چگونه در نماز حضور قلب پیدا کنیم؟
گزینش مکان مناسب برای نماز و دوری از جاهای شلوغ و پر سر و صدا و پرهیز از هر چیزی که موجب انحراف توجه از خداوند شود.
گروه فرهنگی مشرق- بخش عمده ی لذت و حضور قلب ما در نماز وابسته به عمل و حالات درونی ما در طول روز است تقوا و ترک گناه و یاد و ذکر خدا و نیات خوب و خیر ما تاثیر مستقیم مثبت دارد و نقطه ی مقابل آن تاثیر منفی.
برخی عوامل دیگر عبارتند از:
۱. دقت در انجام مقدمات نماز، مانند وضوی با معنویت و انجام مستحباتی چون اذان، اقامه و….
شخصی از پیامبر صلی الله علیه و آله درخواست کرد که راهی به او بنمایاند تا حضور قلب بیشتری در نماز پیدا کند و حضرت او را به شاداب گرفتن وضو فرمان داد. بنابراین، وضوی شاداب و با آداب کامل، برای حضور قلب انسان در نماز مؤثر است.
۲. گزینش مکان مناسب برای نماز و دوری از جاهای شلوغ و پر سر و صدا و پرهیز از هر چیزی که موجب انحراف توجه از خداوند شود.
۳. گزینش وقت مناسب و در صورت امکان، خواندن نماز در اول وقت.
۴. نماز خواندن در مسجد و با جماعت(به ویژه در جماعاتی که بعد معنوی بیشتری دارند)
۵. خواندن نماز با طمأنینه و دقت در مفاهیم و معانی آن.
۶. نگاه به مهر، در حال قیام، نگاه به پایین پا، در رکوع و نگاه به دامن خود در هنگام تشهد.
۷. تخلیه دل از حب دنیا و امور دنیوی و آن را مالامال از عشق خدا ساختن؛ زیرا ذهن انسان همواره متوجه چیزی است که به آن عشق میورزد؛ همانند عاشقی که آنی از فکر معشوق خود بیرون نمیرود. این که ما در نمازهایمان همواره به فکر مسائل دیگر هستیم، به خاطر تعلق شدید نفس به دنیا و حب آن است؛ اما آن که عاشق حق شد، در هر حال و در هر کاری، به یاد خدا خواهد بود؛ به طوری که گویی همیشه در نماز است.
۸. توجه به این که مبدأ و منتهای انسان، خداوند است و آن چه در این بین است، برای امتحان آدمی و ابزاری در جهت رشد و کمال اوست.
۹. ضبط قوه خیال؛ پرنده لجام گسیخته خیال، چکاوکی است که هر آن بر شاخساری مینشیند. از اینرو، همیشه افکار انسان به این طرف و آن طرف متوجه است و قرار و آرام ندارد؛ اما اگر آدمی با دقت و هوشیاری در کنترل آن بکوشد، پس از چند صباحی، رام و مطیع شده، به هر سو که اراده کند، متوجه میگردد. بنابراین، انسان باید در نماز، از اول با قاطعیت بنا را بر این بگذارد که تمام توجه خود را به سوی پروردگار معطوف دارد و هر گاه پرنده خیال از چنگ او گریخت، بیدرنگ آن را به همان جهت برگرداند. اگر چندین مرتبه و در ایام متوالی، چنین کند، کم کم ذهنش عادت خواهد کرد.
۱۰. توجه به عظمت و هیبت پروردگار و نیاز خود.
اگر آدمی بداند با چه وجود بزرگی رو به رو است که خود در مقابل او هیچ، بلکه عین احتیاج و نیاز است، با تمام وجود خاضع خواهد گردید.
یکی از اولیای خدا در توصیه ای در این باره چنین میگوید:
در مرحله اول، مدتی قبل از شروع نماز، حداقل ۱۵ دقیقه به حسابرسی و تخلیه درون بپردازید و به صورت ارادی، عوامل پریشانی خاطر را تعدیل بخشید؛ مثلاً اگر کار ناشایستی(مثل فریاد زدن بیهوده) انجام داده اید، از کرده خود اظهار ندامت کنید؛ منظور این است که آن چه در باطن شما رسوب کرده و با نماز برانگیخته میشود، با اختیار خود شما، مورد ارزشیابی و حسابرسی قرار گیرد و برای موارد مشابه، تصمیم بگیرید که رفتار خود را کنترل کنید؛ پس منظور از این مرحله، این است که خود را برای نماز مهیا سازید.
در مرحله دوّم، همان طور که در ابتدای سخن، ذکر شد، شرایط را فراهم کنید و در طول مدت نماز، ابتدا همان اذکار نماز را در درون حاضر کنید و بعد الفاظ را ادا کنید. امام خمینی(ره) این عمل را این گونه تشبیه میکند: نمازگزار[باید] اذکار نماز را به درون خود تلقین کند؛ مثل این که طفلی در درون او هست و اذکار را به او عرضه میکند.
۱۱ - تفکر در مرگ و قبر و قیامت و مطالعه ی کتب در این زمینه مانند: منازل الآخرة / محدثقمی و معاد و سرای دیگر / شهید دستغیب
برای مطالعه بیشتر به کتابهای زیر مراجعه کنید:
۱. حضور قلب در نماز، علی اصغر عزیزی تهرانی
۲. حضور قلب در نماز، محمد بدیعی
۳. اسرار نماز، محسن قرائتی.
