رحیم پور: جوانی هشتاد ساله سراغ دارم
رحیم پور ازغدی گفت: یک آدم مخصوصی می شناسم که هنوز هم وقتی به ایشان خیره می شوم، گاه تحسین و تعجب، گاه لبخند شوق، گاه عصبانیت و غالباً دلتنگی شدید به من دست می دهد. گمان می کنم ایشان را بیش از ظرفیت خودم دوست دارم.
گروه فرهنگی مشرق، حسن رحیم پور ازغدی در سالنامه شهرآرا در شهر مشهد مقدس، مصاحبه ای را انجام داده است که مشروح آن را در ادامه می خوانید:
پرسش:
*شما گاه از پدر به عنوان استاد یاد کرده اید، وجه این عنوان چه بوده است؟
*مهمترین ممیزه پدر را از منظر شخصیت فکری و اجتماعی در چه میدانید؟
*در موارد اختلاف فکری و سیاسی تان با پدر نحوه تعامل یا تقابل تان چیست؟
*و ممیزات شخصیت حاج حیدر به مثابه پدر در ابعاد تربیتی و خانوادگی در چیست؟
ایشان در همه ابعاد زندگی، استاد و الهام بخش بنده و سایر اعضاء خانواده بوده اند. بی آنکه جلسه رسمی موعظه یا تدریس و هدایت تشکیل داده باشند، جریان طبیعی سبک زندگی پدر ما، عملاً بر ذهن و رفتار خانواده تأثیر گذارده است.
در معرفت و سیاست و زاویه نگاه به زندگی و بینش دینی و اجتماعی، معلم حقیر که سرخط ها را در دست من گذاردند، ایشان بوده اند و همچنان در مسائل مهم زندگی شخصی و اجتماعی از ایشان می پرسم و می آموزم. اگر هدایت های علمی و فکری ایشان و حمایت های روحی و مادی ایشان و مادر بزرگوار بنده نبود، بنده قطعاً به مسیر دیگری می رفتم و هیچ تردید ندارم که مسیر زندگی من متفاوت بود.
گرچه تملق فرزند به پدر و شاگرد به معلم، هر دو جایز، بلکه مستحب است اما بنده بدون تملق یا مبالغه عرض می کنم که مدل رفتاری و احساس مسئولیت های دائمی ایشان به من و ما همیشه نیرو و جهت داده است و همچنان به دانستن تحلیل و نظرگاه ایشان در مسائل مختلف، خود را نیازمند می بینم.
در این فرصت کوتاه، تنها به چند خصوصیت ایشان که مورد نیاز این جامعه است و دانستن آن برای نسل جدید و جامعه جوان ما، فایده، بلکه ضرورت دارد اشاره می کنم، گرچه ایشان راضی نباشند. به دلایل اجتماعی(نه شخصی) ذکر چند نمونه را مفید می بینم:
۱ - هرگز به یاد ندارم هنگام میوه چینی یا برداشت های اجتماعی و احیاناً تقسیم غنائم یا توزیع امکانات حتی حلال، ایشان خود را جلو انداخته باشند بلکه بارها دیده ام که در چنین مواردی، خود را میان جمعیت مخفی کرده اند.
بر سر اغلب یا همه دوراهی ها، اطمینان تجربی دارم که انتخاب سخت تر و کم سودتر را ترجیح می دهند. چه در مسائل انقلابی و اجتماعی و چه در مسائل درون خانواده، هرگز لذت طلبی و سودگرایی شخصی را در شخصیت ایشان، غالب ندیده ام. وظیفه گرایی، وجه اصلی در شاکله روحی ایشان بوده و هست.
۲ - شفافیت، صداقت و صراحت، و دوری مطلق از ریا و تظاهر در همه امور از مسلمات شخصیت ایشان است و همه حتی منتقدین ایشان، آن را قبول دارند. تنفر ایشان از هر نوع تظاهر و نفاق و ظاهرسازی جهت ارضاء این و آن، باعثمی شود که گاه حتی ملامتی باشند و احتیاطاً در جهت جوشکنی، حتی تندتر از دیدگاه خود را هم اظهار می کنند و همین هم بسیاری رااز ایشان متعجب یا عصبانی می کند.
