درمان آلرژی بهاری در طب سنتی همراه با علل و نشانه های حساسیت فصلی

درمان آلرژی بهاری به دلیل اینکه علائم حساسیت بهاری قبل از رسیدن این فصل یا بعد از آن به دلایل مختلف ممکن است، ادامه داشته باشد، ضرورری است. در این مطلب در خصوص علل و راههای درمان حساسیت فصلی بهاری توصیه هایی آمده است.

چرا با آمدن بهار بیمار می‌شوید؟

با تغییراتی که به دلیل تغییر شرایط آب و هوایی در آستانه فصل بهار، در طبیعت و بدن انسان به وجود می‌آید، بدن انسان مستعد ابتلا به بیماری‌های مختلف می‌شود. علاوه بر این، عوامل دیگری نیز وجود دارند که موجب بروز بیماری‌ها در آستانه فصل بهار می‌شوند. تعطیلات فصل بهار، فرصتی برای خانواده‌ها به وجود می‌آورد که به واسطه آن می‌توانند به شهرها و سرزمین‌های مختلف مسافرت کنند.

این تغییر مکان، استفاده از مواد غذایی در رستوران‌های بین مسیر و مصرف تنقلات، خوراکی یا آب غیر بهداشتی، همگی از جمله عواملی است که ممکن است علاوه بر علائم تغییر فصل، در ابتلا به بیماری‌ها موثر باشد.

علت بروز حساسیت‌های بهاری از منظر طب سنتی

۱. وجود مواد زائد در بدن

همزمان با شروع فصل بهار و جوشش خون، مواد تجمع یافته و ساکن در بدن نیز به حرکت در می آیند. این مسئله از یک نگاه خوب است و از یک نگاه نامطلوب.

حرکت مواد زائد باعث توجه بدن به این مواد شده و با تدابیر صحیح می توان آنها را از بدن خارج کرده و از بروز بیماری های مزمن پیشگیری کرد. از طرفی این مسئله زمینه بروز مشکلاتی نظیر حساسیت ها را فراهم می کند و باید برای پیشگیری و درمان حساسیت ها چاره مناسب اندیشید.

حساسیت ها با توجه به نوع ماده نهفته بدن انواع مختلفی می تواند داشته باشد. مثلا در بدن هایی که خلط صفرا زیاد باشد، بروز کهیر و خارش در بدن و در خلط بلغم باعث آبریزش بینی و عطسه زیاد می شود.

۲. مسدود بودن مسیرهای تخلیه و دفع مواد یا انتخاب مسیرهای غیر طبیعی دفع

با تجمع مواد زائد در مسیرهای اصلی دفع، بدن مسیرهای جایگزین و غیرطبیعی را برای تخلیه مواد زائد انتخاب می کند. مشکلات پوستی، جوش زدن، خارش، آبریزش بینی و سایر التهابات و حساسیت های بهاری به همین دلیل ایجاد می شود.

در برخی موارد لزوما مسیر طبیعی بسته نیست و غلبه برخی اخلاط مثل دم، می تواند مقدمه ای باشد برای پارگی مویرگ های نزدیک سطوح داخلی بافت گلو یا بینی. این پارگی سبب خروج مواد زائد از مجرای رگ و مویرگ و انتقال آن به بافت حلق و بینی و تجمع در آن خواهد شد.

همین مساله منشا ورود اخلاط ناصالح به آنجا خواهد شد و در نتیجه بدن تلاش می کند این مواد زائد را دفع کند و این دفع خود را به شکل خارش، خون دماغ، التهاب و ورم ظاهر می کند.

آب و هوای خاص بهاری، گرده افشانی گل‌ها و شکوفه‌ها، بوی گل‌های بهاری و مصرف زیاد میوه های بهاری بدن را از حالت اعتدال سردی و گرمی خارج می کند. مثلا سرما باعث انسداد مجاری تنفسی می شود. این انسداد موجب تجمع مواد زائد در سینوس ها می شود. بعد از گرم شدن هوا، مواد مسموم به حرکت درمی آیند. این حرکت زمینه بروز حساسیت‌های بهاری خواهد شد.

علائم حساسیت فصلی چیست؟

آیا برایتان پیش آمده است که در یک زمان خاص از سال دچار عطسه زیاد شوید. مخاط بینی و گلویتان خارش زیاد داشته باشد. چشم‌هایتان سرخ شود و خارش زیادی داشته باشد. یا حتی آبریزش بینی و ریختن اشک از چشم‌ها را تجربه کرده باشید. این‌ها علائم حساسیت فصلی هستند.

برخی افراد علائم آزاردهنده‌ی دیگری هم تجربه می‌کنند. مثلا سرفه‌های زیادی در شب دارند طوری‌که نمی‌توانند به راحتی نفس بکشند و ممکن است خواب شبانه را هم مختل کند. البته باز هم تاکید می‌کنم اگر این علائم در تمام فصل‌های سال نباشد و فقط در فصل گرده افشانی گل‌ها یا زیر درختان ایجاد شود حساسیت فصلی است.

