نفوذ ۶۰ساله لیبرال ها در نفتی که نه ملی است و نه مردمی

به گزارش خبرنگار اقتصادیخبرگزاری تسنیم، بیش از ۶ دهه از ملی شدن صنعت نفت ایران می گذرد؛ ملی شدن صنعتی که به زعم بسیاری از کارشناسان موتور محرک توسعه اقتصادی ایران است. با این حال این موتور محرک پس از سال ها به مهمترین و حیاتی ترین شاهرگ اقتصاد ایران تبدیل شده است، به طوری که بدون درآمدهای نفتی، اقتصاد ایران توان سر پا ایستادن نخواهد داشت.

اینکه چرا اقتصاد ایران به نفت و درآمدهای نفتی وابسته است و اینکه ملی شدن صنعت نفت چه اثری بر وابستگی اقتصاد ایران به درآمدهای نفتی داشته است و این موضوع که آیا ملی شدن صنعت نفت به معنی دولتی شدن این صنعت بوده و یا مردمی شدن آن، موضوع هایی است که ابراهیم رزاقی در گفت وگو با تسنیم در باره آنها سخن گفته است.
دکتر ابراهیم رزاقی نویسنده کتاب «قراردادهای نفتی یا اسناد خیانت» اسنادی را از زیر پا گذاشتن منافع ایرانیان در قراردادهای کشورهای خارجی با کشور ارائه کرده است. وی دکترای تخصصی توسعه اقتصادی را در سال ۱۳۵۵ از دانشگاه سوربن فرانسه دریافت کرد و پس از پیروزی انقلاب اسلامی در هیأت علمی دانشگاه تهران آغاز به کار کرد.
رزاقی، پایان نامه دکترایش را با عنوان «اثر نفت در توسعه اقتصادی» زیر نظر پروفسور لودوک فرانسوی گذرانده است. لودوک به رزاقی که در حال تنظیم مطالب رساله اش بوده، گفته اشت: «در رساله ات به یک سئوال جواب ندادی. ما از شما نفت می خریم و نفت هم اقتصاد ما را احیا می کند و شما هم پول نفت را به خرید کالاهای تولید شده از سوی ما اختصاص می دهید و چرخه اقتصادی ما را دوباره فعال می کنید. چرا درباره این چرخه دوباره مطلبی ننوشته ای؟». این سئوال موجب می شود که رزاقی برای یافتن پاسخ صحیح، مطالب جدیدی را به رساله اش بیفزاید.
رزاقی با آن که جزو کارکنان و مدیران نفتی نبوده، اما از جمله اقتصاددانانی است که نگاه دقیقی به نفت دارد. وی از منتقدان اقتصاد لیبرالی است.

مشروح گفتگوی خبرنگار اقتصادیخبرگزاری تسنیمبا ابراهیم رزاقی را در ادامه می خوانید:

ریشه های تاریخی ملی شدن صنعت نفت ایران و وابستگی اقتصاد ایران به نفت از این حادثه تاریخی تا کنون را بررسی کنید.
رزاقی: باید ابتدا روحیه و فرهنگ مردم ایران را در طول تاریخ کنکاش و بررسی کنیم. مردم ایران در طول تاریخ و حداقل در دو سده اخیر کاملا به صورت ۲ قطبی عمل کردند. بسیاری از ظلم ها و ستم ها را در برهه ای از زمان صبورانه تحمل کردند و دم نزدند و چنان برآشفتند که از دل این اعتراض تحولات بسیار عمیق و گسترده ای در کشور ایجاد شده است که در برخی موارد به ظهور و سقوط دولت ها و حاکمیت ها انجامیده است. حال اینکه چرا و به چه علت ملت ایران این گونه عمل می کند، بحثی مفصل و در حوزه فرهنگی و اجتماعی است.
ملی شدن صنعت نفت را نیز در این چارچوب باید بررسی و تحلیل کرد. ریشه این نهضت به طور حتم باز می گردد به نهضت و جنبش تنباکو، آن زمان که میرزای شیرازی در مخالفت با قرارداد انحصار تنباکو در مقابل حکومت مرکزی ایستاد و مردم نیز به حمایت او برخاستند.
بعد از این قیام و در سال های بعد شاهد به پا خاستن مردم ایران در جریان انقلاب مشروطه بودیم که مردم به حمایت از روحانیون در برابر استبداد حکومت داخلی ایستادند تا حداقل آزادی ها را به دست آورند. تا این تاریخ، هنوز نفت و منابع نفتی در تاریخ ایران اثرگذار نبود. شاید پس از اکتشاف نفت و اندک اندک از دوران سلطنت پهلوی و حکومت رضاخان نفت نقش بی بدیل خود را در اقتصاد ایران پیدا کرد و به همان اندازه که منابع ما و درآمدهای کشور از این منابع افزایش می یافت، استقلال این حکومت و به تبع آن استبداد آن نیز بیشتر و بیشتر می شد.
با رسیدن به سلطنت پهلوی دوم و به قدرت رسیدن محمدرضا شاه وضعیت اقتصاد ایران متحول شد. اگرچه ابتدا حکومت او، به دلایل مختلف فضای باز در کشور حاکم بود و در سایه این فضای باز، دولت مردمی مصدق به روی کار آمد و نفت ایران به صورت ظاهری ملی شد، ولی دیری نپایید که این ملی شدن صنعت نفت به دولتی شدن این صنعت ختم شد و با کودتای ۲۸ مرداد، نفت ایران در اختیار کنسرسیوم غربی قرار گرفت که این کنسرسیوم با خود فرهنگی کاملا لیبرال را وارد صنعت نفت ایران کرد که تا به امروز نیز این فرهنگ سرمایه داری و لیبرال سرمایه داری در شالوده صنعت نفت باقی مانده است.
ما از این تاریخ هر روز شاهد آمیخته شدن فرهنگ کشور با فرهنگ کشورهای سرمایه داری هستیم. شاه نیز با دلارهای نفتی اقتصاد کشور را به صورت کاملا وابسته به سمت این فرهنگ حرکت می داد.
اگرچه در طول آن سال ها ایران در مسیر توسعه یافتگی و صنعتی شدن گام برمی داشت، ولی این توسعه به طور کامل وابسته بود و تمامی صنایع ما از صنعت نفت گرفته(که به کلی در دست کشورهای سرمایه داری بود) تا همه صنایع دیگر هم به شکلی وابسته و در چارچوب مونتاژ ایجاد شدند.
اگرچه با پیروزی انقلاب اسلامی وقفه ای در این روند ایجاد شد، ولی صنعت نفت ما همچنان صنعتی وابسته به غرب باقی ماند و با اندک فرصت و روزنه ای به همان سمت تمایل پیدا کرد. آنچنان که هنوز هم صنعت نفت ما وابستگی حیاتی به تکنولوژی کشورهای سرمایه داری دارد و اگرچه در برخی جوانب استقلالی به دست آمده است، ولی تحریم های اخیر به خوبی نشان داد که ما از بسیاری جوانب به کشورهای سرمایه داری وابسته هستیم.

