نماهنگ «سلام فرمانده» بازتاب بسیاری پیدا کرده و واکنش‌های مختلفی در پی داشته و در حال حاضر در شبکه‌های صداوسیما و رسانه‌ها در حال انتشار است.
سرود سلام فرمانده
«سلام فرمانده» سرودی به خوانندگی ابوذر روحی، آهنگسازی مهیار طالبی و شعر سید مهدی بنی‌هاشمی با مضامین ایدئولوژیک، سیاسی و مذهبی در راستای تبلیغات و پروپاگاندای جمهوری اسلامی است که برای همخوانی کودکان دههٔ نودی در ایران استفاده می‌شود. نماهنگ این سرود با اجرای گروه سرود ماح در اسفند ۱۴۰۰ ساعاتی پیش از تحویل سال پخش شد. نیمه شعبان مصادف با ۲۷ اسفندماه ۱۴۰۰ بود که نماهنگی با عنوان «سلام فرمانده» با نوای ابوذر روحی در لنگرود اجرا شد؛ سرودی با مضامین ساده و دلنشین. نماهنگ این سرود در صحن و سرای مسجد مقدس جمکران بلافاصله در شبکه‌های اجتماعی سپس در رسانه ملی پخش شد و مورد استقبال مردم قرار گرفت. اگرچه مخاطب سنی این اثر «دهه نودی‌ها» هستند، اما فرم موسیقی این سرود باعث شده که بزرگ‌تر‌ها نیز با کودکان خود همنوا شوند.
«سلام فرمانده» به قدری دیده و شنیده شد که شاید کم‌تر کسی را بتوان در این سرزمین پهناور دید که این سرود به گوشش نرسیده باشد و افراد بسیاری هم هستند که در حال و هوای خود آن را زمزه می‌کنند و می‌گویند: «سلام فرمانده، سیدعلی دهه نودی‌هاش فرا خوانده»
برخی فعالان حقوق کودک این سرود را نقض حقوق کودکان و در راستای سوءاستفاده برای جذب کودک‌سربازان و ذهن‌شویی کودکان می‌دانند. منتقدان و مخالفان جمهوری اسلامی در شبکه‌های اجتماعی در واکنش به این سرود، از عناوینی چون «سلام درمانده» و «سلام دیکتاتور» استفاده کردند. محمدرضا زائری، «سلام فرمانده» را تجربه‌ای موفق با تأثیری موقت دانسته‌است.به گفته المیادین این سرود به یک پدیده اجتماعی در ایران و خارج از ایران تبدیل شده‌است که ظاهر اجتماعی ایران را متحول میکند.
رسانه‌های داخلی ایران گزارش‌های متعددی در مورد پخش و اجرای این سرود در مکان‌های گوناگون درج کردند و سازمان‌ها و گروه‌های تبلیغاتی و مذهبی، برنامه‌هایی را در شهرهای مختلف ایران برای همخوانی این سرود توسط کودکان و نوجوانان سازماندهی می‌کنند. این سرود در برخی کشورها از جمله کشمیر پاکستان و نیجریه هم اجرا شده‌است. همچنین این سرود به چندین زبان از جمله انگلیسی، اردو و عربی ترجمه شده است.
چکیده ای از بیوگرافی ابوذر روحی، خواننده سرود سلام فرمانده
ابوذر روحی مداح اهل بیت متولد ۱۲ فروردین ۱۳۶۲ در لنگرود، مداح و نوحه خوان است که در هیات ها و مراسم مذهبی در محرم و صفر و مناسبت های مذهبی به مداحی و نوحه خوانی می پردازد. او با خوانندگی آهنگ سلام فرمانده و نماهنگ رفیق شهیدم به شهرت رسید. او دانش آموخته رشته آی تی فناوری اطلاعات است و اصالتا اهل روستای لیلا کوه لنگرود استان گیلان می باشد.
آقای روحی یکی از مداحان اهل بیت اهل لنگرود است که در هیئت ها و مراسم مذهبی، از جمله هیئت منتظران ظهور شهرستان لنگرود، مسجد اقا سید محمد کلیدبر لنگرود به مداحی می پردازد. او از ۹ سالگی اهل هیات بوده و در مراسم ها م هیات های مذهبی نوحه خوانی می کرد.
ایشان در محرم و صفر و ایام ماه رمضان و لیله القدر و شهادت امامان و ولادت ها مداحی های زیبایی را اجرا میکند و همیشه مجالسش مملو از جمعیت است.
اما بیشترین شهرت او خوانندگی در نماهنگ رفیق شهیدم و آهنگ سلام فرمانده برمیگردد که در فروردین ۱۴۰۱ با همراه گروه ماح اجرا کرد.
متن سرود سلام فرمانده
متن «سلام فرمانده» خطاب به حجت بن الحسن است. مضمون قسمت‌هایی از آن این است که سید علی خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی دهه نودی‌های ایران را فراخوانده تا مانند میرزا کوچک خان جنگلی قیام کنند.
بخشی از ترانه: عشق جانم امام زمانم، دنیا بدون تو معنایی نداره، عشق روزگارم، وقتی که تو باشی، دنیامون بهاره، سلام فرمانده، سلام از این نسل غیور جامانده، سلام فرمانده، سیدعلی دههٔ نودی‌هاشو فراخوانده، عهد می‌بندم روزی عاشقت بشم، عهد می‌بندم حاج قاسمت بشم ...
