرگونه ضعف ما در برابر کفار ناشی از نفوذ نفاق و قدرت داشتن انواع منافقان در جامعه اسلامی بوده است.
· آیا می شود در برنامه ریزی های آموزشی پیشنهاد داد که همین مقدار به شناخت نفاق اهتمام بورزند؟ در حالیکه ما بیش از شناخت انواع جریانهای نفاق به بررسی انواع شبهات در راه اثبات صانع و اصل حقانیت دین می پردازیم.
ارسال نظر