۴. علل و درمان حواسپرتی در نماز، علیاصغر عزیزی تهرانی.
۵. صلوة الخاشعین شهید دستغیب
منبع: تبیان
برخی عوامل دیگر عبارتند از:
۱. دقت در انجام مقدمات نماز، مانند وضوی با معنویت و انجام مستحباتی چون اذان، اقامه و….
شخصی از پیامبر صلی الله علیه و آله درخواست کرد که راهی به او بنمایاند تا حضور قلب بیشتری در نماز پیدا کند و حضرت او را به شاداب گرفتن وضو فرمان داد. بنابراین، وضوی شاداب و با آداب کامل، برای حضور قلب انسان در نماز مؤثر است.
۲. گزینش مکان مناسب برای نماز و دوری از جاهای شلوغ و پر سر و صدا و پرهیز از هر چیزی که موجب انحراف توجه از خداوند شود.
۳. گزینش وقت مناسب و در صورت امکان، خواندن نماز در اول وقت.
۴. نماز خواندن در مسجد و با جماعت(به ویژه در جماعاتی که بعد معنوی بیشتری دارند)
۵. خواندن نماز با طمأنینه و دقت در مفاهیم و معانی آن.
۶. نگاه به مهر، در حال قیام، نگاه به پایین پا، در رکوع و نگاه به دامن خود در هنگام تشهد.
۷. تخلیه دل از حب دنیا و امور دنیوی و آن را مالامال از عشق خدا ساختن؛ زیرا ذهن انسان همواره متوجه چیزی است که به آن عشق میورزد؛ همانند عاشقی که آنی از فکر معشوق خود بیرون نمیرود. این که ما در نمازهایمان همواره به فکر مسائل دیگر هستیم، به خاطر تعلق شدید نفس به دنیا و حب آن است؛ اما آن که عاشق حق شد، در هر حال و در هر کاری، به یاد خدا خواهد بود؛ به طوری که گویی همیشه در نماز است.
۸. توجه به این که مبدأ و منتهای انسان، خداوند است و آن چه در این بین است، برای امتحان آدمی و ابزاری در جهت رشد و کمال اوست.
۹. ضبط قوه خیال؛ پرنده لجام گسیخته خیال، چکاوکی است که هر آن بر شاخساری مینشیند. از اینرو، همیشه افکار انسان به این طرف و آن طرف متوجه است و قرار و آرام ندارد؛ اما اگر آدمی با دقت و هوشیاری در کنترل آن بکوشد، پس از چند صباحی، رام و مطیع شده، به هر سو که اراده کند، متوجه میگردد. بنابراین، انسان باید در نماز، از اول با قاطعیت بنا را بر این بگذارد که تمام توجه خود را به سوی پروردگار معطوف دارد و هر گاه پرنده خیال از چنگ او گریخت، بیدرنگ آن را به همان جهت برگرداند. اگر چندین مرتبه و در ایام متوالی، چنین کند، کم کم ذهنش عادت خواهد کرد.
۱۰. توجه به عظمت و هیبت پروردگار و نیاز خود.
اگر آدمی بداند با چه وجود بزرگی رو به رو است که خود در مقابل او هیچ، بلکه عین احتیاج و نیاز است، با تمام وجود خاضع خواهد گردید.
یکی از اولیای خدا در توصیه ای در این باره چنین میگوید:
در مرحله اول، مدتی قبل از شروع نماز، حداقل ۱۵ دقیقه به حسابرسی و تخلیه درون بپردازید و به صورت ارادی، عوامل پریشانی خاطر را تعدیل بخشید؛ مثلاً اگر کار ناشایستی(مثل فریاد زدن بیهوده) انجام داده اید، از کرده خود اظهار ندامت کنید؛ منظور این است که آن چه در باطن شما رسوب کرده و با نماز برانگیخته میشود، با اختیار خود شما، مورد ارزشیابی و حسابرسی قرار گیرد و برای موارد مشابه، تصمیم بگیرید که رفتار خود را کنترل کنید؛ پس منظور از این مرحله، این است که خود را برای نماز مهیا سازید.
در مرحله دوّم، همان طور که در ابتدای سخن، ذکر شد، شرایط را فراهم کنید و در طول مدت نماز، ابتدا همان اذکار نماز را در درون حاضر کنید و بعد الفاظ را ادا کنید. امام خمینی(ره) این عمل را این گونه تشبیه میکند: نمازگزار[باید] اذکار نماز را به درون خود تلقین کند؛ مثل این که طفلی در درون او هست و اذکار را به او عرضه میکند.
۱۱ - تفکر در مرگ و قبر و قیامت و مطالعه ی کتب در این زمینه مانند: منازل الآخرة / محدثقمی و معاد و سرای دیگر / شهید دستغیب
برای مطالعه بیشتر به کتابهای زیر مراجعه کنید:
۱. حضور قلب در نماز، علی اصغر عزیزی تهرانی
۲. حضور قلب در نماز، محمد بدیعی
۳. اسرار نماز، محسن قرائتی.
۴. علل و درمان حواسپرتی در نماز، علیاصغر عزیزی تهرانی.
۵. صلوة الخاشعین شهید دستغیب
منبع: تبیان
ارسال نظر