سرود سلام فرمانده چگونه ساخته شد؟
سرود مذهبی «سلام فرمانده» کاری از گروه «ماح» مخفف «ملت امام حسین(ع)» در لنگرود است. حجت‌الاسلام سعید نعیمی، تهیه‌کننده این اثر می‌گوید: «گروه «ماح» را مقارن با سالروز شهادت حاج قاسم در سال گذشته راه‌اندازی کردیم تا برای تربیت نسل دهه ۹۰ برنامه‌ریزی‌ها و تلاش‌هایی داشته باشیم که خدا را شکر شهید زنده، ما را تنها نگذاشت. برای ساخت این اثر، هزینه کرایه پنج دوربین را هم نداشتیم، ولی عوامل به‌صورت دلی و جهادی کار کردند. واقعاً برخی از ارگان‌ها از جمله تیپ میرزا کوچک‌خان که من آنها را شهیدان زنده می‌دانم، جبهه انقلاب فرهنگی گیلان، آموزش و پرورش، شهرداری، امام‌جمعه ما را بسیار حمایت کردند».
نماهنگ این سرود با اجرای گروه سرود ۳۱۳ نفرهٔ ماح (ملت امام حسین) از استان‌های گیلان و قم (۲۰۰۰ هزار نفر از جمله ۳۱۳ کودک از استان گیلان و ۳۱۳ کودک از استان قم) در مسجد جمکران قم توسط سعید نعیمی برای شبکهٔ باران صدا و سیمای گیلان تهیه و اسفند ۱۴۰۰ ساعاتی پیش از تحویل سال پخش شد. عدد ۳۱۳ به تعداد یاران حجت بن الحسن درهنگام ظهور مهدی اشاره دارد. کارگردانی این کلیپ را مهرانه به‌نهاد و موسیقی و تنظیم آن را مهیار طالبی بر عهده داشتند. شعر اثر را سید مهدی بنی‌هاشمی سروده‌است.
ادعای سرقت هنری
بهمن بابازاده، خبرنگار حوزه موسیقی در یادداشتی مدعی شده‌است که این ترانه از یک اثر و قطعه عراقی، کپی و کاور شده‌است اما این ادعا توسط سازندگان آن رد شده‌است. به گفته باشگاه خبرنگاران جوان در قطعه عراقی تصویر برای جشن تکلیف دختران عراقی در کربلا متعلق به ۸ خرداد ۱۴۰۱ و صدا نسخه عربی سلام فرمانده است.
ترجمه ها
این سرود به انگلیسی، عربی، اردو، هندی، ترکی آذربایجانی و لری ترجمه شده است. چند نسخه عربی این سرود ساخته شده، از جمله سلام یامهدی که توسط موسسه تلاوت و ترتیل امام حسین در کویت به خوانندگی محمد غلوم ساخته شده است.و نسخه لبنانی با عنوان امام زمانی توسط انجمن پیشاهنگی امام مهدی در لبنان ساخته شده است.
اجراهای سرود سلام فرمانده
این سرود اولین بار ۲۷ اسفند ۱۴۰۰ به مناسبت نیمهٔ شعبان با حضور ۳۱۳ کودک دههٔ نودی در حرم فاطمه معصومه اجرا شد. برای فراخوانی شبکه سه سیما برای همخوانی این سرود چندین هزار قطعهٔ ویدئویی فرستاده شد.
پس از انتشار نماهنگ این سرود، سازمان‌ها و گروه‌های تبلیغاتی و مذهبی برنامه‌هایی را در شهرهای مختلف ایران سازماندهی و در میدان‌ها و خیابان‌های اصلی این شهرها، سرود را با همخوانی کودکان و نوجوانان اجرا می‌کنند. رسانه‌های حکومتی ایران تبلیغات گسترده‌ای روی این سرود انجام می‌دهند.
این سرود همچنین در ورزشگاه شهید شیرودیو ورزشگاه آزادی تهران نیز همخوانی شده‌است.
خارج از ایران
به گفته المنار سرود سلام فرمانده به شکل تأثیر گذاری در کشورهای مختلفی نظیر سنگال، کشمیر، ترکیه، فلسطین، سوریه، عراق و بحرین و پاکستان به زبانهای مختلف منتشر شده است. دانش آموزان در عراق نسخه عربی و فارسی در پاکستان نسخه فارس و اردو در سوریه و استانبول ترکیه این سرود را به زبان فارسی و در نیجریه به زبان عربی اجرا کرده‌اند.
نقش برجسته سرود از آغاز پیروزی انقلاب تاکنون
یکی دیگر از ویژگی‌های سلام فرمانده که مورد توجه رسانه‌های استقبال‌کننده از آن نیز قرار گرفته عرضه آن در سال‌هایی است که به طور کلی هنر سرود کمرنگ‌تر از دهه‌های پیشین شده. در حالی در سال‌های نخست پیروزی انقلاب اسلامی و پس از آن در دوران هشت دفاع مقدس سرود‌ها نقش پررنگی در اجتماعات مختلف ایفا می‌کردند و در بطن جامعه نیز زمزمه می‌شدند. سرودهایی مثل «ایران ایران»، «بهمن خونین جاویدان»، «به لاله‌ی در خون خفته»، «بهاران خجسته باد» و «بوی گل سوسن و یاسمن آید» از این دست سرود‌های سال‌های نخست پیروزی انقلاب هستند.
همچنین نوحه‌های «ممد نبودی»، «کربلا منتظر ماست» و «ای لشکر صاحب زمان» نیز در زمان جنگ و حتی پس از آن در خاطره جمعی بسیاری از اقشار جامعه حک شده‌اند. در این میان سرودهایی با فضای متفاوت مثل «یار دبستانی» نیز از دهه پنجاه تاکنون همچنان گاهی در میان مردم به شکل جمعی زمزمه می‌شوند. سرود‌های که محتوا‌های غنی دارند و به لحاظ موسیقایی نیز آثاری ارزش‌مند محسوب می‌شوند.
علت فراگیری سرود سلام فرمانده از نظر کارشناسان
در محفل سی و هفتم عصرنشینی هنر و اندیشه موضوع بررسی سرود سلام فرمانده برگزار شد.
