افخمی: روحیه جنگندگی را از آوینی باید یاد گرفت / جلیلی: پخش صدای آوینی در صداوسیما ممنوع بود / زرشناس: «مرتضی و ما» دستکاری شده بیرون آمده است

ا) تولید محصولات فرهنگی و تربیت نسل جدید

۲) نقد وضعیت فرهنگی کشور

بخش بزرگی از مستند این قسمت از مناظره به صحبت های بحثبرانگیز ابراهیم حاتمی کیا در برنامه «راز» دو هفته پیش اختصاص دارد.

میهمانان مناظره این هفته عبارتند از: شهاب اسفندیاری، بهروز افخمی، شهریار زرشناس، وحید جلیلی، شهاب اسفندیاری و عبدالله اسفندیاری.

پیش بینی می شود با توجه به چینش میهمانان برنامه و بحثداغ این روزهای رسانه ها در مورد وضعیت فرهنگی کشور؛ حرف های جنجالی و بحثبرانگیزی در مورد وضعیت امروز فرهنگی کشور در این برنامه مطرح شود.

شهاب اسفندیاری: خون آوینی، موجب تطهیر سینما شد

اولین سخنران مناظره شهاب اسفندیاری، فعال فرهنگی و منتقد سینماست. اسفندیاری با مقدمه ای در مورد دلایل حضورش در برنامه مناظره این هفته شروع کرد و در ادامه گفت: امروز به برکت خون شهید آوینی، نسل های مختلفی از هنرمندان، نظریه پردازان و فیلمسازان جوان به روی کار آمده اند.

اسفندیاری گفت: وقتی قرار شد من در این مناظره شرکت کنم حس متناقضی داشتم. اینکه شبکه یک تصمیم گرفته باشد در یک برنامه پربیننده به موضوعی بپردازد که فرض بر آن است که تنها به خواص فرهنگی مربوط است و عوام حوصله آن را ندارند عجیب بود. من با این امید در این برنامه شرکت کردم که مسائل و دغدغه های آوینی از حاشیه به متن برگردد.

وی افزود: در دعواهایی که در سال های اخیر بر سر شهید آوینی شکل گرفته است اصل کارهایی که او برای سینما انجام داد به فراموشی سپرده شده است. البته به برکت خون این شهید قدم هایی در تطهیر سینمایی که از غرب وارد ایران شده بود برداشته شد. با ورود سینما به ایران بخش هایی از جامعه مذهبی ما به آن گرایش پیدا کردند. البته از زمان ورود امام خمینی(ره) به ایران گفته شد که ما مخالف سینما نیستیم اما باید خونی در این راه داده می شد تا این مسئله فهم شود.

اسفندیاری در ادامه اضافه کرد: نباید فراموش کرد آوینی در چه جبهه ای بود. وقتی حاتمی کیا که فیلمسازی بزرگ در سینماست اینگونه و با این قدرت حرف می زند و از جای خالی آوینی می گوید می توان فهمید که چه فضایی بر سینمای کشور حاکم است.

در ادامه عبدالله اسفندیاری کارشناسی ارشد فرهنگ با تاکید بر اینکه نباید حرف های خوب را هم زیاد تکرار کرد گفت: برخی حرف ها زیاد شدنش اثر مثبت آن را از بین می برند و به مسئله ای پیش پا افتاده تبدیل می شود. به همین خاطر پرهیز داشتم که در این برنامه باشم اما به احترام شهید آوینی به این برنامه آمدم.

وی در ادامه تصریح کرد: همه زندگی آوینی را باید به صورت یک مجموعه دید. نمی توان یک بخش از زندگی آوینی را بزرگنمایی کرد و گفت تنها آوینی این است. آوینی از وقتی که به او سید کامران آوینی می گفتند تا وقتی که لقب سید شهیدان اهل قلم را گرفت بوجود آمد. اگر جاهایی تند می رفت بعد از آن به تعادل و پختگی می رسید. او از جهاتی شبیه آل احمد است. او در اوایل انقلاب بسیار تند بود ولی مسیر تکاملش منجر به شهادتش شد.

این کارشناس فرهنگی تاکید کرد: اخلاص، جست وجوگری و پویایی خصلت های اصلی آوینی بود که باعثشد مزد نهایی را که همان شهادت است را بگیرد.

افخمی: حاتمی کیا باید آماده نادیده انگاشتن باشد

در ادامه برنامه بهروز افخمی کارگردان سینمای ایران گفت: سید مرتضی مسئله ای را در فضای فرهنگی و روشنفکری ایران تشخیص داده بود و چون با آن درگیر بود می خواست آن را بشناسد و به دیگران بشناساند. این امر باعثشده بود که او یک شخصیت واحد داشته باشد. او از زمان تولید " خان گزیده ها " تا زمان شهادتش با مسئله درگیری فرهنگیان و روشنفکران با سوبژکتیویسم درگیر بود.

وی افزود: روشنفکران غرق در نظریه پرداری های خود بودند و به ساخت چارچوب های ذهنی و خیالی می پرداختند و از مردم و مسئله آنها فاصله می گرفتند. به نظر من اگر مرتضی اکنون در بین ما بود هم به تولید آثار فرهنگی و آموزش نیرو می پرداخت و هم نقد فرهنگی را ادامه می داد. فیلم او معطوف به بیرون بود نه اینکه ذهن خود را به عالمی بسپارد که خودش هم نمی داند چیست.

این کارگردان سینمای ایران در ادامه تصریح کرد: آوینی در دوران خودش با کوشش هایی برای نادیده شدنش مواجه بود اگر الان نیز در بین ما بود همین کوشش ها انجام می شد. حرف های حاتمی کیا برای من غیرمنتظره بود زیرا او هم مثل همه کسانی که تحت آموزش شهید مرتضی آوینی بودند باید پیش زمینه ای برای نادیده انگاشته شدن داشته باشند. حاتمی کیا هم باید منتظر نادیده انگاشتن می بود.

جلیلی: به یاد بیاوریم روزگاری را که پخش صدای آوینی از تلویزیون ممنوع بود / آوینی در دورانی به پاخاست که دوست داشتند دوران بعد از جنگ را دوره ارتجاع بدانند

وحید جلیلی سخنران بعدی برنامه مناظره بود که صحبت هایش را این گونه شروع کرد: خوشحالم که بعد از ۲۱ سال از شهادت شهید آوینی، همچنان مرتضی آوینی در بین نخبگان و حتی توده ها محل بحثاست. به یاد بیاوریم روزگاری را که پخش صدای آوینی از تلویزیون ممنوع بود. در ماجرای مستند «خنجر و شقایق» تلویزیون حاضر به پخش صدای ایشان نشد و درگیری هایی در این دوره اتفاق افتاد که منجر شد به مقاله ای که ایشان در کیهان منتشر کرد با عنوان «چگونه خنجر بر پشت شقایق نشست» در تشریح چگونگی حذف بخشی از جناح فرهنگی و مومن از تریبون رسمی جمهوری اسلامی. انشاا.. همین برنامه نشاندهنده گامی رو به جلو در این مسیر باشد.