همواره بر خلاف مذاق حاکم و جوشکنانه در دفاع از مظلوم و آنچه حق می دانند به صراحت موضع گرفته و می گیرند. با هیچ کس – تأکید می کنم هیچ کس - اهل تعارف و رودربایستی نیستند.
روحیه ساختارشکن دارند و من خاطرات شیرینی از این بُعد از شخصیت ایشان سراغ دارم که در فرصت دیگری عرض خواهم کرد.
۳ - اعتقاد عمیق و التزام عملی به اصالت «کار» و «تولید»، ویژگی دیگر روحی پدر ماست. علیرغم آنکه همواره ادارات دولتی را مانع تولید دانسته اند ولی هرگز جبهه کار و تولید را رها نکرده اند. سیره ثابت ایشان، خدمت اقتصادی به جامعه به نحو عام بوده است، بویژه خدمت به طبقات محروم(و غالباً از طریق ایجاد اشتغال و آموزش توربافی(نه هدیه یک ماهی) را مؤلفه دیگر در ایشان می دانم که خاطرات بسیاری در این جهت نیز در ذهن دارم که در آینده انشاءالله عرض خواهم کرد.
۴ - ایشان از ابتدا همین اقتصاد مقاومتی را که این روزها مطرح می شود در خانواده اجرا می کردند. ما هرگز دچار فقر نبوده ایم اما پدر ما هرگز اجازه اسراف و ریخت و پاش در خانه نمی دادند.
ایشان حتی در مورد دانه های برنج که ته ظرف ها می ماند حساس بوده اند. دور نریختن حتی یک لقمه نان و هدر ندادن حتی یک استکان آب، اصل ثابت اقتصاد در خانه ایشان بوده است.
هنوز هم همواره دو سطل خالی کنار دستشویی آشپزخانه به طور ثابت قرار دارد که باید زیر شیر آب باشند تا آب مصرف شده هم بازیافت شود و هدر نرود و با سطل روزی چندبار، در باغچه های حیاط تخلیه و مجدداً مصرف شود. از این جهت در منزل ما همواره از قبل انقلاب هم اقتصاد مقاومتی اجرا می شد و سختگیری علیه اسراف، یک اصل حاکم بوده است. مصرف گرایی و ریخت و پاش و تجمل گرایی و هر نوع اشرافی گری در سبک زندگی همواره از سوی ایشان، مورد هجوم سختگیرانه قرار داشته است. با گدابازی اشتباه نشود اما حساب دقیقی در خانه همواره در جریان بوده است.
۵ - بحثو استدلال بدون تحکم استبدادی؛ از کودکی در منزل ما بر سر همه چیز، از ایمان دینی و احکام اسلامی تا مسائل سیاسی، سنت مباحثه و گفتگو، یک سنت ثابت بوده و هست و لذا دیدگاه های ما غالباً در تضاد با یکدیگر شکل نگرفته بلکه گفتگوی انتقادی توأم با آزادی، در جریان بوده و هست. در هیچ بحثنظری یا سیاسی بیاد نمی آورم که ایشان «باید و نباید» گفته باشند. البته گاهی شده است که نظر ایشان در موردی تغییر کرده باشد ولی اعتراف نکرده باشند چنانچه خود بنده هم بارها چنین کرده ام؛ اما جریان بحثو گفت وگو(تا حد مناظره و مشاجره) در منزل ما همواره برقرار بوده است.
جرأت انتقاد، تعصب بر سر حق، شفافیت با مخالف بدون مجامله، قدرت «نه» گفتن و گاه «آری» گفتن، قصد فریب نداشتن، ریاکارانه سخن نگفتن را در حد عالی در ایشان بارها تجربه کرده ام.
۶ - شجاعت و غیرت در عین حریت و سعه صدر؛ از ایشان آموخته ام که دقیقاً آنگاه که همه یا اکثریت می ترسند یا ساکت و شرمنده می شوند می توان و باید فضا را شکست و هزینه اش را پرداخت.