دانستن این نکته هم خالی از لطف نیست که رخدادهای دیگری هم به جز گرده افشانی گل و گیاه، بذر و درختان سبب واکنش سسیتم ایمنی بدن می‌شوند. این موارد که علائم مشابه با آلرژی فصلی دارد موارد زیر است.

• اگر مورد گزش نیش حشرات در فصل بهار و تابستان قرار بگیرید.
• اگر در معرض دود آتش یا دود آتش شومینه باشید و دچار اشک ریزش و علائم دیگر شوید.
• قرار گرفتن در معرض کلر در استخر یا مکان‌های سربسته

انواع حساسیت

حساسیت که نام دیگر آن آلرژی است به 2 گروه می‌توان تقسیم کرد:

حساسیت فصلی: در فصل بهار درختان و گیاهان گرده‌های ریزی برای تولید مثل ایجاد می‌کنند. همان طور که ‌می‌دانید بعضی از گیاهان با کمک حشرات و بعضی دیگر توسط باد گردافشانی می‌کنند. زمانی که گرده‌ها توسط باد پخش می‌شوند یکی از دلایل اصلی بروز حساسیت فصلی است. اسم دیگر حساسیت فصلی تب یونجه است که می‌تواند سبب بیماری شود.

حساسیت همیشگی: علائم آن در تمام طول سال ادامه دارد و احتمال دارد به علت ریزگردها، سوسک‌ها و حیوانات خانگی باشد.

تذکر: حساسیت‌های فصلی در بهار، تابستان و پاییز علائم خود را نشان می‌دهند.

پیشگیری و درمان آلرژی بهاری در طب سنتی

۱. افراد با غلبه خلط سودا

افرادی که غلبه سودا دارند در این فصل باید سعی کنند غذاهای ملین مصرف کنند. لینت مزاج باعث می شود مواد در صورت هیجان به شکل حساسیت خودشان را نشان ندهند و از مجراهای طبیعی از بدن خارج شوند. لذا خوردن آش های لطیف و سبک بهاری به این افراد به شدت توصیه می شود.

۲. افراد با غلبه خلط بلغم

حرکت و ورزش برای کسانی که رطوبت زیادی در بدن دارند بهترین راهکار است. ورزش ملایم و مستمر و پرهیز از خواب زیاد می تواند بسیاری از مشکلات افرادی که غلبه بلغم دارند را مرتفع کند. رطوبت خامی که در بدن این افراد است، برای به حرکت در آمدن منتظر گرمای بهار است، لذا باید تلاش کنند این مواد را با تعریق (از طریق حمام متعادل و ورزش) از بدن دفع کنند. این افراد نباید در مصرف مواد غذایی سرد و تر و گرم و تر بخصوص میوه ها زیاده روی کنند.

۳. افراد با غلبه خلط دم

بهترین راهکار برای رفع حساسیت بهاری در افرادی که غلبه دم دارند، حجامت و تخلیه خون است. همچنین با نظر طبیب حاذق برای یک عضو خاص می توانند از تکنیک فصد بهره بگیرند.

۴. افراد با غلبه خلط صفرا

افراد با غلبه صفرا معمولا در اواخر بهار یا اوایل تابستان مشکلاتشان بیشتر می شود. اما می توانند از ابتدای بهار پیشگیری را در برنامه خود داشته باشند. مصرف آش های ترش مزه و لینت مزاج بخش عمده ای از مشکلات ایشان را حل می کند. مصرف مواد غذایی شیرین و چرب برای ایشان بسیار مضر است. مصرف ادویه جات را کاهش دهند. تا جای ممکن از مصرف گوشت پرهیز کنند ولی در صورت تمایل فقط از گوشت جوجه یا خروس جوان استفاده کنند. مصرف آش ساده (نه آشی که لوبیا و حبوبات سنگین در آن باشد) نیز بسیار مفید است.

فعالسازی مکانیزم ها و مسیرهای طبیعی دفع مواد زائد

به افرادی که در فصل بهار دچار یبوست شده اند، غذاهای ملین توصیه می شود.

به افرادی که دچار گرفتگی بینی، آبریزش بینی، خارش زیر گلو و عطسه های زیاد شده اند، روغن مالی با روغن نرم کننده مثل روغن زیتون آب شسته، روغن بادام و روغن بنفشه در نواحی زیر گلو، پشت گوش و بینی توصیه می شود.

به افرادی که سردرد دارند، بستن سر هنگام خواب (پیشانی تا پشت سر) توصیه می شود.

به افرادی که جوش های پوستی فصلی می زنند، کیسه کشیدن نواحی ملتهب توصیه می شود.