محمدرضا وحیدزاده، مجری‌کارشناس محفل سی و هفتم عصرنشینی هنر و اندیشه در آغاز گفت: در روزهای ابتدایی تعطیلات نوروز امسال سرود سلام فرمانده برای اولین بار از شبکه‌های سیما منتشر شد، همان روزها عده‌ای نظرات مثبت نسبت به سرود مذکور داشتند، بعضی از افراد هم منتقد آن بودند. این واکنش‌ها تا حدودی طبیعی بودند و این بازخوردها که از سلیقه‌های مختلفی برمی‌آید رویه عادی خود را طی می‌کرد اما هر چه که جلو رفتیم اتفاقات دیگری افتاد. سرود سلام فرمانده با اقبال چشمگیر و شگفت‌انگیز مخاطبان رو به رو شد و به همان میزان صف‌بندی‌ها نیز در مقابل آن شکل جدی‌تری به خود گرفتند. در این مرحله برخی از افراد خیلی جدی‌تر از گذشته موافق سرود مذکور بودند و برخی دیگر از افراد انتقادات عجیب و غریب و بعضا تندی به آن داشتند. منتقدان معتقد بودند که یک اراده حکومتی پشت سرود سلام فرمانده است و با انتشار این اثر به نوعی پروپاگاندا صورت می‌گیرد. از طرف دیگر کسانی می‌گفتند اگر سرود مذکور با اراده حکومتی تولید و منتشر شده، چرا کاری مثل آن پیش از این انجام نشده است. به همان میزان با واکنش مردم سرود سلام فرمانده به نوعی در شبکه‌های اجتماعی وایرال شد و به دفعات در شهرها و کشورهای مختلف به اجرا درآمد و پخش شد. با توجه به آنچه دیدیم و گفته شد به نظر می‌آید که ما با یک پدیده معمولی رو به رو نیستیم. با یک اظهار نظر سطحی نمی‌توان از کنار این پدیده گذشت.
سید باقر نبوی نظرش درباره سرود سلام فرمانده را چنین بیان کرد: همه ما با علوم انسانی آشنا هستیم و تلاش می‌کنیم که به نوعی پدیده‌های مختلف اتفاق افتاده را تحلیل و بررسی کنیم اما امروزه با مرور آنچه در فضای مجازی رخ می‌دهد و منعکس می‌شود متوجه می‌شویم که گویی جامعه تحلیل‌هایی چون تحلیل‌های ما را پس می‌زند و لذا ممکن است که تحلیل جامعه‌شناسانه پدیده‌ای چون تولید و انتشار سرود سلام فرمانده کاری کند که اینگونه پدیده‌ها با لکه‌ای بزرگ و زشت، آلوده شوند. پس تفسیر یک رویداد واقعی به نوعی میتواند محل مناقشه باشد. بنابراین پیدا کردن محل اساسی بحث در نقطه‌ای که موضوع اشباع شده، کار بسیار دشواری است. من در اینجا مدعی این نیستم که چنان کاری به این سترگی می‌توانم انجام دهم ولی یک چیز را می‌دانم و آن این است که در واقع من اتفاقاً فکر نمی‌کنم که نباید درباره چیزهای زنده و جاری بحث کرد.
نبوی افزود: اخیرا دوستی به من گفت اول اثری تولید کن که وایرال شود و سپس درباره آثاری که وایرال شده‌اند، صحبت کن. من انتظار نداشتم که آن دوستم این حرف را بزند و متوجه نشدم که چرا این حرف را بیان کرد. اگر منظورش این بوده که فقط افرادی که کلیپ یا سرود وایرال شده‌ای تولید کرده‌اند می‌توانند درباره اثری چون سرود سلام فرمانده صحبت کنند، باید بگویم به نظرم این نوع تفکر ساده‌انگارانه است. مگر کسانی که در پژوهشکده‌های مختلف پول می‌خورند، کتاب می‌خوانند و مهمل می‌بافند اشعار و آثار وایرال شده‌ای تولید کرده‌اند که کتاب و مقاله درباره آثار دیگران درمی‌آورند. پس می‌توان متعرض همه دانشکده‌ها و پژوهشکده‌ها شد.
محمدرضا وحیدزاده در ادامه گفت: من هم با شما موافقم و قبول دارم که صحبت کردن درباره یک پدیده زنده کار متهورانه‌ای است. او سپس خطاب به آقای زنگنه گفت ما با پدیده‌ای مواجهیم که به زعم برخی از افراد موسیقی نسبتاً معمولی ای دارد. من کارشناس موسیقی نیستم اما به آسانی می‌توان فهمید که چنین اثری جنبۀ خاصی ندارد و شعرش نیز همانطور که شما می‌دانید و من هم می‌دانم، اتفاق عجیب و غریبی نیست. اما چه می‌شود که با این اقبال و گستردگی مواجه می‌شود؟
سرود سلام فرمانده نان ملودی‌اش را می‌خورد
دکتر رضا زنگنه پاسخ داد: سرود سلام فرمانده از چند نظر فنی، متنی و نحوه برخوردی که با آن شده، کار به شدت بدی است. سرود سلام فرمانده سه جنبه دارد: کلام، موسیقی و تصویر. کلام این کار ضعف‌های عمده‌ای دارد یعنی دارای ایرادات زبانی، ایراد قافیه و یک دست نبودن زبان اثر است. یعنی گوینده بخشی از اثر را به زبان عامیانه و بخشی دیگر را به زبان رسمی و ادبی می‌خواند. از طرف دیگر چون خواسته برخی از حرف‌ها را در قالب اثر بیان کند و این کار کمی دشوار بوده مجبور شده که نوعی انحراف از نرم در زبان اثر مذکور ایجاد کند. مثلا ما هیچ وقت در زمان صحبت کردن نمی‌گوییم قد فلانی کوچک است. قد کوتاه یا بلند است.