اولاً از کودکی و در سال های سخت تبعید امام هم نام و تصویر و رساله امام خمینی(ره) در منزل ما علنی بود. در کنار تصویر و نام مرحوم حاج شیخ مجتبی قزوینی(استاد پدر) که ایشان اتفاقاً به لحاظ مباحثنظری در عرصه فلسفه و عرفان، منتقد تفکر صدرایی و ابن عربی و خط فکری امام ولی به لحاظ شخصیتی، شبیه امام و به لحاظ سیاسی نیز در خط امام بود، از طرف دیگر منزل پدری ما همواره محل ملاقات و چهارراه دیدگاه های گوناگون سیاسی بوده است و تقریباً از کودکی ما همه حرف های همه اطراف جناح های دینی و سیاسی و حتی غیر دینی را می شنیدیم. یعنی از مرحوم استاد محمدتقی شریعتی(کانون نشر حقایق اسلامی) و مرحوم دکتر علی شریعتی تا روحانیون رسمی متعلق به سنت فقاهتی و معارف حوزه علمیه مشهد، از نام آیت الله میلانی و آیت الله بروجردی تا مصدق و جمال عبدالناصر و ملیون و انقلابیون عَرَب و سیدجمال و نواب و کاشانی و… همه را می شنیدیم و برخی را حضوراً می دیدیم. از فدائیان اسلام و حزب ملل اسلامی تا مجاهدین خلق و فدائیان خلق و جبهه ملی و نهضت آزادی و حتی توده ای ها و انجمن حجتیه و جریان های سیاسی و غیر سیاسی، مذهبی و غیر مذهبی، انقلابی و غیر انقلابی، التقاطی و ارتجاعی، همه را از کودکی می دیدیم و یا سخنان شان را می خواندیم و می شنیدیم زیرا غالباً همه این تیپ ها با پدر ما، قبل و پس از انقلاب، رفت و آمد داشتند اما جالب است که ایشان در همه این جلسات بر یک موضع و اصول واحد بودند و هرگز دو شخصیتی یا چندگانه عمل نمی کردند. همیشه، در ظاهر و باطن، همان بودند که بودند. با همه، استدلال می کردند و با همه صریح و منتقد بودند.
به لحاظ شجاعت و فداکاری هم از کودکی و رژیم قبل، هرگز من در چهره و رفتار و یا قلم ایشان «ترس» ندیده ام. بسیاری شب نامه های ضدرژیم در مشهد و خراسان به قلم ایشان بود و برخی در سطح کشور و حتی خارج کشور منتشر می شد. هم به چریک های مسلح، کمک می کردند و هم به روحانیون غیر مسلح.
با همه رئیس جمهورها و مقامات کشور، در همه این سال ها بارها گفتگو یا نامه های انتقادی داشته اند. ایشان هنوز هم سنت شب نامه نویسی را ترک نکرده اند و مقالاتی را که هیچ نشریه ای منتشر نمی کند به شکل اعلامیه و به روش توزیع نفر به نفر و شهر به شهر، تکثیر و منتشر می کنند.
در شرایط سخت اقتصادی، بیشتر و شجاعانه تر، انفاق می کردند، از هیچ کس در حضور او تعریف و تجلیل نکردند، در نهضت ملی، در حضور آیت ا… کاشانی، ایشان را و در حضور نواب صفوی، ایشان را نقد کرده اند. نماینده ناظر دکتر مصدق در انتخابات مجلس نهضت ملی نفت بودند و اولین فریاد «یا مرگ یا مصدق» در ۳۰ تیرماه را در مشهد سر دادند ولی در عین حال، نامه انتقادی و اعتراضی صریحی به مصدق نوشتند که ایشان هم جواب عاطفی داد.
در جلساتی که مرحوم شریعتی در منزل ما در دهه پنجاه برگزار می کرد، مکرر علیرغم دوستی عمیق شان بحثهای جدی و انتقادی با یکدیگر می کردند. به یاد دارم جلسه ای را که با شهید مطهری هم وارد بحثجدی انتقادی شدند.