* نفت ایران از پیدایش وابسته بود

خاستگاه ملی شدن صنعت نفت کجا بود؟ ملی شدن صنعت نفت را از دیدگاه اقتصادی، فنی، سیاسی، اجتماعی و حتی فرهنگی چطور بررسی می کنید؟
رزاقی: همان طور که گفتم باید این خاستگاه را در شرایط آن دوران و به قدرت رسیدن محمدرضای جوان و خلأ قدرتی که در حکومت مرکزی ایجاد شده بود، جست وجو کرد. این فضا به نیروهای فعال جامعه مانند ملیون و روحانیون فرصت داد تا با نزدیک شدن به هم ائتلافی در مقابل استعمار و استبداد داخلی ایجاد کنند و در برابر زیاده خواهی امپریالیسم انگلستان ایستادگی و صنعت نفت ایران را که به صورت کامل در اختیار این کشور بود، خارج کنند.
باید توجه داشت که صنعت نفت در کشوری همچون ایران با صنعت نفت در کشورهایی مانند آمریکا، انگلستان و نروژ کاملا متفاوت است. در کشورهای سرمایه داری این صنعت از دل بخش خصوصی و توانایی های این بخش که همان سرمایه داری است، بیرون آمده و به طور کامل به آن وابسته است. در این کشورها با انقلاب صنعتی حکومت فئودالان و سیستم ارباب - رعیتی از بین رفت و سرمایه داران یا همان طبقه بورژوازی، قدرت سیاسی و اقتصادی را در دست گرفت و از این طریق دولت و حکومتی تشکیل شد که منافع ملی آن در منافع سرمایه داران خلاصه می شد.
صنعتی که از دل این نوع حکومت نیز بیرون آمد، به دنبال منافع همین حکومت ها که همان منافع سرمایه داران بود، تعریف می شد. صنعت نفت نیز از این قاعده مستثنی نبوده است و در کشورهای غربی این صنعت نیز پا به پای صنایع دیگر رشد یافت و دولت های سرمایه داری با قوه قهریه خود به طور کامل در راستای رشد و توسعه آن حرکت می کردند. دوران استعمار، کشورگشایی ها و بعد از آن تحمیل روابط تجاری خاص با تمامی مناطق جهان و دخالت های گسترده سیاسی، اقتصادی و نظامی در کشورهای پیرامونی در همین چارچوب قابل تحلیل است.
در مقام مقایسه صنعت نفت این کشورها با کشوری همچون ایران، باید گفت صنعت نفت ایران از همان ابتدا به مانند صنایع دیگر، صنعتی کامل وارداتی و وابسته بود و این وابستگی اگرچه در مقاطع زمانی مختلف کم و یا زیاد بوده، ولی تا به امروز ادامه داشته است.
در ایران به دلایل خاص در طول تاریخ، بخش خصوصی تنها در بخش تولید خلاصه می شد و بعد از آن کم کم به بخش تجارت و بعدها و در دوران جدید به بخش بانکی گسترش پیدا کرد. در ایران تا پیش از حکومت رضاخان، اقتصاد ایران تجارت محدودی با کشورهای دیگر داشت، بخش چشمگیر اقتصاد ایران را تولید تشکیل می داد و واسطه گری فرع این بخش یعنی تولید بود. با این حال این ۲ بخش رابطه تنگاتنگی با روحانیون داشتند و اتحادی نانوشته ولی مستحکم میان تولیدکنندگان، واسطه گران یا تاجران و روحانیون وجود داشت. منافع این بخش خصوصی با منافع مردم تطابق داشت، اما با به قدرت رسیدن محمدرضا شاه، آرام آرام تغییراتی آغاز شد. با افزایش تجارت خارجی اندک اندک بخش تجارت در ایران از بخش تولید پیشی گرفت و این در سایه افزایش حجم دلارهای نفتی بود.
دلارهای نفتی که موجب شد دولت ها واردات گسترده را به کشور آغاز کنند و این اتفاق بخش واسطه گری را در اقتصاد ایران گسترش داد. این دلارهای نفتی به همان اندازه که اقتصاد ایران را به واردات و کالاهای مصرفی وابسته کرد، صنایع ایران را نیز از تمامی جوانب به کشورهای سرمایه داری وابسته کرد.
این اتفاق مهم خود ریشه بسیاری از تحولات سیاسی و اجتماعی ایران در سال های بعد شد، ولی آنچه که بسیار مهم بوده و هست، این نکته است که صنعت نفت ایران از ابتدا وابسته بود و هنوز هم هست، حتی در جریان ملی شدن صنعت نفت نیز ایرانیان تنها به دنبال ملی کردن فروش این محصول بودند و نه ملی کردن واقعی آن، یعنی تولید این محصول با دانش و ابزار و تکنولوژی ایرانی؛ موضوعی که هنوز هم بعد از سالیان دراز در بسیاری از جهات وابسته به کشورهای سرمایه داری است.
نمونه بارز آن هم آغاز تحریم ها و عقب افتادن و یا متوقف شدن کامل بسیاری از پروژه های عظیم نفتی و گازی کشور با خروج شرکت های غربی از ایران است.

* دولت مصدق تنها دولتی بود که برای مدت کوتاهی اقتصاد ایران را بدون درآمد نفتی اداره کرد