جلیلی ادامه داد: اگر بخواهیم آوینی را بهتر بشنایسیم باید به مقطع زمانی ظهور او در فضای فرهنگی کشور اشاره کنیم. آوینی قبل از پایان جنگ با «روایت فتح» تاثیر شگرف خود را بر جامعه گذاشته بود؛ اما من می خواهم تاکید کنم روی مقطعی که آوینی به نام سید مرتضی آوینی در فروردین ۱۳۶۸ با اولین شماره مجله سوره به میدان آمد. جنگ تمام شده بود و جامعه داشت وارد فضای جدیدی می شود و عده ای دوست داشتند شرایط بعد از جنگ را دوره ارتجاع انقلاب بدانند ریزش هایی هم در فضای سیاسی و هنری شکل گرفته بود که این نگرانی را دامن می زد که جهت گیری های این انقلاب در حال عوض شدن است. خیلی ها هم بودند که علم انقلاب را بلند کرده بود و در آن دوره روی زمین گذاشتندو اکنون هم در اسرائیل مشغول هنرنمایی هستند. نهایتا شهید آوینی در این مقطع ظهور کرد و توجه به ویژگی هایی آن مقطع نشان می دهد آوینی نقش بزرگی در علمداری انقلاب داشت و نسل پیش رویش را به شدت جلو برد.

زرشناس: اهمیت آوینی این بود که او متفکر دوره گذار است، جهانی بودن انقلاب ایران را فهمیده بود

شهریار زرشناسی، استاد دانشگاه و متفکر نظری آخرین سخنران بخش اول مناظره بود. زرشناس معتقد بود با وجودی که آوینی یک مستندساز و فیلمساز و تئوریسین سینما بود اما فراتر از همه این ها اهمیت آوینی در این بود که او یک متفکر دوره گذار و یک مجاهد بصیر بود.

زرشناس ادامه داد: آوینی در سال های آغازین دهه شصت این نکته را به درستی مطرح کرد که با انقلاب ایران یک گذار تاریخی در مقیاس جهانی آغاز شده است و بشر در حال پشت سر گذاشتن استکبار اومانیستی و دوره مدرن بود. این وجه جهانی بودن انقلاب اسلامی و بشری بودن آن جز در بیانات امام راحل و برخی از مسئولین در حرف های هیچ کسی نبود. آوینی بعدها از انقلاب ایران به عنوان مبشر توبه بشریت یاد کرد و این مسیر را پیش برد.

زرشناس ادامه داد: این مهمترین وجه اهمیت آوینی است. این که او متفکر دوره گذار ایران است و حتی نگاه او به سینما هم در قالب همین تفکر او قرار می گرفت. محوری ترین نکته اهمیت آوینی این بود که حالا که با انقلاب ایران دوره گذار تمام شده است حالا چگونه باید از میراثروشنفکری و عصر مدرن عبور کرد و عالم تازه ای را بنها نهاد و معضلات تئوریک این عصر را پاسخ داد.

پاسخ مهمانان برنامه به سوال برنامه

در ادامه برنامه شهاب اسفندیاری در پاسخ به سوال برنامه مناظره که " اگر امروز آوینی در میان ما بود وقتش را بیشتر به چه کاری اختصاص می داد؟ " گفت: تاثیری که شخصیت شهید آوینی در این سال ها بر نسل های جوان و علاقه مند به حوزه سینما ومستند داشته ما امروزه در حوزه تولید نسبت به دوران شهید آوینی پیشرفت هایی کردیم. نسل های جدیدی در این عرصه وارد شدند اما به نظر من هم در حوزه نقد و هم نظریه پردازی یعنی کاری که شهید آوینی یک تنها انجام می داد به نظر من اگر امروزه ایشان در میان ما بود بیشتر به حوزه نظریه پردازی می پرداخت و البته نقد. این شهادتی که شهید آوینی در نقد عملکرد مسئولان کشور داشت ستودنی است.

عبدالله اسفندیاری نیز پاسخ داد: شخصیت ایجابی شهید آوینی بیشتر بوده است و این عاملی است که ما آن را کم داریم. شناختی که من از شهید آوینی داشتم این است که ایشان اهل تولید تفکر و بحثهای نظری بوده است.

بهروز افخمی کارگردان و دوست شهید آوینی معتقد است که هیچ چیزی همانند تولید فیلم تاثیر بر روی عرصه های مختلف اندیشه حتی اندیشه های نظری ندارد و البته سیدمرتضی اهل نقد نیز بوده است. اما به نظر من بیشتر به تولید محصولات فرهنگی روی می آورد.

وحید جلیلی در پاسخ به این سوال گفت: این تزاحم بین نقد و تولید را متوجه نمی شوم. بحثی را اخیرا مطرح کرده اند به این مضمون که ما در عرصه سینما منتقد فیلم داریم نه منتقد سینما. چون اگر منتقد سینما داشته ایم او می تواند بگوید که تا به حال چه فیلم هایی ساخته نشده است نه اینکه فیلم های تولیدی را مورد انتقاد قرار دهد.

وی ادامه داد: ما در عین حال به تولیدات انبوه و با کیفیت نیاز داریم. مونعی مقابل این حرکت وجود دارد که نمی شود با تولید چند کار محدود پاسخ این بخش را داد. بنابر این باید موانع تولید در کشور را رفع کرد که این رفع موانع در عرصه فرهنگ به نقد جدی نیاز دارد.

شهریار زرشناس گفت: این سوال خیلی صحیح و دقیق نیست به این دلیل که هیچ نقدی خالی از وجه ایجابی نیست و در هر ایجابی هم نوعی نقد وجود دارد و نمی شود این دو را از یکدیگر جدا کرد. اما اگر منظور این است که نسبت به شرایط موجود دغدغه مند و نگران بود که بیاید و غفلت های برخی مسئولین را نقد کند، بله. به میزانی که تهاجم فرهنگی گسترش پیدا می کرد ایشان واکنش هایش بیشتر می شد و بیشترین نوشته هایی که از ایشان وجود دارد در سرمقاله های مجله سوره عمدتا نقد است.