سه نکته‌ای که نمی‌دانید

اولا درمانگران طب سنتی ایران بر این باورند که مصرف سبزی‌ها و گیاهان دارویی که در فصل بهار می‌رویند، تاثیر بسیار زیادی در پاکسازی خون و پیشگیری از ابتلا به انواع بیماری‌های فصل بهار دارد. ثانیا بر اساس متون طب سنتی ایران، پوشیدن لباس‌هایی با جنس کتان در فصل بهار، بهترین نوع پوشش از دیدگاه قدما و حکمای این مکتب است، چرا که این نوع پارچه به لحاظ مزاج و طبع، سازگاری زیادی با فصل بهار دارد. ثالثا نوشیدن عرق‌های گیاهی به ویژه عرق‌هایی که از گیاهان بهاره مانند شاه‌تره، کاسنی و خرفه تهیه می‌شود، در پیشگیری از ابتلا به حساسیت‌ها و آلرژی‌های فصلی توصیه شده است.

پیشگیری از آلرژی‌های بهاری با رژیم غذایی

افرادی که عموما با آغاز فصل بهار دچار حساسیت‌ها و آلرژی‌های فصلی می‌شوند، با رعایت نکات و تدابیری که در متون طب سنتی ایران به آن اشاره شده، می‌توانند از ابتلا به این بیماری‌ها در این فصل پیشگیری کنند. این افراد با نزدیک شدن بهار می‌توانند با رعایت یک رژیم غذایی ساده به مدت سه روز از ابتلا به آلرژی‌ها و حساسیت‌های فصل بهار پیشگیری کنند.

این افراد باید در این مدت، تنها از ماءالشعیری که به صورت سنتی و بدون استفاده از مواد شیمیایی و نگهدارنده تهیه شده، استفاده کنند و نباید از ماده غذایی دیگری استفاده کنند. پس از اتمام این رژیم غذایی سه روزه نیز بیمار باید از سبزی‌های پخته شده، بدون ادویه و کم حجم به عنوان غذا استفاده کند.

به جای آب، عرق شاه‌تره بنوشید

بهترین رژیم غذایی در فصل بهار برای کودکان و تقویت سیستم ایمنی و قوای جسمی آنها، خوردن سوپ جو، ماءالشعیر طبیعی، چلوگشنیز با گوشت جوجه خروس است. در متون طب سنتی، توصیه شده به کودکان در این فصل، کمتر گوشت قرمز بدهیم و بیشتر آنها را به خوردن گوشت جوجه خروس که لطیف و زود هضم است و فضولات کمتری در بدن باقی می‌گذارد، تشویق کنیم. همچنین توصیه شده در این فصل به جای آب، عرق کاسنی، عرق خرفه یا عرق شاه‌تره بنوشیم.

غذاهای مناسب برای فروردین ماه

درمانگران و قدمای طب سنتی در متون طب سنتی ایران از غذاهایی مانند آش، بورانی اسفناج، بورانی شبدر و یونجه، کاهو سکنجبین، سمنو، آش شبدر و قره قروت به عنوان بهترین و سبک‌ترین غذاهای ایرانی که انرژی و ویتامین زیاد دارند، برای فصل بهار نام می‌برند. به اعتقاد درمانگران طب سنتی، مصرف این غذاها موجب پاکسازی خون و تقویت اعصاب و قوای بدن می‌شود.

از طرفی مصرف حبوبات فصل بهار مانند ماش، نخود فرنگی و جو نیز توسط حکمای طب سنتی ایران توصیه شده است. نوشیدن آب ماست، آب دوغ و ماء الشعیر سنتی که افزودنی‌های شیمیایی نداشته باشد نیز برای پاکسازی خون و تقویت کبد در فصل بهار بسیار مناسب است.

همچنین در فصل بهار، ورزش معتدل (نه شدید و نه خفیف) توصیه می‌شود. ورزش شدید موجب هیجان مواد ساکن در بدن می‌شود و می‌تواند موجب بروز برخی بیماری‌ها از جمله بثورات پوستی شود، ولی ورزش معتدل می‌تواند باعث تحلیل مواد و فضولات و دفع آنها از طریق ادرار و مدفوع شود.

تسکین عطسه بهاره با روغن بنفشه

درمانگران طب سنتی برای درمان عطسه‌های ناشی از آلرژی و حساسیت فصلی، استفاده از روغن بنفشه و بادام را به بیماران‌شان توصیه می‌کنند. این درمانگران به بیماران‌شان که از دست عطسه‌های بی‌وقفه کلافه می‌شوند، توصیه می‌کنند روزی دو بار، یک قطره از روغن بنفشه را درون حفره‌های بینی خود بچکانند.

علاوه بر این با استفاده از همین روغن، پیشانی خود را نیز ماساژ دهند. این کار موجب می‌شود از شدت عطسه‌ها کم و در مواردی نیز به طور کامل برطرف شود. در کنار استفاده از روغن بنفشه، پرهیز غذایی نیز یکی دیگر از راهکارهای برطرف کردن عطسه‌های فصلی بهار است. درمانگران به بیماران‌شان توصیه می‌کنند از خوردن انواع ادویه، غذاهای سرخ کردنی، شکلات و قهوه در فصل بهار پرهیز کنند و مصرف آنها را به حداقل برسانند.