با این توضیحات، از نظر شما ملی شدن صنعت نفت به خاستگاه واقعی خود نرسید. پس مفهوم حقیقی ملی شدن صنعت نفت چیست؟ دولتی نبودن آن و عدم وابستگی به کشورهای سرمایه داری است؟
رزاقی: ملی شدن صنعت نفت هرگز به اهداف مد نظرش نرسید، چون صنعت نفت ما امروز نه ملی است و نه مردمی. شاید بتوان گفت این صنعت فقط دولتی است و ما صنعت نفتی کاملا دولتی و شاید بهتر باشد بگوییم حاکمیتی داریم.
اگر منظور از ملی شدن صنعت نفت، مردمی شدن این صنعت بود، با توجه به ساختار اقتصادی ایران ما به این هدف والا دست نیافتیم.
ملی شدن صنعت نفت بخش خصوصی توانمند می خواهد؛ آیا امروز ما در ایران بخش خصوصی قدرتمند و از همه مهمتر بخش خصوصی واقعی و اصیل داریم. اگر منظور از بخش خصوصی آن شرکت هایی باشد که امروزه در کشورهای سرمایه داری غربی وجود دارند، باید بگویم آن شکل هم هرگز ما را به اهداف مان نمی رساند.
بخش خصوصی که تنها به فکر سود و کسب هر چه بیشتر سود باشد، نه تنها ما را به هدف ملی شدن واقعی صنعت نفت نمی رساند که ما را شبیه کشورهای سرمایه داری می کند که به معنی واقعی کلمه از عدالت واقعی به دور هستند.
ما باید به سمت مدلی از اقتصاد باشیم که در آن بخش خصوصی واقعی ایجاد شود. بخش خصوصی که با توجه به مفاهیم دینی اسلام به دنبال کسب سود بیشتر نباشد. در آن صورت است که ما به سمت عدالت پیش خواهیم رفت و در سایه آن ملی شدن واقعی صنعت نفتمان را نیز شاهد خواهیم بود.
با وضعیت کنونی و با داشتن بانک مرکزی که تمام مسئولان آن تحصیلکرده های دانشگاه های غربی هستند و بیشتر از هر اصلی به اصول لیبرال دموکراسی اعتقاد دارند، صنعت نفت ملی ایجاد نخواهد شد، آنچنان که در سال های دور و در دوران محمدرضا پهلوی نیز ایجاد نشد و ما تنها شاهد رشد و توسعه صنایع وابسته و مونتاژی بوده ایم.
دولت مصدق تنها دولتی بود که برای مدت کوتاهی توانست اقتصاد ایران را بدون درآمدهای نفتی اداره کند، تنها به ۱۰۰ میلیون دلار نیاز داشت تا از آن پیچ سخت تاریخی بگذرد، ولی بعد از کودتا، دولت تنها در یک سال نزدیک به ۱۴ میلیارد دلار واردات داشت.
متأسفانه با رسوخ و نفوذ فرهنگ و مدل لیبرالیسم اقتصادی در کشور و اداره کشور بر این اساس میزان واردات سالیانه کشور در حدود ۱۰۰ میلیارد دلار است و این یعنی تثبیت فرهنگ مصرف و مصرف گرایی در کشور که شاه کلید مدل سرمایه داری و لیبرال دموکراسی در تمامی کشورهای غربی است.

*اساس الگوی سرمایه داری، واردات گسترده با دلارهای نفتی است

اساسا آیا در دنیای امروز ملی شدن معنی دارد؟ دست کم اقتصاد نفتی ما در مسیر ملی شدن بوده است؟
رزاقی: امروزه بعد از سالیان طولانی هنوز نیز دلارهای نفتی ما که خود محصول صنعت نفتی کاملا وابسته است برای واردات انواع کالاهای مصرفی و شاید واسطه ای هزینه می شود.
نمی شود از طرفی مدل سرمایه داری را در کشور پیاده کرد و از طرفی به دنبال ملی شدن صنایع و به ویژه صنعت نفت بود.
حال شاید این سوال پیش بیاید که چرا با این هزینه زیاد برای رشد تولید در کشور این بخش از اقتصاد ایران همچنان عقب مانده است؟ پاسخ این پرسش این است که مصرف گرایی در میان ایرانیان رواج پیدا کرده و مردم ایران سال های زیادی است که به ورود کالاهای خارجی و مصرف آنها عادت کرده اند.
این امر یعنی رشد سوداگری و تجارت بخشی که روزگاری در ایران فرع تولید بود، در حالی که امروز همه سرمایه های کشور حتی سهم بخش تولید را در می بلعد و هضم می کند.
در همه این سال ها و در جریان پیاده کردن مدل الگوی سرمایه داری، دلارهای نفتی موجب شد تا دولت ها قیمت دلار را در ایران پایین نگه دارند و به صورت گسترده کالاهای مصرفی را به کشور وارد کنند.
قیمت غیرواقعی و ارزان دلار یعنی قربانی کردن تولید در مقابل واردات، سوداگری و واسطه گری بخشی که به هیچ وجه خود را موظف به دادن مالیات نمی کند، ولی درآمدهای بسیاری را به جیب می زند.
در چنین وضعیتی نمی توان و نمی شود از ملی شدن صنعت نفت سخن گفت، صنعت نفت امروز و از سال های دور، تنها به صنعتی برای واردات تبدیل شده است تا ما با منابع آن دلار و به تبع آن واردات را ارزان و کشور را این گونه اداره کنیم.
امروزه بخش سوداگر ما در سایه دلار ارزان که نتیجه درامدهای نفتی است، آنچنان قدرت یافته که می تواند سرنوشت کشور را در بزنگاه های تاریخی تغییر دهد. امروزه جامعه ایران از منظر اقتصادی جامعه ای کاملا لیبرالی شده است و با سنت ها و فرهنگ کشور مخالف و بیگانه است. بسیاری از مدیران و مسئولان کنونی به دنبال پیاده کردن سیاست های لیبرالی در اقتصاد هستند.
سیاست هایی که در راستای منافع کشورهای سرمایه داری است و این سیاست ها در حال بازتولید فرهنگ لیبرالی در جامعه است، فرهنگی که به راحتی مردم را به سمتی سوق می دهد که خودروی یک میلیارد تومانی سوار شوند و هزینه های آنچنانی در زندگی داشته باشند.