معتقد بودند که نه توافق های متملقانه و نه مخالفت های لجوجانه، هیچ یک به نفع انقلاب و اسلام نیست.
با جبهه ملی و نهضت آزادی و لیبرال های مذهبی و غیر مذهبی و ملی گراها و سازمان منافقین و فرقانی ها و کمونیست ها در اوج قدرت آن ها درگیر شدند و بارها در خطر یا تهدید فیزیکی قرار داشتند. مرحوم بازرگان و مرحوم سحابی در جلسات مشهد معمولاً میهمان جلسات پدر و دوستان ایشان بودند ولی ایشان اولین جریان انتقادی و انشعابی از ملی مذهبی ها را در کشور و در همین مشهد در دفاع از امام و خط امام، سازمان دادند.
اولین فریاد علیه «نفت ایران و انگلیس» و پایین کشیدن تابلوی انگلیسی ها و بالا بردن تابلوی «نفت ملی ایران» کار ایشان بود. تابلوی حزب توده در مشهد را ایشان پایین کشیدند.
در فضای سیاه پس از ۲۸ مرداد ۳۲ و خفقان پس از تبعید امام در سال ۱۳۴۳، ایشان هرگز در خط فکری خود، تردید یا تجدید نظر نکردند.
وقتی اوباش و چاقوکش های دربار و شعبان بی مخ های مشهد وارد جلسه انقلابیون در مهدیه حاجی عابدزاده شدند تا در حضور بزرگان و علماء، نیروهای نهضت ملی را مرعوب کنند و گروه چماق دارها و عربده کش ها وارد جلسه شدند و حتی جمع را ارعاب کردند، ایشان به تنهایی بپا خاسته و چنان سیلی محکم به سردسته آنها زده بود که او از حال رفت و بقیه شان گریختند و کودتای کوچک آنها در مشهد شکست خورد.
پس از اعدام و شهادت نواب صفوی و در فضای سنگین پس از ۲۸ مرداد ۱۳۳۲، وقتی قهوه خانه ای کنار کلانتری، با صدای بلند موسیقی مبتذل گذاشته بود تا علناً شعائر اسلامی را مسخره کند، ایشان، پس از تذکر و بی اعتنایی طرف، رادیو را برداشته و بر زمین زد و وقتی صاحب مغازه گفته بود به کلانتری می گویم. ایشان مجدداً رادیو را برداشته و به حیاط کلانتری و مرکز شهربان بُرده و آنجا، دوباره رادیو را به زمین زده و شکسته بود و البته هدف، رادیو نبود بلکه مبارزه با «تجاهر به فسق» و نوعی شکستن جو پس از کودتا در محل بود.
ایشان همیشه به ما الهام داده اند که نترسید و اهل خطر باشید و خودشان چنین بوده و هستند. خبر خوب دیگر، اینکه انرژی و امید در ایشان در سن بیش از هشتاد سالگی از امثال بنده بسیار بیشتر است.
به فضل خدا، روح بسیار جوان و شادابی دارند و هم اکنون هم علیرغم بیماری های هشتاد سالگی و مشکلات روحی که در اثر برخی مسائل حاشیه ای پیش آمده، معمولاً روزی ده – دوازده ساعت، نشسته اند و می نویسند و هرگز خسته یا مأیوس نشده اند. این از علائم قطعی ایمان معنوی و اخلاص در انگیزه است. نه از کف زدن و تشویق، خوششان می آید و نه از هُو کردن و تمسخر و مخالفت کسی ناراحت می شوند. به قدری جوانند که بنده را گاهی لیبرال و گاهی محافظه کار و گاه مرتجع لقب می دهند.
این آقا، یک آدم مخصوصی تشریف دارند که هنوز هم وقتی به ایشان خیره می شوم، گاه تحسین و تعجب، گاه لبخند شوق، گاه عصبانیت و غالباً دلتنگی شدید به من دست می دهد. گمان می کنم ایشان را بیش از ظرفیت خودم، دوست دارم.
چیزهای گفتنی و ناگفتنی از ایشان و مادر بزرگوار و مجاهدم، بسیار دارم که برخی از گفتنی ها را شاید در فرصت دیگری عرض کنم.