وی افزود: من فکر می‌کنم که سرود سلام فرمانده نان ملودی‌اش را می‌خورد زیرا ملودی آن، ملودی به یاد ماندنی، تکرارشونده و به سبک خیلی از موسیقی‌ها و مداحی‌هایی است که در ذهن آدم می‌مانند. وقتی ملودی، ملودی به یاد ماندنی باشد، مخاطب ابتدا ملودی را به یاد می‌سپارد و با آن ارتباط برقرار میکند، سپس کلام را. علت ضعف عمده ما در موسیقی پاپ و مداحی این است که ما ضعف محتوا داریم. یعنی ما انقدری که موسیقیدان، خواننده و مداح خوب داریم، ترانه‌سرای خوب نداریم.
وی ادامه داد: مقوله دیگر تصویر است که من اندکی با احتیاط راجع به آن حرف می‌زنم. تصویر، تصویری است که به اصطلاح بار اول جذابیت ایجاد میکند زیرا وقتی بچه سوژه باشد، ناخودآگاه جذابیت ایجاد می‌شود یعنی حتی اگر برای تبلیغ پفک نیز از بچه‌ها استفاده کنید، آن تبلیغ جذاب خواهد شد. در اینجا این سوال پیش می‌آید که آیا سرود” سلام فرمانده” برای کودک و نوجوان ساخته شده یا فقط از کودکان و نوجوانان استفاده میکند که به نظر من این کار از کودکان استفاده یا شاید سوء استفاده میکند چون کودک اگرچه جنبه‌های احساسی‌اش را می‌فهمد اما نصف کلامش را متوجه نمی‌شود بنابراین سرود مذکور برای کودک و نوجوان نیست.
فرماندهِ سرود « سلام فرمانده » کیست؟
با وجود همه نقدهای طرح شده بر موسیقی، شعر و اجرای سرود «سلام فرمانده»، انصاف نیست شور و شوق و هیجان انگیزی این سرود در میان کودکان و نوجوانان کشورمان را منکر شویم.
آمیختگی لحن حماسی سرود با حرکات فیزیکی و مشارکت فعالانه در اجرا، متن هویت بخش شعر به شخصیت دهه نودی ها و محتوای آرمانی و اعتلاطلب برآمده از فرهنگ مهدویت، از زیرمتن های جذاب این سرود است که به گمانم در جلب نظر کودکان و نوجوانان که ذاتا قرابت بیشتری با فطرت سالم و پاک خود دارند، موثر افتاده است. آنقدر که دختر چهار ساله ام هم موقع ورودم به خانه، احترام نظامی می کند و «سلام فرمانده» می گوید!
مهمترین اشکال برخی منتقدان بر محتوا و نحوه اجرای سرود است که به زعم آنان ماهیت ایدئولوژیک دارد. دامنه بحث در خصوص این اشکال و حواشی آن گسترده است، اما باید دقت کرد که ایدئولوژی با فرهنگ متفاوت است.
به نظر می رسد آنچه در محتوای این سرود نمود یافته بیشتر از جنس فرهنگ است تا ایدئولوژی!
توضیح اینکه اصل مهدویت و انتظار هرچند یک اعتقاد شیعی است، اما در طول قرنها به عمیق ترین لایه های فرهنگی جامعه ایران نفوذ کرده و به راحتی نمی توان آن را به یک امر سیاسی و ایدئولوژیک برآمده از انقلاب اسلامی تقلیل داد.
متاثر از مفهوم تاریخی و فرهنگی «انتظار» است که امیدواری به آینده و باور به پایان همه مصائب و رنجها در ادبیات و فرهنگ عمومی ما به شکل جدی انعکاس یافته است.
مفهوم «امام زمان» نیز در فرهنگ ایرانی به عنوان یک پناهگاه مقدس شناخته شده است و ربط چندانی به مذهبی و انقلابی بودن ندارد، حتی خلافکارانی هم که از نماز و مذهب فرسنگ ها دور هستند، گاه برای اثبات سخنشان قسم امام زمان می خورند!
در کنار محتوای غالب فرهنگی، آمدن برخی واژگان و عبارات از قبیل، «پای کار نظام بودن» و «سربازان گمنام» در متن شعر و نحوه اجرای سرود شامل شخصیت تکخوان، تاکید بر نمایش اطاعت نظامی و حتی چادر پوشیدن همه دختران، جنبه هایی از سیاست نیز به محتوای سرود بخشیده است.
خلط این مفاهیم خاص در شبکه معانی فرهنگی و عام سرود «سلام فرمانده»، هرچند موجب رضایت بخشی از مخاطبان انقلابی و حزب اللهی شده، اما می تواند مانع فراگیری و عمومیت گستره مخاطبان نیز محسوب شود. همچنین بخشی از این مفاهیم خاص، با مبانی منطقی هویت بخشی برای کودکان امروز نیز سازگاری ندارد. واقعا جامعه آرمانی ما یعنی چادر پوشیدن همه دختران؟! بدون توجه به رنگ و قومیت و تنوع پوشش؟! آیا شخصیت های الگوساز و تراز جامعه هدف ما، فقط حاج قاسم، میرزا کوچک و آیت الله بهجت است؟! پس جایگاه سعدی و حافظ و بوعلی کجاست؟!
شاید برای مخاطب این یادداشت سئوال پیش بیاید که آیا یک سرود کودکانه و معمولی ملزم به رعایت همه این نکات دقیق است؟! البته که خیر، اما به این شرط که سرود به عنوان سرود تراز در سطح ملی طرح نشود و برای اجرای آن به زبانهای مختلف برنامه ریزی و تلاش نشود.