اولین سخنران بخش بعدی برنامه عبدالله اسفندیاری بود، اسفندیاری با تاکید بر اینکه روی سخنش با کسی از حاضرین در مجلس نیست گفت: استفاده از آوینی برای برچسب زدن به دیگران و کوبیدن آنها بی انصافی در حق آوینی نیست. نگاه آوینی به غرب هیچ گاه نگاه یکسویه و کلیت گرا نبوده است. به طور مثال ایشان یکی از شیفتگان سنت اگزوپری نویسنده شازده کوچولو بود. نه در آوینی و نه در تفکر دوران اسلا این یکسره باطل انگاشتن و ندید گرفتن غرب نبوده است.

اسفندیاری: آوینی را تبدیل به یک برچسب و راه انداختن دارودسته نکنیم

در ادامه برنامه مناظره این هفته عبدالله اسفندیاری کارشناس فرهنگی با اشاره به یکی از ویژگی های شهید آوینی گفت: یکی از نکاتی که در مواجهه حضوری و رفاقت عمیق اما از نظر زمانی نه چندان طولانی این بود که ایشان به دنبال فیلم هایی با تماشاگر بود. هر چند برخی فیلم هایی که می ساخت خیلی مخاطب نداشت اما نکته مهم این بود که آقا مرتضی تنها به بیان کلمات بسنده نمی کرد و کلمات را با لغلغه زبان به کار نمی برد و همه را متهم نمی کرد.

وی ادامه داد: چیزی که امروز شاهد هستیم حتی برخی افراد کلمات را غلط به کار می برند و متاسفانه مثل نقل و نبات تبدیل به فحش و برچسب شده است اما آوینی حتی از متفکرین غرب به جای خود استفاده می کرد و گاها از آنها به عنوان نمونه های خوب یاد می کرد.

این کارشناس فرهنگی افزود: اینکه برخی تصور می کنند ضد مدرنیزم و نقد غرب یعنی اینکه هیچ اسمی از آنها به میان نیاید و اسمی از غرب برده نشود باید گفت چنین تفکری نه در آوینی بوده و نه در تفکر اسلامی چنین چیزی وجود داشته است.

اسفندیاری با بیان اینکه اگر بخواهیم همه چیز را دور بریزیم و همه چیز را از نو بسازیم این معنای نقد غرب زدگی نیست گفت: آوینی در نقد غرب زدگی از جهاتی تحت تاثیر مرحوم فردید بود اما آوینی فیلسوف نبود بلکه یک متفکر فعال فیلمساز و انسان متعهد در جامعه بود که هر جا احساس نیاز می کرد نقش خود را انجام می داد.

وی خاطر نشان کرد: اینکه از آوینی برچسبی برای کوبیدن دیگران یا علمی برای دار و دسته سازی خودمان درست کنیم صحیح نیست. در حالی که او دنبال حقیقت بود و هر جا حقیقتی می دید به آن احترام می گذاشت.

جلیلی: آوینی تلاش کرد میراثانقلاب را از زیر آوار تبلیغات روشنفکری و غرب زدگی در بیاورد

در ادامه این برنامه وحید جلیلی نویسنده و فعال فرهنگی نیز با تایید سخنان اسفندیاری مبنی بر اینکه آوینی عملا معنا و مفهوم کلماتی که راجع به غرب به کار می برد را می فهمید گفت: نگاه آوینی به غرب نگاهی درست و استدلالی بود اگر آوینی حرفی در نقد غرب زدگی می زند نمی توان او را متهم کرد که اگر کلمه ای به کار می برد متوجه نیست یا نگاه او کاملا سیاه است.

وی با اشاره به چند جمله از شهید آوینی درباره شهدا و دفاع مقدس گفت: این جملات از کسی است که غرب را می شناسد و تفکر عمیقی دارد. آوینی کسی نیست که همه را به یک چوب براند یا نگاه بسته ای داشته باشد.

جلیلی ادامه داد: من هم قبول دارم که برخی افراد برای دار و دسته سازی از اسم آوینی استفاده می کنند مثلا در انتخابات برای رای آوردن استفاده ابزاری از نام شخصیت هایی همچون آوینی می کنند و معلوم هم هست چه کسانی این کار را می کنند. بیشتر همان هایی که این اتفاق را نقد می کنند در بزنگاه ها از نام او استفاده می کنند.

وی همچنین با بیان اینکه شهید آوینی در سال ۷۱ بعد از ۱۱ سال مدیریت جشنواره فیلم فجر وارد داوری این جشنواره شد گفت: در واقع باید گفت که در سال ۷۱ این وزارت ارشاد بود که به پختگی رسید و فهیمد آوینی ها نیز می توانند در داوری جشنواره فیلم فجر شرکت کنند.

این فعال فرهنگی در پاسخ به اظهارات اسفندیاری مبنی بر اینکه برخی معتقدند نقد غرب زدگی دور ریختن آن است گفت: اتفاقا حرف آوینی این بود که برخی معتقدند باید تمام دستاوردهای انقلاب را دور بریزیم و به طور کل از غرب تقلید کنیم و آوینی تلاش کرد میراثانقلاب را از زیر آوار تبلیغات روشنفکری و غرب زدگی در بیاورد.

جلیلی یادآور شد: آوینی می گفت مسئله کسانی هستند که می گویند هر چه در انقلاب اسلامی است باید دور بریزیم و از غرب تقلید کنیم و دغدغه آوینی این بود.

افخمی: روحیه جنگندگی آوینی، کاملا بارز است / «آخرین روزهای زمستان» نشان داد که هنوز آوینی هست و کار می کند

بهروز افخمی سخنران بعدی برنامه گفت: جنبه ای که در حرف هایی که جلیلی از آوینی نقل کرد لحن جنگنده و روحیه جنگویی سید مرتضی آوینی بود، این روحیه و علاقه او به مبارزه را به حساب این نگذارید که او در دوران جنگ بوده است. مرتضی اساسا اهل جنگ بود حتی در دوران صلح. مرتضی متوجه بیرون بود، متوجه اتفاقات بیرون و اینکه چه طور می توانیم دنیای واقعی بیرون از خودمان را بهفمیم و با آن درگیر شویم و نهایتا آن را تغییر دهیم. نقد آوینی، به اصطلاح نقد فلسفی مدرسه ای نبود. بلکه از این نگران بود که نیروهای فکری موجود در مملکت گرفتار خیال بافی شده اند. حرف او این بود که برویم و ببنیم که واقعا در دنیای واقعی چه اتفاقاتی در حال افتادن است. این حالت متوجه بیرون بودن و کوشش برای متوجه کردن دیگران به آنچه در ایران اتفاق می افتد سرفصل فعالیت های آوینی بود. حتی من برخی اوقات از او شنیدم که می گفت باید به روشنفکران بگوییم که خداپرستی و توحید و این حرفها پیشکشش. فعلا دنیای بیرون را باور کنید تا بعد…