در فرصت بعدی ان شاءالله خاطرات عینی یا سمعی بیشتر در این موارد را به عرض می رسانم که می دانم برای افکار عمومی، به ویژه جوانان، بسیار مفید خواهد بود.
پرسش:
*شما گاه از پدر به عنوان استاد یاد کرده اید، وجه این عنوان چه بوده است؟
*مهمترین ممیزه پدر را از منظر شخصیت فکری و اجتماعی در چه میدانید؟
*در موارد اختلاف فکری و سیاسی تان با پدر نحوه تعامل یا تقابل تان چیست؟
*و ممیزات شخصیت حاج حیدر به مثابه پدر در ابعاد تربیتی و خانوادگی در چیست؟
ایشان در همه ابعاد زندگی، استاد و الهام بخش بنده و سایر اعضاء خانواده بوده اند. بی آنکه جلسه رسمی موعظه یا تدریس و هدایت تشکیل داده باشند، جریان طبیعی سبک زندگی پدر ما، عملاً بر ذهن و رفتار خانواده تأثیر گذارده است.
در معرفت و سیاست و زاویه نگاه به زندگی و بینش دینی و اجتماعی، معلم حقیر که سرخط ها را در دست من گذاردند، ایشان بوده اند و همچنان در مسائل مهم زندگی شخصی و اجتماعی از ایشان می پرسم و می آموزم. اگر هدایت های علمی و فکری ایشان و حمایت های روحی و مادی ایشان و مادر بزرگوار بنده نبود، بنده قطعاً به مسیر دیگری می رفتم و هیچ تردید ندارم که مسیر زندگی من متفاوت بود.
گرچه تملق فرزند به پدر و شاگرد به معلم، هر دو جایز، بلکه مستحب است اما بنده بدون تملق یا مبالغه عرض می کنم که مدل رفتاری و احساس مسئولیت های دائمی ایشان به من و ما همیشه نیرو و جهت داده است و همچنان به دانستن تحلیل و نظرگاه ایشان در مسائل مختلف، خود را نیازمند می بینم.
در این فرصت کوتاه، تنها به چند خصوصیت ایشان که مورد نیاز این جامعه است و دانستن آن برای نسل جدید و جامعه جوان ما، فایده، بلکه ضرورت دارد اشاره می کنم، گرچه ایشان راضی نباشند. به دلایل اجتماعی(نه شخصی) ذکر چند نمونه را مفید می بینم:
۱ - هرگز به یاد ندارم هنگام میوه چینی یا برداشت های اجتماعی و احیاناً تقسیم غنائم یا توزیع امکانات حتی حلال، ایشان خود را جلو انداخته باشند بلکه بارها دیده ام که در چنین مواردی، خود را میان جمعیت مخفی کرده اند.
بر سر اغلب یا همه دوراهی ها، اطمینان تجربی دارم که انتخاب سخت تر و کم سودتر را ترجیح می دهند. چه در مسائل انقلابی و اجتماعی و چه در مسائل درون خانواده، هرگز لذت طلبی و سودگرایی شخصی را در شخصیت ایشان، غالب ندیده ام. وظیفه گرایی، وجه اصلی در شاکله روحی ایشان بوده و هست.
۲ - شفافیت، صداقت و صراحت، و دوری مطلق از ریا و تظاهر در همه امور از مسلمات شخصیت ایشان است و همه حتی منتقدین ایشان، آن را قبول دارند. تنفر ایشان از هر نوع تظاهر و نفاق و ظاهرسازی جهت ارضاء این و آن، باعثمی شود که گاه حتی ملامتی باشند و احتیاطاً در جهت جوشکنی، حتی تندتر از دیدگاه خود را هم اظهار می کنند و همین هم بسیاری رااز ایشان متعجب یا عصبانی می کند.
همواره بر خلاف مذاق حاکم و جوشکنانه در دفاع از مظلوم و آنچه حق می دانند به صراحت موضع گرفته و می گیرند. با هیچ کس – تأکید می کنم هیچ کس - اهل تعارف و رودربایستی نیستند.