اگر قرار است سرود «سلام فرمانده»، به عنوان الگوی رسانه ای و موسیقایی در سطح ملی و حتی بین المللی مطرح شود، باید به این ظرایف هم دقت می شد. اینکه برخی مخاطبان علی رغم محتوای شعر، مصداق فرمانده را به جای امام زمان(عج)، رهبر انقلاب تشخیص داده اند و بر اساس همین تشخیص اشتباه کلی حاشیه سازی و شیطنت در فضای مجازی شکل گرفته، ناشی از عدم توجه به همین نکته های ظریف در متن و اجرای سرود است.
اتفاق قابل نقد دیگر در خصوص این سرود، ورود بخشنامه ای و رقابت بی معنای نهادها و سازمانهای فرهنگی در عرصه تبلیغ و بازتولیدهای مکرر آن است که ماهیت فرهنگی، اعتقادی و مردمی سرود را میتواند خدشه دار کند. یک محصول فرهنگی اگر اصیل و مردمی باشد و محتوای آن بر پایه ریشه های عمیق فرهنگی شکل گرفته باشد، نیازی به دوپینگ ندارد و جایگاه خود را خواهد یافت. همچنانکه اذان موذن زاده و «ای ایران» بنان یافته است!.
با وجود همه این ضعف ها و نقدها، تولید و پخش این سرود را در مجموع می توان اتفاقی مثبت در فضای فرهنگی کشور دانست که به شرط عدم دخالت نهادهای غیرفرهنگی می تواند امتداد پیدا کند. هر چه باشد، طعم رضایت بخشی دارد اینکه بچه هامان به احترام امام زمان قیام کنند و هیجان و خنده و فریادشان را به اسامی زیبای حاج قاسم و میرزا کوچک و بهجت مزین کنند، تا اینکه خدای ناکرده اراجیف ساسی مانکن و تتلو را تکرار کنند!
واکنش رسانه های بیگانه به سرود سلام فرمانده
دشمن تمام سرمایه و توان خود را در این متمرکز کرده است که نسل‌های آینده ایران به جنگ با آرمان‌های پدران خود برخیزند و عصیانگرانه به انقلاب و ارزش‌های آن پشت پا زنند. اما اینک که کودکان ما چنین با احساس و شور و شعور و با چشمانی اشکبار سرود سلام فرمانده را می‌خوانند، دشمنان خرمن امید خود را سوخته می‌بینند و در خشم‌اند. «قُلْ مُوتُوا بِغَیظِکُم؛ بگو از این عصبانیت بمیرید.» (آل عمران ۱۱۹)
کسانی در داخل و خارج، ژست روانشناسانه به خود گرفتند و مضمون شعر این سرود را برای گروه سنی کودکان مناسب ندانستند. آنان در این مسیر قلم‌فرسایی‌ها کردند و چه مهملاتی که نبافتند. برخی دیگر نیز با واژه‌سازی‌های عجیب و غریب مانند «سوءاستفاده از حقوق کودک» یا «سرباز- کودک‌سازی»! به مقابله با این حرکت خجسته برخاستند. در پاسخ، ابتدا باید گفت این اعتراضات از جنس همان ایراداتی است که در مناسبت‌های دینی و مذهبی نسبت به دادن نذری، سفرهای زیارتی و ذبح گوسفند در عید قربان مطرح می‌کنند و فاقد هر گونه ارزش است.
از سویی پاسخ چنین ایراداتی پیش از این در تشییع پیکر سردار دل‌ها حاج قاسم عزیز داده شده است. هنوز از یاد نبرده‌ایم که چطور کودکان و نوجوانان ما در شهادت سردار می‌گریستند و دم از انتقام می‌زدند. مخالفان، در برابر ابراز احساسات کودکان ما در آن فراز تاریخی که حرکتی کاملا خودجوش و برآمده از اراده ملت بود چه پاسخی دارند؟ اما بسیار بجاست که رسانه‌های معاند به آمار کودک‌آزاری و سوءاستفاده جنسی از کودکان در غرب نگاهی بیندازند تا شرمسارتر شوند و دم فرو بندند.
گیج شدن علینژاد و مجری منوتو با سلام فرمانده
مدت‌ها بود که در جریان فرهنگی کشور زمانی که نوجوانان و کودکان ما آهنگ‌های مبتذل خوانندگان غربی را زمزمه و همخوانی می‌کردند، همه تأسف می‌خوردند و انگار راه مقابله با آن را بلد نبودند؛ چون مابه‌ازایی تولید نشده بود تا بتواند بر زبان این نسل بیفتد و مفاهیم و معارف انقلابی و دینی داشته باشد. «سلام فرمانده» باعث شد تا برنامه‌ریزی‌هایی را که برای نسل دهه هشتادی و دهه نودی توسط غرب صورت گرفته بود، به انزوا ببرد. واکنش‌ها و استقبال از «سلام فرمانده» به حدی بود که رسانه‌های ضدانقلاب را گیج کرد. «علینژاد» و «یکی از مجریان زن منوتو» در واکنش به سرود «سلام فرمانده» سعی کردند عصبیت خود را پشت تمسخر پنهان کنند. مجری منوتو برای تمسخر این نماهنگ مدعی شد که رهبر انقلاب اسلامی برای آنکه کودکان به او فرمانده بگویند، دستور داده است تا این نماهنگ را بسازند! علینژاد هم خط او را ادامه داد. با این حال سازندگان این نماهنگ در واکنش به این جوسازی‌ها کلیپی تولید کردند و گفتند: فرمانده خطاب شده در این نماهنگ امام زمان(عج) است.
نقد و بررسی سرود سلام فرمانده
- محمدرضا زائری:
محمد رضا زائری فعال رسانه ای و روزنامه نگار روحانی معروف در پیج اینستاگرامی اش در نقد سرود سلام فرمانده که توسط حاج ابوذر روحی مداح جوان لنگرودی همراه با گروهی از کودکان اولین بار در مسجد جمکران خوانده شدو مورد استقبال عمومی قرار گفت نوشت:
وقتی می خواهند نهالی را در خاک بنشانند، اگر خاک مساعد نباشد و نتواند نهال را نگه دارد بعد از مدت کوتاهی آن برگهای سبز و گل های تازه شکفته و غنچه های زیبا به سرعت پژمرده و خشک خواهد شد.