اما ادامه حرف های آوینی به اشاره او به یک مستند مشهور بود: " امسال فیلمی دیدم به نام «آخرین روزهای زمستان» که مستند داستانی زندگی شهید باقری است و فکر می کنم اگر سید مرتضی پای کار بود واقعا چیزی بهتر از این هم در نمی آمد. «آخرین روزهای زمستان» آنقدر خوب در آمده است که نشان می دهد انگار مرتضی آوینی زنده است و دارد محصول تولید می کند. این یعنی اینکه خوشبختانه همان فهم و جنگندگی و خیره سری را دنبال می کنند. "

زرشناس: می خواهند آوینی را لیبرال نشان دهند / در مصاحبه ای گفتم که آوینی با سیاست های دولت سازندگی مخالف بود برآشفتند

شهریار زرشناس بعد از افخمی سررشته صحبت را به دست گرفت: ما باید خود آوینی را بشناسیم نه تمایلات و تفسیرها خومان. بهترین شیوه شناخت برای آوینی هم آثار اوست و نگاهی کوتاه به آثار او به راحتی نشان می دهد که آوینی شخصیتی دارد که کاملا متهد به آرمانهای انقلاب است و تضاد او با غرب مدرن تمام عیار و ماهوی است. آثار او نشان می دهد که او با روشنکفران بارها و بارها درگیر شده است. البته فحاش نبود، و استدلالی دفاع می کرد. اما عده ای می خواهند تصویری لیبرال از آوینی بسازند، حتی یک سطر هم در آثار او وجود ندارد که وی را لیبرال نشان بدهند. اما دوست دارند و تلاش می کنند. رویکرد او در بحثتهاجم فرهنگی رویکرد متفکرانه و عمیق بود، اما نه به این معنا که حرف متفکران غربی را از پیش قبول کند. بله او مقدمه نوشت برای یونگر که یک متفکر غربی است، اما برای کتابی که همان هم نقد غرب بود. یونگر برای همه لیبرال های دنیا مغضوب است و آن اثر او در نقد نهلیسیم غربی است و قبل از آوینی هم جلال آن را ترجمه کرده است. یا اشاره آقای اسفندیاری به تمایل آوینی به اگزوپری، این اشاره دقیقا به آن بخش هایی است که اگزوپری از خودبیگانگی آدم ها و روابط دنیای مدرن را محاکمه می کند.

افخمی در این بخش از بحثاز زرشناس پرسید: شما فکر می کنید چه کسانی می خواهند آوینی را لیبرال نشان دهند؟

زرشناس گفت نمی خواهم اسم ببرم اما با اصرار حیدری، مجری برنامه ادامه داد: چندی پیش در یک مصاحبه من گفتم که آوینی منقد سیاست های دوران سازندگی بود. منتقد سیاست های فرهنگی دولت آوینی و شهردار وقت بود، چون معتقد بود که اینها در جهت کنار زدن ارزش های فرهنگی انقلاب قدم برمی دارند، اما آقایان برآشفته شدند که این حرفها چیست که می زنید. ناراحت شدند و گفتند آوینی تند نبود و این حرفها… من واقعا نمی فهمم تندی یعنی چی؟ این حرف هایی که جلیلی از آوینی نقل کرد رادیکال ترین حرف ها بود و اتفاقا درست و به حق هم بود.

شهاب اسفندیاری گفت: من جزء نسل پس از آوینی هستم که شهید بزرگوار در مسیر زندگی و رشته تحصیلی من تاثیر بسزایی داشته است. نظرات دوستان درباره شهید آوینی نادرست نیست بلکه همه واقعیت هم نیست.

وی با این سوال که شهریار زرشناس با جدیت اصرار دارد که شهید آوینی لیبرال نبوده است، پرسید: آقای زرشناس در دوران حیات ایشان این اتهام را نسبت به ایشان روا نداشته اند و آیا شما در مقالاتی در روزنامه کیهان بر حرکت های ایشان و اینکه انحرافاتی داشتند انتقاد نکرده اید؟ و یا با عناوینی مثل آقای آوینی خدا را هم به یاد داشته باشید، و نیز درباره کتاب «هیچکاک، همیشه استاد» انتقادهایی بر ایشان شد، آوینی به دلیل چاپ عکس جوان بوسنیایی که شعار الله اکبر بر پیشانی خود بسته بود و ظاهری غربی داشته است توبیخ شد و از طرف دیگر از سوی برخی دوستان نیز حملاتی بر ایشان تحمیل می شد که اگر نقد بود اشکالی وجود نداشت اما فراتر از نقد بر او وارد می شد و شخصیت ایشان را زیر سوال می بردند که آقای زرشناس این را چگونه می توان جمع کرد.

قبل از اینکه زرشناس پاسخ ادعاهای اسفندیاری را بدهد نوبت به وحید جلیلی رسید.

وحید جلیلی با بیان اینکه من تنها یک بار شهید آوینی را دیده ام گفت: من تنها ایشان را از روی آثارش می شناسم و درباره شیوه نقد شهید آوینی و نوع زاویه دید ایشان باید بگویم که آوینی حرفش این بود که اگر در انقلاب اسلامی آرمان جدیدی ایجاد کرده ایم این آرمان می تواند خلاقیت های جامعه ما را شکوفا کند و نگاه او به نگاه غرب زده ها این بود که با این تحجر روشنفکری و ذهن های بسته ای که وجود دارد شما صرفا باید تقلید کنید تا به یک حیات آرمانی برسید.

این فعال فرهنگی اضافه کرد: تمام حرف شهید آوینی این بود که تقلید را گسترش می دهید و جلوی خلاقیت را می گیرید. درگیری هایی که ایشان با مدیریت وزارت ارشاد وقت داشت مانند عرفان تارکوفسکی. عرفان تارکوفسکی چیزی نیست که ما بخواهیم نسبت به آن استناد بکنیم وبخواهیم تولید هنری خود را راه بیندازیم. نیازی که دوستان آن را مطرح کرده اند ساختارهای سینمایی و زیرساخت های ما برمی گردد که برای مخاطبی که علاقه مند است آن فیلم را ببیند فضا فراهم نمی کند. حتی برای تارکوفسکی هم اگر فضا ایجاد شود هیچکس و حتی روشنفکران نیز به تماشای آن نمی روند.