روحیه ساختارشکن دارند و من خاطرات شیرینی از این بُعد از شخصیت ایشان سراغ دارم که در فرصت دیگری عرض خواهم کرد.
۳ - اعتقاد عمیق و التزام عملی به اصالت «کار» و «تولید»، ویژگی دیگر روحی پدر ماست. علیرغم آنکه همواره ادارات دولتی را مانع تولید دانسته اند ولی هرگز جبهه کار و تولید را رها نکرده اند. سیره ثابت ایشان، خدمت اقتصادی به جامعه به نحو عام بوده است، بویژه خدمت به طبقات محروم(و غالباً از طریق ایجاد اشتغال و آموزش توربافی(نه هدیه یک ماهی) را مؤلفه دیگر در ایشان می دانم که خاطرات بسیاری در این جهت نیز در ذهن دارم که در آینده انشاءالله عرض خواهم کرد.
۴ - ایشان از ابتدا همین اقتصاد مقاومتی را که این روزها مطرح می شود در خانواده اجرا می کردند. ما هرگز دچار فقر نبوده ایم اما پدر ما هرگز اجازه اسراف و ریخت و پاش در خانه نمی دادند.
ایشان حتی در مورد دانه های برنج که ته ظرف ها می ماند حساس بوده اند. دور نریختن حتی یک لقمه نان و هدر ندادن حتی یک استکان آب، اصل ثابت اقتصاد در خانه ایشان بوده است.
هنوز هم همواره دو سطل خالی کنار دستشویی آشپزخانه به طور ثابت قرار دارد که باید زیر شیر آب باشند تا آب مصرف شده هم بازیافت شود و هدر نرود و با سطل روزی چندبار، در باغچه های حیاط تخلیه و مجدداً مصرف شود. از این جهت در منزل ما همواره از قبل انقلاب هم اقتصاد مقاومتی اجرا می شد و سختگیری علیه اسراف، یک اصل حاکم بوده است. مصرف گرایی و ریخت و پاش و تجمل گرایی و هر نوع اشرافی گری در سبک زندگی همواره از سوی ایشان، مورد هجوم سختگیرانه قرار داشته است. با گدابازی اشتباه نشود اما حساب دقیقی در خانه همواره در جریان بوده است.
۵ - بحثو استدلال بدون تحکم استبدادی؛ از کودکی در منزل ما بر سر همه چیز، از ایمان دینی و احکام اسلامی تا مسائل سیاسی، سنت مباحثه و گفتگو، یک سنت ثابت بوده و هست و لذا دیدگاه های ما غالباً در تضاد با یکدیگر شکل نگرفته بلکه گفتگوی انتقادی توأم با آزادی، در جریان بوده و هست. در هیچ بحثنظری یا سیاسی بیاد نمی آورم که ایشان «باید و نباید» گفته باشند. البته گاهی شده است که نظر ایشان در موردی تغییر کرده باشد ولی اعتراف نکرده باشند چنانچه خود بنده هم بارها چنین کرده ام؛ اما جریان بحثو گفت وگو(تا حد مناظره و مشاجره) در منزل ما همواره برقرار بوده است.
جرأت انتقاد، تعصب بر سر حق، شفافیت با مخالف بدون مجامله، قدرت «نه» گفتن و گاه «آری» گفتن، قصد فریب نداشتن، ریاکارانه سخن نگفتن را در حد عالی در ایشان بارها تجربه کرده ام.
۶ - شجاعت و غیرت در عین حریت و سعه صدر؛ از ایشان آموخته ام که دقیقاً آنگاه که همه یا اکثریت می ترسند یا ساکت و شرمنده می شوند می توان و باید فضا را شکست و هزینه اش را پرداخت.