حالا اگر کسی فقط با همان چند روز و چند ساعت اول کار داشته باشد و بخواهد عکس یادگاری بگیرد و مصاحبه کند و به همان زیبایی و طراوت گذرا دل خوش بدارد طبیعی است که اصلا به زمینه و زمانه و شرایط خاک اهمیتی نمی دهد. اما اگر کسی به دوام آن نهال اهتمام ورزد و به میوه های آینده آن دلبسته و به سایه ای که قرار است بر سر فرزندانش بگسترد امیدوار باشد، بی شک برای خاک ضعیف و تنک مایه این نهال نگران خواهد بود و به عکس یادگاری همان چند ساعت راضی نمی شود! پس حرص می خورد و اعتراض می کند اما نه از آن روی که برای این نهال ارزش قائل نباشد بلکه برعکس، به آن جهت که این نهال را بسیار مهم و باارزش می داند! اعتراض و انتقاد او این است که ابتدا باید خاک مساعدتری تهیه کنید و کود و آب را فراهم سازید و به نور مناسب بیاندیشید و بعد نهال را بکارید، زیرا کاشتن بی برنامه این نهال فقط آن را تلف خواهد کرد و فرصت های دیگر را هم خواهد سوزاند! حتما این منتقد دلسوز هم اگر خودش باشد و حال همین چند لحظه کوتاهش را در نظر بگیرد و به آینده فکر نکند، او هم از تماشای این نهال لذت می برد و از بهجت و شادابی و طراوت موقت آن مسرور خواهد بود. داستان برخی منتقدان ماجرای “سلام فرمانده” هم همین است، خودشان در خلوت و حال فردی با آن انس می گیرند و از آن لذت می برند و با دیدن صحنه های باشکوه و هیجان انگیز و غرورآفرین جمکران و اصفهان و مشهد به وجد می آیند و شادمان می شوند. اما در عین حال نمی توانند از کنار این پرسش ها بی اعتنا بگذرند؛ آیا چنین حرکتهایی بر کاهش شدید باور عمومی به مهدویت در جامعه اثر دارد و تغییری ایجاد می کند؟ آیا حمایت تریبون های رسمی نامحبوب از آن فایده ای دارد؟ آیا این حجم گسترده از تبلیغات سراسری نتیجه معکوس نخواهد داشت؟ آیا ادبیات خاص این سرود با مخاطب عام ارتباط برقرار می کند یا تنها ادبیات محفلی مخاطبانی خاص است [که حتى بسیاری از مخاطبان متوجه نمی شوند که سرود خطاب به امام عصر علیه السلام است] و چه بسا حتى شکاف اجتماعی و گسل اعتقادی موجود را عمق بیشتری می بخشد؟ آیا نوجوانانی با گرایش ها و افکار دیگر هم فرصت عرض اندام و اظهار علایق خود را در موقعیت هایی حتى یک صدم و یک هزارم این دارند؟ اگر خاک مساعد برای پرورش این نهال فراهم نشده باشد، آیا این نهال تا چندی بعد بی رمق و ضعیف نخواهد گشت؟ در شرایط ملتهب فعلی جامعه از نظر اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی، آیا چنین برنامه هایی در عمق جان و دل مخاطب نفوذ خواهد کرد؟ آیا در کنار حرکتهای حماسی و تبلیغی برای تهییج عواطف و احساسات مخاطب، پیش بینی لازم برای حرکت های جدی جهت اقناع افکار عمومی هم شده است؟ من که از سالها پیش در باره ضرورت احیای سرودهایی از این دست نوشته ام کاملا به اهمیت و ضرورت آن باور دارم و سرود “سلام فرمانده” را از این نظر گامی مهم و تجربه ای موفق می دانم، اما بی توجهی به زمینه های تاثیر و ماندگاری آن و بی تدبیری برای تهیه پیوست های لازم را خسارت بار می بینم. از این روی نه شتاب زده مانند برخی دوستان، هیجان و شوق فردی خود را تعمیم می دهم و نه بی مهرانه مانند برخی دیگر انتقاد و نگرانی خود را فریاد می کنم، بلکه با تردید و تأمل می پرسم و می اندیشم و آرزوی توجه و تعمق افزونتر دارم.
- حجت الاسلام احمد اولیایی
حجت الاسلام احمد اولیایی فعال عرصه رسانه و فضای مجازی، اظهار داشت: هرچند از اثر سلام فرمانده در جامعه باید حمایت کرد اما در مجامع علمی و سیاستگذاری عرصه رسانه باید به آسیب‌های آن پرداخت تا بتوان آثار قوی‌تری تولید کرد. به نظر برخی از اندیشمندان، صراحت میتواند آثار ایدئولوژیک یک اثر هنری در عرصه فرهنگ را بکاهد لذا شاید بهتر است در این موارد حمایت مردمی بیشتر از حمایت حاکمیتی باشد.
این استاد ارتباطات خاطرنشان کرد: نباید تحلیل‌های ما در مورد پدیده‌های فرهنگی به صورت تک بعدی باشد؛ مثلاً نباید در نقد سرود سلام فرمانده متن شعر، موسیقی آن و جلوه‌های بصری به صورت جدا و به تنهایی مورد بررسی واقع شوند بلکه باید زمان، مکان، و ادراک اجتماعی پیشینی و پسینی مردم نیز لحاظ گردد.
وی در پایان، مداحی‌های آقای آهنگران را نمونه‌ای دیگر از این موج آفرینی‌ها نامید و گفت: باید مراقب باشیم حجاب معاصرت و مجاورت ما را از تحلیل واقع نگرانه دور نسازد.