جلیلی: تمام تلاش آوینی آزاد کردن ظرفیت جامعه تاریخی و فرهنگی ایرانی بود

جلیلی افزود: آوینی تمام تلاش را می کرد تا اینکه انقلاب اسلامی بتواند قابلیت ها و ظرفیت هایی که در جامعه تاریخی و فرهنگی ما وجود دارد آزاد بکند که در این مسیر گاهی اوقات ایشان دقیقا فهم نمی شد. به طور مثال مشخص شد که ایشان از فیلم «عروس» بهروز افخمی تعریف کرد و بعضی ها این حرکت برنتافتند. در حالی که آوینی مبانی خود را درباره این فیلم کاملا گفته بود که به نظر من نگاه من به سینما این است که سینما باید پرمخاطب باشد، قصه داشته باشد و به مسائل پیرامونی خود توجه داشته باشد و او در آن فضای غرب زده به نوعی معناگرا ویژگی های «عروس» را بیان کرد و پای آن ایستاد. البته می بینیم که روزنامه کیهان هم با این حرکت موافق بوده است و در چندین مقاله از عروس دفاع می کند.

شهاب اسفندیاری در ادامه گفت: شهید آوینی این یادداشت را پس از سخنرانی در دانشکده هنر پس گرفتند و فرمودند که «عروس» نمونه سینمای مطلوب ما نیست. عنوان این یادداشت را براساس شتاب زدگی نوشته است.

جلیلی ادامه داد: در مورد عنوان مقاله صحبت نمی کنیم، در مورد محتوای آن حرف می زنیم

جلیلی: اختلافات و نقدهای جزئی جبهه خودی به آوینی نشان می دهد که این جبهه بسته نیست، اما تفاوت آوینی با نگاه غربزده و روشنفکری ماهوی بود

به گفته این فعال فرهنگی اختلافاتی که میان آوینی و بسیاری از دوستانی که با ایشان در یک جبهه هستند وجود دارد نشانه این است که این جبهه بسته نیست و امکان نقد وجود دارد. و این مزیت این جبهه است. اما تفاوت نگاه آوینی با نگاه غربزده و روشنفکری یک تفاوت ماهوی است. البته شهادت آوینی باید این درس را به ما بدهد که بعضی از برخوردهای تلخ در ذهن ما نیز همچنان وجود دارد.

عبدالله اسفندیاری گفت: فیلم کنفرانس سخنرانی شهید آوینی در دانشگاه هنر موجود است که به دعوت و اصرار ما آمدند و سخنرانی کردند و بسیار تند به اساتید دانشکده های هنری حرف زد که نسبت به این سخنرانی بسیاری از آنها اعتراض و بغض کردند. من در آن مراسم نیز گفتم که بزرگترین دستاورد این سمینار این است که ما داریم می آموزیم که حرف های یکدیگر را تحمل کنیم و از افتخارات من است. من معتقدم که شهید آوینی در سال های آخر عمر به پختگی و اعتدال رسیده بود.

در ادامه این مناظره شهاب اسفندیاری با بیان اینکه این تفکر ماکیاولیستی است که هدف وسیله را توجیه می کند گفت: یعنی ما برای رسیدن به هدف می توانیم از هر وسیله ای استفاده کنیم. در حالی که اگر می گوییم هدف وسیله را توجیح نمی کند یعنی هدف عین وسیله است و باید ببینیم ما چقدر به خاطر هدفمان از وسایل بد استفاده می کنیم.

وی معتقد است شهید مرتضی آوینی انسانی مخلص و پاک باطن بود که در مواضعش پابرجاماند و به پختگی رسید.

زرشناس: «مرتضی و ما» دستکاری شده بیرون آمده است

در ادامه شهریار زرشناس از نویسندگان و فعالان فرهنگی کشور در پاسخ به اظهارات اسفندیاری گفت: اینکه شما گفتید بنده اتهام لیبرال بودن را به آوینی زده ام باید بگویم من به هیچ وجه حتی یک سطر در نقد ایشان ننوشتم و هر گز چنین اتهامی به ایشان وارد نکردم.

اسفندیاری در واکنش به صحبت های زرشناس گفت: پس مصاحبه ای که شما انجام دادید و منتشر شد که بعدا خواستید اصلاح شود چه بود؟

زرشناس گفت: متأسفانه مصاحبه را آقای کیومرثپوراحمد کارگردانی کردند و به نحوی چیدند و دستکاری کردند که محتوا از بین رود در حالی که من ابدا در نقد آوینی حتی یک کلمه حرف نزدم. چون من آوینی را معلم خود می دانستم و ارادت قلبی و تمام عیار به ایشان داشتم و تا روز آخر با او بودم.

زرشناس ادامه داد: در مورد اختلافاتی که گفتید باید بگویم ماجرا این بود که در مقابله با تهاجم فرهنگی که بحثجدی بود و از سال ۶۸ با سیاست های دولت وقت پررنگ شده بود و بعضا مسئولان بسترسازی برای تهاجم فرهنگی می کردند یعنی عطاءالله مهاجرانی به انتشارات گردون پول می داد و ازجریان نسل سوم روشنفکری حمایت می کرد. یا آقای خاتمی و دیگران این کار را می کردند در چنین وضعیتی آوینی احساس مسئولیت کرد به ویژه در مرداد سال ۷۰ که حضرت آقا به صراحت از مسئله تهاجم فرهنگی اسم بردند.

زرشناس گفت: در چنین شرایطی دو محور باز شد یکی محور کیهان و دیگری محور سوره بود. که تا اواخر سال ۷۱ کاملا هماهنگ حرکت می کردند و حتی انتقادهای شدید اینها بود که فضا را به جایی رساند که سرانجام خاتمی استعفا داد و وزیر جدید آمد.

زرشناس: اختلافات کیهان و سوره اندک بود / نقد جمهوری اسلامی به آوینی او را به شدت ناراحت کرد

وی با اشاره به اینکه در آن اواخر اختلاف کوچکی بین کیهان و سوره در نحوه پرداخت پیش آمد نه در محتوا گفت: در آن زمان دو انتقاد عمده از آوینی صورت گرفت که توسط روزنامه جمهوری صورت گرفت که همه ما می دانیم این روزنامه به لحاظ سیاست به کدام سمت است. حداقل به سمت فاشیست هایی مثل ما نه ایستاد(با خنده) چون سمت رادیکال ها و اصولگراها نیست و همه ما می دانیم به چه سمتی است. الآن هم به سمت سیاست های اعتدال و… است.

زرشناس ادامه داد: آن زمان نیز روزنامه جمهوری دو حمله تند به اوینی کرد و یک حمله دیگر در کیهان بود که هرکدام را توضیح خواهم داد.