اولاً از کودکی و در سال های سخت تبعید امام هم نام و تصویر و رساله امام خمینی(ره) در منزل ما علنی بود. در کنار تصویر و نام مرحوم حاج شیخ مجتبی قزوینی(استاد پدر) که ایشان اتفاقاً به لحاظ مباحثنظری در عرصه فلسفه و عرفان، منتقد تفکر صدرایی و ابن عربی و خط فکری امام ولی به لحاظ شخصیتی، شبیه امام و به لحاظ سیاسی نیز در خط امام بود، از طرف دیگر منزل پدری ما همواره محل ملاقات و چهارراه دیدگاه های گوناگون سیاسی بوده است و تقریباً از کودکی ما همه حرف های همه اطراف جناح های دینی و سیاسی و حتی غیر دینی را می شنیدیم. یعنی از مرحوم استاد محمدتقی شریعتی(کانون نشر حقایق اسلامی) و مرحوم دکتر علی شریعتی تا روحانیون رسمی متعلق به سنت فقاهتی و معارف حوزه علمیه مشهد، از نام آیت الله میلانی و آیت الله بروجردی تا مصدق و جمال عبدالناصر و ملیون و انقلابیون عَرَب و سیدجمال و نواب و کاشانی و… همه را می شنیدیم و برخی را حضوراً می دیدیم. از فدائیان اسلام و حزب ملل اسلامی تا مجاهدین خلق و فدائیان خلق و جبهه ملی و نهضت آزادی و حتی توده ای ها و انجمن حجتیه و جریان های سیاسی و غیر سیاسی، مذهبی و غیر مذهبی، انقلابی و غیر انقلابی، التقاطی و ارتجاعی، همه را از کودکی می دیدیم و یا سخنان شان را می خواندیم و می شنیدیم زیرا غالباً همه این تیپ ها با پدر ما، قبل و پس از انقلاب، رفت و آمد داشتند اما جالب است که ایشان در همه این جلسات بر یک موضع و اصول واحد بودند و هرگز دو شخصیتی یا چندگانه عمل نمی کردند. همیشه، در ظاهر و باطن، همان بودند که بودند. با همه، استدلال می کردند و با همه صریح و منتقد بودند.
به لحاظ شجاعت و فداکاری هم از کودکی و رژیم قبل، هرگز من در چهره و رفتار و یا قلم ایشان «ترس» ندیده ام. بسیاری شب نامه های ضدرژیم در مشهد و خراسان به قلم ایشان بود و برخی در سطح کشور و حتی خارج کشور منتشر می شد. هم به چریک های مسلح، کمک می کردند و هم به روحانیون غیر مسلح.
با همه رئیس جمهورها و مقامات کشور، در همه این سال ها بارها گفتگو یا نامه های انتقادی داشته اند. ایشان هنوز هم سنت شب نامه نویسی را ترک نکرده اند و مقالاتی را که هیچ نشریه ای منتشر نمی کند به شکل اعلامیه و به روش توزیع نفر به نفر و شهر به شهر، تکثیر و منتشر می کنند.
در شرایط سخت اقتصادی، بیشتر و شجاعانه تر، انفاق می کردند، از هیچ کس در حضور او تعریف و تجلیل نکردند، در نهضت ملی، در حضور آیت ا… کاشانی، ایشان را و در حضور نواب صفوی، ایشان را نقد کرده اند. نماینده ناظر دکتر مصدق در انتخابات مجلس نهضت ملی نفت بودند و اولین فریاد «یا مرگ یا مصدق» در ۳۰ تیرماه را در مشهد سر دادند ولی در عین حال، نامه انتقادی و اعتراضی صریحی به مصدق نوشتند که ایشان هم جواب عاطفی داد.
در جلساتی که مرحوم شریعتی در منزل ما در دهه پنجاه برگزار می کرد، مکرر علیرغم دوستی عمیق شان بحثهای جدی و انتقادی با یکدیگر می کردند. به یاد دارم جلسه ای را که با شهید مطهری هم وارد بحثجدی انتقادی شدند.
معتقد بودند که نه توافق های متملقانه و نه مخالفت های لجوجانه، هیچ یک به نفع انقلاب و اسلام نیست.