- فاطمه داداشی
فاطمه داداشی فعال عرصه رسانه و فضای مجازی، گفت: وقتی که خود این سرود را به عنوان یک متن مورد بررسی قرار می‌دهیم با یک فرم و متن مواجهیم؛ موافقین و مخالفین سرود سلام فرمانده روی وجوه مثبت و منفی خود آن اتفاق نظر دارند؛ اما هرکدام از آنها از زاویه دید خود به نقد آن می‌پردازند. موافقت‌ها و مخالفت‌ها با سرود سلام فرمانده ریشه در نوع نگاه و جبهه فکری افراد داشته و عمق قابل توجهی ندارند. وقتی که نقد محتوا بر پایه زاویه دید باشد دیگر گوش شنوایی برای نظرهای جبهه مقابل وجود ندارد.
وی کم توجهی به اصول ادبیاتی در شعر کودکان را یکی از ویژگی‌های این نوع شعر دانست و گفت: نباید در شعر کودک چندان به دنبال رعایت اصول و ترتیب‌های ادبیاتی باشیم.
این فعال عرصه رسانه و فضای مجازی ورود رسانه ملی به پخش مراسم سرود سلام فرمانده در ورزشگاه آزادی تهران را خطا دانست و گفت: این موضوع باعث شد جریان اجتماعی ساخته شده توسط این سرود به یک جریان سازمان یافته و حاکمیتی در اذهان مردم تبدیل شود.
-
حجت الاسلام مصطفی اسماعیلی
این فعال عرصه رسانه و فضای مجازی، گفت: واقعیت این است که جامعه فرهنگی و نخبگانی کشور ما از مسائل فرهنگی جامعه غافل می‌باشد؛ متأسفانه در بسیاری از اوقات متوجه رویدادهای اجتماعی پیش رو نیستیم. در مواجهه با پدیده‌ای همچون سرود سلام فرمانده با سه نوع تحلیل مواجه هستیم؛ برخی غرق در بررسی این سرود از جهت فرم و نوع موسیقی آن شده اند. برخی از ناقدین سرود سلام فرمانده را با نگاه دینی و عرفانی صرف بررسی کرده و موفقیت آن را فقط ناشی از اخلاص عوامل ساخت می‌دانند.
وی تحلیل از نگاه نمایشی و جلوه‌های بصری سلام فرمانده را سومین نوع تحلیل در مورد این سرود دانست و گفت: یکی از مهمترین فناوری‌های مهم در عرصه فرهنگی «مسجد» است؛ این موضوع در فیلمبرداری اولیه سرود سلام فرمانده با محوریت مسجد مقدس جمکران مورد توجه بوده و این یکی از نقاط قوت آن است. باید به ظرفیت‌های مسجد در جریان آفرینی‌های اجتماعی بیش از پیش توجه کنیم.
وی در پایان با اشاره به لزوم پرورش طلاب متخصص در زمینه تولید محتوای رسانه‌ای افزود: ما باید برای کادرسازی در حوزه‌های علمیه واحدهای تخصصی ایجاد کنیم تا در عرصه فناوری‌های اجتماعی مبتنی بر رسانه ایفای نقش داشته باشند.
- حجت الاسلام عبدالحسین مشکانی
حجت الاسلام عبدالحسین مشکانی فعال عرصه رسانه و فضای مجازی گفت: این پدیده اجتماعی نیاز به یک پیمایش و تحقیق دقیق دارد؛ به نظر می‌آید یکسری عوامل زمینه‌ای در مورد این پدیده وجود دارند که با در نظر گرفتن آنها می‌توان تحلیل‌های دقیق‌تر و جامع‌تری را حول آن داشته باشیم. آسیب در نوع و تبلیغ دین داری ما یکی از زمینه‌های ایجاد موج توسط سرودهایی همچون سلام فرمانده است؛ جامعه‌ای که در دینداری خود احساس نقصان داشته باشد، این احساس خود را با برخی اتفاقات و پدیده‌ها پوشش می‌دهد.ترکیب حماسه و احساس در طول تاریخ بر دینداری مردم ایران تأثیر بسزایی داشته است؛ اما این بُعد از تبلیغ و دینداری در دهه‌های اخیر مورد غفلت واقع شده است.
وی نوجوانان جامعه را افرادی بسیار تأثیرگذار در سرنوشت کشورها دانست و گفت: دوران نوجوانی، دورانی از حیات انسان هاست که موج‌های اجتماعی مختلفی را میتواند رقم بزند؛ هرگز نباید از استعدادها و دغدغه‌های این قشر از جامعه غافل شد.
این فعال عرصه رسانه و فضای مجازی مارپیچ سکوت را یکی دیگر از آسیب‌های زمینه‌ای در تبلیغ دین از سوی متولیان امر برشمرد و تصریح کرد: باید ما با قاطعیت بر جنبه حماسی دین خود تأکید داشته و در تبلیغ آن سکوت پیشه نکنیم.
وی با اشاره به ظرفیت‌های موجود در پدیده‌های موج آفرین افزود: زمان، ادبیات و سرشاخه‌های پویش‌های اجتماعی میتواند بر ظرفیت موج آفرینی آنها بیافزاید. بعد از دوران کرونا نیازی به اجتماع و هم افزایی افراد دین مدار ایجاد شد که سرود سلام فرمانده در این روزها به میدان آمد و این اتفاق را رقم زد. سرود سلام فرمانده فناوری جدیدی با ترکیب کردن هیئت، ادبیات حماسی و سرود ارائه کرد که میتواند الگوی خوبی برای کارهای فرهنگی بعدی باشد.