این نویسنده فعال فرهنگی با اشاره به ماجرای انتقاد اول روزنامه جمهوری علیه شهید آوینی گفت: آوینی در مجله سوره گرافیستی آورد و از آنجا که از جوانان حمایت می کرد و انسان دریادل و مهربانی بود امکان رشد به جوانان می داد در مقطعی آوینی مریض شد و کمتر به مجله می آمد در این مدت گرافیست ما چند طرح زد که موجب اعتراضاتی شد و پرمسئله شد. آن زمان کیهان هیچ حرکتی نکرد و روزنامه جمهوری اعتراض کرد.

وی افزود: روزنامه جمهوری ماجرایی داشت که معمولا ظواهر را می گرفتند و بواطن را رها می کردند که نشان از عمق اندیشی ندارد.

زرشناس در ادامه با اشاره به تنها انتقاد کیهان از شهید آوینی خاطرنشان کرد: بعد از انتظار مقاله " اندیشه استاد " که تیتر آن نیز مربوط به آقای فراستی بود آوینی تاوان حرکت های همکارانش را می داد. چرا که آوینی به نیروهایش میدان می داد و پشت سر آنها می ایستاد.

وی ادامه داد: کیهان نیز در انتقاد خود آوینی را لیبرال ننامیده بود بلکه گفته بود در این شرایطی که مثلا حوزه کلی کتاب چاپ نشده دارد شما ویژه نامه را چرا به مسائل دیگر اختصاص دادید. البته خود آوینی نیز بعدها در باره تیتر این مقاله اعتقاد داشت که نباید اینگونه بزرگ می شد.

زرشناس خاطرنشان کرد اخرین مقاله در انتقاد از آوینی مقاله روزنامه جمهوری اسلامی بود که آقا مرتضی بسیار ناراحت بود. که تیتر زده بود جناب سردبیر خدا را هم در نظر داشته باشید. پس این انتقادات را نباید به حساب این طرفی ها بگذارید.

وی همچنین درباره سخنان اسفندیاری مبنی براینکه من نمی دانم منظور از تندی و تعدیل که درباره آقا مرتضی بکار بردید چیست گفت: ایشان هیچگاه فحاش نبود و اگر مقصودتان نقد مبنایی، ماهوی وجدی است باید گفت ایشان همیشه این کار را می کرد و تا روز آخر عمرش اینگونه بود.

وی همچنین به آخرین جملات شهید آوینی قبل از رفتن به فکه اشاره کرد و گفت: روزی که می خواست برود به من گفت می دانی کجا می روم گفت دارم می روم فکه جایی که فرشتگان ارواح شهدا را از زمین می گرفتند و به بالا می بردند و این اخرین جملاتی بود که به من گفتند.

زرشناس تأکید کرد: من نمی دانم منظور از تعدیل و رادیکالیسم چیست او خود را موظف به مقابله با تهاجم فرهنگی می دانست و حتی در مجله سوره یک سرفصل برای مقابله با آرای عبدالکریم سروش داشتیم. پس او همیشه رزمنده بود و تا آخر هم رزمنده ماند.

این نویسنده و فعال فرهنگی همچنین درباره اصطلاح جبهه و جنگ که شهید آوینی از آنها استفاده می کرد گفت: به هر حال جنگ، جنگ است و نمی توان اسم آن را بزم گذاشت. ناتوی فرهنگی را خود غربی ها هم به کار می برند اکنون رسانه ها میدان جنگ را ایجاد کردند پس چرا ما از این اصطلاحات استفاده نکنیم.

زرشناس گفت: انکار واقعیت جنگ ما را گمراه و دچار غفلت می کند این جنگ نرم جنگ سرنوشت ساز است. اگر آنها موفق شوند هویت استقلال زندگی تمامیت عرضی و حتی تشیع را از این مملکت ریشه کن می کنند.

افخمی: تغییر نگاه و عوض شدن آوینی در سال های آخر زندگی، دروغ است / کسی نمی تواند به آوینی بگوید لیبرال مگر اینکه بی سواد باشد

افخمی صحبت هایش را با عنوان یک جمع بندی از این بحثو خطاب به شهاب اسفندیاری این گونه شروع کرد: من معتقدم کسی نمی تواند به آوینی بگوید لیبرال مگر اینکه بی سواد باشد. تصوری هست که آوینی در یک سال آخر زندگی در حال تغییر کردن و عوض شده بوده است، این تصویری است که واقعیت ندارد. اما این که یک عده ای به او احساس شدند و علیه او حرف هایی درآمد قابل رد کردن نیست.

شهاب اسفندیاری وارد بحثشد و گفت: ما در آن دوران می بینیم که یک عده در صداوسیما به او می گفتند خاخام

افخمی پاسخ داد: آوینی در عین اینکه مهربان بود و جذاب در حدی که وقتی سیگار را ترک کرد همه روایت فتح با او ترک کردند؛ اهل جدل و چانه زدن بود. این بحثخاخام هم مربوط به این بود که لباس آن موقع از مد افتاده ای می پوشید و به او می گفتند خاخام، که بعد هم آن لباس را دیگر نپوشید. از این حرف ها بود، اگر شما این بحثها را می گذارید به حساب تغییر و تحول که حرف دیگری است

شهاب اسفندیاری معتقد بود که هر آدمی در زندگی اش تغییر و تحول دارد و نادیده گرفتن این تغییر و تحولات منطقی نیست. اسفندیاری شاهدی هم برای حرفش آورد: " حاتمی کیا در برنامه «راز» دو هفته پیش گفت که زمانی که او «هویت» را ساخته بود، آوینی نگاه مثبتی به سینمای داستانی نداشت و معتقد بود بچه های روایت فتح باید در بخش مستند بمانند، و بعد که «دیده بان» ساخته شد گفت که این فیلم این به اندازه ظهور انقلاب ارزش دارد.

اسفندیاری ادامه داد: مساله اینجاست که تغییر اتفاق می افتد اما هر کسی بنابر علایق و ایدئولوژی اش آن را تفسیر می کند و نتیجتا ما روایت های متعارضی خواهیم داشت و باید اجازه بدهیم که این روایت ها نقد شود. تفسیرهای فیکس شده از آوینی، او را تبدیل به یک شخصیت موزه ای و بی کارکرد می کند. ما هیچ گاه نمی توانم برخی ارزش ها را در زندگی آوینی نادیده بگیریم و آن چیزی که مهمترین ویژگی آوینی است این است که بیش از آن که او سنت زده و غربزده و… باشد او فرزند خمینی است. انقلاب خمینی او را تغییر داد. آوینی هیچ گاه غرب و تکنولوژی و سینما را شر و باطل مطلق نمی انگاشت. من جمله ای از آوینی را در مصاحبه اش با امید روحانی برایتان می خوانم: " حقیقت سینما امری معنوی و الهی است. تفکر وحیانی اسلام امکان ظهور و بروز در سینما دارد، مشکل است اما ممکن است " … آوینی در اولین سرمقاله مجله سوره هم این را می گوید که راهی جز تضارب آرا وجود ندارد.