با جبهه ملی و نهضت آزادی و لیبرال های مذهبی و غیر مذهبی و ملی گراها و سازمان منافقین و فرقانی ها و کمونیست ها در اوج قدرت آن ها درگیر شدند و بارها در خطر یا تهدید فیزیکی قرار داشتند. مرحوم بازرگان و مرحوم سحابی در جلسات مشهد معمولاً میهمان جلسات پدر و دوستان ایشان بودند ولی ایشان اولین جریان انتقادی و انشعابی از ملی مذهبی ها را در کشور و در همین مشهد در دفاع از امام و خط امام، سازمان دادند.
اولین فریاد علیه «نفت ایران و انگلیس» و پایین کشیدن تابلوی انگلیسی ها و بالا بردن تابلوی «نفت ملی ایران» کار ایشان بود. تابلوی حزب توده در مشهد را ایشان پایین کشیدند.
در فضای سیاه پس از ۲۸ مرداد ۳۲ و خفقان پس از تبعید امام در سال ۱۳۴۳، ایشان هرگز در خط فکری خود، تردید یا تجدید نظر نکردند.
وقتی اوباش و چاقوکش های دربار و شعبان بی مخ های مشهد وارد جلسه انقلابیون در مهدیه حاجی عابدزاده شدند تا در حضور بزرگان و علماء، نیروهای نهضت ملی را مرعوب کنند و گروه چماق دارها و عربده کش ها وارد جلسه شدند و حتی جمع را ارعاب کردند، ایشان به تنهایی بپا خاسته و چنان سیلی محکم به سردسته آنها زده بود که او از حال رفت و بقیه شان گریختند و کودتای کوچک آنها در مشهد شکست خورد.
پس از اعدام و شهادت نواب صفوی و در فضای سنگین پس از ۲۸ مرداد ۱۳۳۲، وقتی قهوه خانه ای کنار کلانتری، با صدای بلند موسیقی مبتذل گذاشته بود تا علناً شعائر اسلامی را مسخره کند، ایشان، پس از تذکر و بی اعتنایی طرف، رادیو را برداشته و بر زمین زد و وقتی صاحب مغازه گفته بود به کلانتری می گویم. ایشان مجدداً رادیو را برداشته و به حیاط کلانتری و مرکز شهربان بُرده و آنجا، دوباره رادیو را به زمین زده و شکسته بود و البته هدف، رادیو نبود بلکه مبارزه با «تجاهر به فسق» و نوعی شکستن جو پس از کودتا در محل بود.
ایشان همیشه به ما الهام داده اند که نترسید و اهل خطر باشید و خودشان چنین بوده و هستند. خبر خوب دیگر، اینکه انرژی و امید در ایشان در سن بیش از هشتاد سالگی از امثال بنده بسیار بیشتر است.
به فضل خدا، روح بسیار جوان و شادابی دارند و هم اکنون هم علیرغم بیماری های هشتاد سالگی و مشکلات روحی که در اثر برخی مسائل حاشیه ای پیش آمده، معمولاً روزی ده – دوازده ساعت، نشسته اند و می نویسند و هرگز خسته یا مأیوس نشده اند. این از علائم قطعی ایمان معنوی و اخلاص در انگیزه است. نه از کف زدن و تشویق، خوششان می آید و نه از هُو کردن و تمسخر و مخالفت کسی ناراحت می شوند. به قدری جوانند که بنده را گاهی لیبرال و گاهی محافظه کار و گاه مرتجع لقب می دهند.
این آقا، یک آدم مخصوصی تشریف دارند که هنوز هم وقتی به ایشان خیره می شوم، گاه تحسین و تعجب، گاه لبخند شوق، گاه عصبانیت و غالباً دلتنگی شدید به من دست می دهد. گمان می کنم ایشان را بیش از ظرفیت خودم، دوست دارم.
چیزهای گفتنی و ناگفتنی از ایشان و مادر بزرگوار و مجاهدم، بسیار دارم که برخی از گفتنی ها را شاید در فرصت دیگری عرض کنم.
در فرصت بعدی ان شاءالله خاطرات عینی یا سمعی بیشتر در این موارد را به عرض می رسانم که می دانم برای افکار عمومی، به ویژه جوانان، بسیار مفید خواهد بود.
ارسال نظر