- سید مهدی موسوی
سیدمهدی موسوی فعال عرصه رسانه و فضای مجازی گفت: در مورد وجوه مثبت شعر سلام فرمانده می‌توان به سوار شدن آن روی ملودی و ارتباط گرفتن با ذائقه زبانی کودکان امروز اشاره کرد. یکی دیگر از مؤلفه‌هایی که به سرود سلام فرمانده تشخُص داد گره خوردن یک جنبه ادبی با یک جنبه بصری است؛ این گره از لفظ سلام فرمانده و احساس کنشگری و مشارکت کودکان با احترام نمادین نظامی ایجاد شد. یک سری گرایشات عوامانه باعث شده کودکان به متن سرود سلام فرمانده نزدیک شوند.
وی سرود سلام فرمانده را حائز دعا برای فرج در کنار مضمون مهدویت دانست و گفت: محتوای عهد بستن با فرمانده و دعا کردن برای آن یک امر عاطفی مهم برای کودکان بود.حداقل کاری که سرود سلام فرمانده انجام داده است ایجاد موج اجتماعی در میان کودکان و نوجوانان می‌باشد.
وی با اشاره به برخی از نقاط ضعف شعر سلام فرمانده افزود: اینکه در این شعر گفته می‌شود مانند میرزا کوچک خان کار را تمام می‌کنم، مصداق تاریخی ندارد.کوچک بودن کودک با مثال زدن میرزا کوچک خان تطابق معنایی چندایی ندارد. مقام تخاطب این شعر تا حدودی مبهم است و همان طور که دیده شد برخی سرود سلام فرمانده را در تجلیل از حاج قاسم و برخی از مقام معظم رهبری و بعضی دیگر نیز در تعظیم حضرت امام زمان (عج) معرفی نمودند.
- حجت الاسلام مرتضی حاجیانی
حجت الاسلام مرتضی حاجیانی مدیرکل فضای مجازی دفتر تبلیغات اسلامی گفت: اداره کل فضای مجازی تلاش دارد تولید علم و محتوا در میدان رسانه را افزایش دهد. یکی از ثمرات رشد تولیدات در عرصه فضای مجازی رویداد بین المللی ملت امام حسین (ع) بود.
وی موج آفرینی در فضای مجازی را یکی از اصلی ترین مسائل فعالان رسانه‌ای دانست و گفت: باید دید آیا تشکیلات و زیرساخت‌های لازم برای این موضوع ایجاد شده یا نیاز به بازبینی و اصلاح دارند؟ تجربه موج آفرینی سرود سلام فرمانده میتواند به بسیاری از مجامع فعال عرصه فضای مجازی در تشخیص مسیر درست برای ایجاد موج کمک کننده باشد.
وی با اشاره به لزوم داشتن مبنای مشترک برای رسیدن به جریان آفرینی افزود: داشتن اشتراک مبنایی و یا تقابل مبنایی میتواند کاربران فضای مجازی را به واکنش وادار کرده و موج آفرین باشد. مخاطب داشتن یک برنامه رسانه‌ای یکی دیگر از اصول مهم در ایجاد موج است؛ محسنات و عیوب یک کار رسانه‌ای متناظر با مخاطبین آن قابل بررسی است.
وی گفت: تجربه ثابت کرده است که عمده محصولاتی که به صورت سازمانی تولید و منتشر شده اند، از قابلیت موج آفرینی کمتری نسبت به تولیدات مردمی برخوردارند.سرگرم کنندگی باید یکی از مشخصه‌های اصلی در تولیدات رسانه‌ای ما باشد؛ این یک اصل غیرقابل انکار بوده و از راه‌های مهم برای ارتباط گیری مخاطب با محصول رسانه‌ای است.
تلاش‌های ضدانقلاب داخلی و خارجی برای انحراف سلام فرمانده
استقبال کودکان و نوجوانان در شهرهای مختلف، رسانه‌های ضدانقلاب و برخی از رسانه‌ها و جریانات داخلی را به واکنش واداشت تا با دستاویز قرار دادن شایعاتی، روند موفقیت آن را کُند کنند. یک مرتبه با اکانتی با هویت نامعلوم در توئیتر اتهامی شنیع به «ابوذر روحی» خواننده این اثر وارد کردند که بلافاصله «میرحسینی» دادستان عمومی و انقلاب شهرستان لنگرود، آن را از اساس تکذیب و اعلام کرد که اصلاً چنین پرونده‌ای در دادسرای عمومی و انقلاب شهرستان لنگرود تشکیل نشده است. در گام بعدی سراغ مضامین شعر این اثر رفتند و گفتند مضامین ایرانی ندارد و یا مناسب سن کودکان نیست.
پاسخ شاعر «سلام فرمانده» به انتقادات صورت گرفته در خصوص مضامین این شعر:
سیدمهدی بنی‌هاشمی لنگرودی، شاعر این اثر می‌گوید: «اینکه عده‌ای «سلام فرمانده» را به داشتن مضامین غیرایرانی محکوم می‌کنند، تنها نشان‌دهنده هدف آنها برای لطمه زدن به این سرود است. پاسخم این است که کجای این شعر غیرایرانی است؟ آیا علی ابن مهزیار اهوازی، غیرایرانی است یا آیت‌الله بهجت، نماد تقوا در سال‌های اخیر، اهل کدام کشور است؟ آیا حاج قاسم سلیمانی که کل عمر و زندگی‌اش را وقف دفاع از آب و خاک و ناموس ایران کرد، ایرانی نیست؟ میرزاکوچک خان جنگلی که اسطوره مقاومت یک ملت است و سرش را در این راه داد تا کشور دست بیگانه ندهد، ایرانی نیست؟ تمام این هجمه‌ها وارد شده تا مانع شوند از این سرود، نسلی پرورش یابد که ارزش‌های دینی و ملی خود را بشناسد و در مقابل دنیاطلبی عده‌ای سر خم نکند و پای ارزش‌هایش بماند».
فیلم اجراهای سرود سلام فرمانده در ایران و جهان
ارسال نظر