افخمی: اگر می خواهید، تغییر را به آوینی بچسبانید، اما بدانید که با واقعیت جور در نمی آید

افخمی آخرین پاسخ به ادعای تغییر در آوینی را این گونه داد: دوباره تکرار می کنم آوینی هیچ گاه تغییر و تحول به معنای بازگشت یا تغییر مسیری جدی در این دوره نداشت. اینکه بخواهید این تغییر را بچسبانید به او چون دلخواه شماست، میل شماست، اما با واقعیت درنمی آید. اما اینکه دوستانی به او شک کردند و حساس شدند واقعیت دارد و اینکه برخی دوستان هم کوشش کردند که بگویند او جز ء ما بود ولیبرال بود آن هم واقعیت دارد.

افخمی اعتراضی هم به ادامه این بحثداشت: " من نمی دانم این بحثاساسا چه فایده ای دارد ما اگر امروز بخواهیم از آوینی چیزی یاد بگیریم باید اعتقاد داشته باشیم که اولین چیز مهم این است که ما باید یاد بگیریم که درگیر شویم با واقعیت بیرونی و برویم سراغ آدم هایی که به همان شیوه او متوجه بیرون شدند. جنبه عملی کار آوینی به شدت از جنبه نظری او مهمتر بوده است و بهتر است در مورد فیلمسازی او صحبت کنیم

شهاب اسفندیاری در پاسخ به این سوال مخاطبان کدام فیلمساز در حوزه مستند و فیلم داستانی بیشتر از شهید آوینی تاثیر گرفته است گفت: رویش های مبارکی در حوزه مستند مانند ساخته شدن آخرین روزهای زمستان داشتیم. اما در عرصه فیلم داستانی نه به خاطر حرف هایی که بعد از جشنواره فجر زده شد بلکه به خاطر آنچه من از آوینی می دانم حاتمی کیا آتش وجود او را بیش از دیگران دارد و این در آثارش پیداست.

عبدالله اسفندیاری در پاسخ به این سوال که منظور شما از به ابتذال کشیدن سخنانی که بیش از حد تکرار می شوند گفت: من منظورم حرف زدن در باره آوینی نبود بلکه حضور بیش از حد خودم در رسانه بود. به نظر من حتی اگر قرآن را با صدای انکر الاصوات در بلندگو بگذاریم و شب و روز برای مردم پخش کنیم زننده می شود.

بهروز افخمی در پاسخ به این سوال که نسبت سینمای امروز با آنچه آوینی از سینما انتظار داشت چیست گفت: سینمای امروز همان قدر با سینمای آوینی فاصله دارد که سینمای زمان شهادت آوینی فاصله داشت. سینمای دینی هنوز در سینمای ایران به وجود نیامده است.

جلیلی: آوینی می گفت در دولت های جمهوری اسلامی همه آزادند به غیر از حزب اللهی ها

جلیلی در پاسخ به این سوال که جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی به چه میزان از تفکرات و آثار آوینی استفاده می کند گفت: البته به نظرم منظور مخاطب به یک مجموعه خاص به نام جبهه فرهنگی انقلاب نباشد بلکه تمامی کسانی را در بر می گیرد که این تفکر را دارند. یکی از مهمترین ویژگی های آوینی نگاه جبهه ای اوست. در حال حاضر ما سنگرهای فکری خوبی داریم اما این سنگرها با هم ارتباط برقرار نمی کنند.

وی افزود: نشریه سوره در زمان آوینی هم از لحاظ فکری هم از لحاظ هنری و هم از لحاظ رسانه ای خوب بود در جبهه فرهنگی انقلاب امروز نیز این سه ویژگی باید با هم باشد. در حال حاضر متفکران خلاق، هنرمندان خوب و رسانه های نسبتا خوبی داریم که باید با یکدیگر ارتباط برقرار کنند. البته صدا و سیما می تواند بهتر از این نیز عمل کند. شرایط امروز ما به شرایط زمان آوینی خیلی نزدیک است. او جمله ای دارد که می گوید در دولت های جمهوری اسلامی همه آزادند به غیر از حزب اللهی ها. شهید آوینی یکی از پرچمداران انقلاب اسلامی است و باید آثار او خوانده شود.

زرشناس در ادامه با نقد بخشی از صحبت های شهاب اسفندیاری گفت: این درست است که هر کس در طول زندگیش دچار دگرگونی هایی می شود اما این دگرگونی ها حد و اندازه دارد. گاهی کلا مسیر تفکری یک انسان عوض می شود و گاهی تغییرات کوچکی دارد. برخی می خواهند بگویند جوهر آوینی عوض شد اما این اشتباه است اما این درست است که بگوییم آوینی سوادش بیشتر شد البته این سواد هیچ تاثیری در عمق وجودی او نداشت.

وی افزود: داشتن پویایی خوب است اما مگر می شود بدون ثبات به پویایی رسید؟ اینکه می گوییم تصویر فیکسی از شهید آوینی ارائه نشود اشتباه است. دادن یک تصویر ثابت اشکالی ندارد اگر آخرین تصویر زندگانی این شهید باشد. آوینی غرب را به ذات شر می دانست. او فردی ماهوی اندیش بود. او می گفت با رنسانس جامعه انسان ها به قلمرو شیطان هبوط کرد و با آغاز دوران جدید توبه این تمدن آغاز شد.

این فعال فرهنگی در پاسخ به این سوال که کدام کتاب آوینی را برای خواندن بیشتر توصیه می کنید گفت: «مبانی تفکر غرب» یکی از کتاب های خوب آوینی است که باید آن را خواند البته دیگر آثار او خوب هستند و باید خوانده شوند.

در ادامه برنامه مرحله پرسش و پاسخ حضار آغاز شد. سوال اول این بود که چرا بیش از آنکه شخصیت شهید آوینی مورد توجه قرار بگیرد مورد بهره برداری سیاسی قرار گرفتند و اگر شهید آوینی امروز زنده بودند درباره فیلم «چ» به کارگردانی حاتمی کیا همان نگاه فیلم «دیده بان» را داشت.

افخمی: حاتمی کیا رزمنده جنگ است، توقع این نادیده انگاشتن ها را بگیرد

این سوال از افخمی پرسیده شد و او پاسخ داد: در مورد فیلم «چ» همانند هر فیلم دیگری که ابراهیمی حاتمی کیا آن را ساخته باشد یک نظر مطلق وجود ندارد. «دیده بان» یک فیلم استثنایی است که وضعیتی دارد که ماندگارتر از «چ» است. اما به نظر من فیلم «چ» می توانست مورد رضایت شهید آوینی قرار بگیرد. اما اینکه از صحبت های شهید آوینی برداشت سیاسی می شود باید بگویم که این قاعده جنگ است.

وی با اشاره به صحبت های ابراهیم حاتمی کیا در برنامه راز افزود: از حاتمی کیا انتظار نمی رفت که از مواضع انتقادی صحبت کند. از کسی که خود را رزمنده فیلم های جنگی می داند انتقاد از وضعیت موجود نمی رفت.

عبدالله اسفندیاری گفت: دیده بان در دورانی در فارابی ساخته شد که ارتباط ما با شهید آوینی در حد گفت وگو بود و ارتباط فکری داشتیم.

جلیلی: آوینی حتما باید مورد استفاده سیاسی قرار گیرد، باید مراقب سو ءاستفاده باشیم

وحید جلیلی نیز در حاشیه این سوال گفت: شهید آوینی باید حتما مورد استفاده سیاسی قرار بگیرد و اصلا نباید از ایشان سوءاستفاده سیاسی شود و این دو را باید از یکدیگر تفکیک کرد. به این دلیل که آوینی یک متفکر و متدین سیاسی است که یکی ویژگی های آن مبارزه با دین صرفا فردی است و یکی از آسیب شناسی های اساسی روشنفکری دارد این است که می خواهند دین را از سیاست جدا کنند. بهره برداری همانگونه است که ما از امام حسین(ع) و امام خمینی(ره) و تفکرات ایشان بهره می گیریم. اگر از تفکرات آوینی در عرصه سیاست بهره نگیریم مجبوریم از کسانی بهره گیریم که لیاقت آن را ندارد.

بهروز افخمی در پاسخ به این سوال که به چه دلیل در دوران جدید برنامه هایی همانند روایت فتح ساخته نمی شود چیست؟ گفت: دلیل آن این است که جنگی وجود ندارد و ساختن فیلم جنگی الزامی ندارد و تکرار زیاد آن ممکن است باعثابتذال شود و ساختن این فیلم ها ممکن است در مردم دافعه ایجاد کند.

کارگردان سینما با بیان اینکه علاقه بسیاری به ساخت فیلم های جنگی دارد، گفت: همواره به این نکته توجه دارم که اگر تعداد فیلم های جنگی زیاد شود و روحیه سفارش دهنده در آن مشخص باشد به ابتذال کشیده می شود و نتیجه عکس خواهد داشت و این کار را باید افرادی بسازند علاقه به ساخت فیلم های جنگی دارند.

افخمی: فیلم دفاع مقدسی می خواهیم بسازیم برویم سوریه و آنجا را ببنیم

افخمی با اشاره به یک فیلم دفاع مقدسی گفت: فیلم هایی وجود دارد که پیشنهاد برخی نهادهای نظامی بوده است، اما نتیجه کار به صورت دافعه درآمده و این سوال به وجود می آید که چرا این فیلم ساخته شده است. مثلا درباره شخصیت شهید علم الهدی فیلمی ساخته شده است که اصلا که سن و چهره آن به شهید بزرگوار ما هیچ شباهتی ندارد که اگر اینگونه فیلم ها ساخته نشود بهتر است.

وی ادامه داد: اگر کسی بخواهد فیلم جنگی بسازد می تواند به کشورهایی که با وابستگی ها و ارتباطاتی دارند بروند می تواند به سوریه برود و فیلم امروزی بسازد. و مراقب باشد که حداقل این اتهام متوجه ما نشود که داریم درباره قهرمان سازی هایی که می کرده ایم فیلم می سازیم.

افخمی: اغلب سینمای ما عافیت طلب و راحت طلب و سلامت طلب شده است، مسیری که به فرش قرمز منتهی شود

وی ادامه داد: اکثر فیلمسازان ما عافیت طلب و راحت طلب و سلامت طلب شده اند و علاقه مندند که از لوکیشن های داخلی خارج نشوند و در پایان روی فرش قرمز حرکت کنند. و بخشی اعظم سینمای ایران به یک نوع تفریح تبدیل شده است.

عبدالله اسفندیاری گفت: روایت فتح یک برنامه مستند بوده است و در همه جای دنیا فیلم های داستانی سالیان سال پس از وقوع جنگ نیز با پختگی تعمیق فیلم های جنگی تولید می کند و فیلم های جنگی براساس خاطرات و مسائل جنگ باید ساخته شود.

وی در سوالی درباره تعبیرش از آوینی به تعدیل و تدبیر گفت: من در سال ها پیش در فیلم مرتضی و ما هم همین حرف ها را بیان کردم و به پختگی و تعدیل اشاره کردم اما چون دولت تدبیر و امید نبود این تعبیر سیاست زده از حرف های من زده نشده است. مشکل ما این است که همه چیز را می خواهیم سیاست زده کنیم و سیاست تکلیف همه چیز را تعیین می کند و فرهنگ ما هم نیز تحت سیاست قرار گرفته است.

افخمی در پاسخ به این سوال که آیا آخرین فیلم شما در جشنواره فیلم فجر با همان روحیه جنگ آفرینی شهید آوینی ساخته شده است، گفت: پس از نمایش فیلم در جشنواره یکی از منتقدان پرسید که آیا فیلم شما را باید به نوعی اعلام جنگ به سینمای موجود دانست که پاسخ دادم بله. می توان این تعبیر را به کار برد.

وحید جلیلی در پاسخ به اینکه چرا سیاست های فرهنگی کشور رشد چندانی کرده است، گفت: در ارزیابی مدیریت فرهنگی جمهوری اسلامی در طول چند سال گذشته به این نتیجه می رسیم که حتی امروزه در حوزه هنری و سازمان تبلیغات اسلامی و شهرداری تهران و وزارت ارشاد هم این نگاه ها جایی ندارد و طبیعتا تا زمانی که این نوع مدیریت فرهنگی تغییر نکند، تفاوتی در این بحثهم نخواهد داشت.

این آخرین جملات مناظره فرهنگی داغ امروز عصر بود. مناظره ای که البته در مواقعی احساس انحراف از بحثو تبدیل شدن آن به انتقام گیری های شخصی در آن نمایان شد، اما کارنامه خوبی برای تلویزیون ایران در تبدیل کردن یک دغدغه فرهنگی به موضوعی عام و در مرکز توجه رسانه ای بود. اتفاقی که نشان داد تلویزیون ایران همچنان قابلیت اثرگذاری فرهنگی در سطح اول جامعه را داراست.