* مدل بانک جهانی را پیاده کردیم

چرا ۶۰ سال پس از ملی شدن نفت، نفت از اقتصاد جدا نشده است؟ درآمد جایگزین برای جدا کردن اقتصاد از وابستگی به درآمدهای نفتی چیست؟
رزاقی: به علت اینکه مسئولان ما در این مدت طولانی به دنبال تحقق این امر مهم نبودند. در طول تاریخ به غیر از دوران کوتاه دولت مصدق کدام دولت در ایران به دنبال اداره اقتصاد بدون درآمدهای نفتی بوده است؟ کدام دولت در طول تاریخ نگاه درون زا به اقتصاد ایران داشته است؟
همه دولت ها تنها به فکر افزایش تولید نفت و فروش آن و واردات بودند و اگر در این سال ها صنعتی نیز ایجاد شده است، صنعتی وابسته و کاملا بیهوده بوده و هست، برای مثال پس از ۵۰ سال به صنایع خودروسازی ما نگاه کنید، آیا واقعا این صنایع، صنایع ملی هستند؟ آیا واقعا توان صنعتی ایران در حد تولید چنین خودروهایی است؟ ایران بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در عرصه سیاست مستقل شد، ولی متأسفانه از نظر اقتصادی هنوز وابسته است، زیرا از همان ابتدا مسئولان ما نسخه بانک جهانی را در کشور پیاده کردند، نسخه ای که بر اساس الگو و مدل لیبرالیسم اقتصادی بود. ما در همه این سال ها بر خلاف نظر امام خمینی(ره) که می گفت از هر آنچه که تولید می کنیم، مصرف کنیم، عمل کردیم.
ما هیچ وقت به فکر تولید ملی نبودیم و نیستیم، تنها به فکر واردات بودیم، حتی بخش تولید ما امروز وابسته است و با چنین تولیدی به هیچ جا نخواهیم رسید.
تنها راه برون رفت ما ترک الگوهای لیبرالیسم اقتصادی است، ما با این الگو نمی توانیم به اهداف مان برسیم، آنچنان که نرسیدم. شاید برای برون رفت از این وضعیت بتوان مثال صنایع دفاعی را مطرح کرد؛ مدل و الگو صنایع دفاعی تنها مدلی است که می توانیم آن را ملی بنامیم. اقتصاد کشور را ما باید به این سمت حرکت دهیم و بخش تولید ما باید در این مسیر گام بردارد.
ما باید الگوی صنایع دفاع را در اقتصاد کشور پیاده کنیم تا در یک پروسه زمانی به نقطه مطلوب برسیم.

به نظر می رسد وابستگی اقتصاد به نفت بیشتر عوامل غیراقتصادی دارد و بیشتر به ساختار قدرت در دولت ها وابسته است. دولت ها چون غیر از نفت ابزار دیگری برای جلب رأی مردم ندارند، از این رانت استفاده می کنند. نظر شما چیست؟ سیاست های اقتصادی دولت ها پس از پیروزی انقلاب اسلامی در افزایش وابستگی به درآمدهای نفتی را بررسی کنید.
رزاقی: نخیر بنده با این نظر اساسا مخالف هستم، زیرا معتقدم الگوی لیبرالیسم اقتصادی است که امروز اقتصاد ایران را بیش از هر زمان دیگری به درآمدهای نفتی وابسته کرده و پیاده شدن این مدل از سوی مسئولان به تدریج به تولید و باز تولید فرهنگ سرمایه داری و یا شبه سرمایه داری انجامیده است.
مردم ایران به خرید کالاهای وارداتی و مصرف و مصرف گرایی عادت کردند و دولت ها نیز برای جلب نظر همین مردم مجبورند که هر ساله واردات را گسترش دهند و به خواسته های مردمی که سال هاست این گونه زندگی کرده اند، پاسخ دهند.
در طول سال های پس از پیروزی انقلاب اسلامی، همه دولت ها با هر شعاری تنها به اجرای سیاست های لیبرالیسم اقتصادی مشغول بودند و ما هیچ گونه تفاوتی از این منظر شاهد نبودیم. همه دولت ها اگرچه شعار کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی را می‎دادند، ولی در عمل برای افزایش رفاه مردم مرزهای ایران را بر روی حجم وسیع کالاهای وارداتی باز کردند و امروز شاهد واردات ۱۰۰ میلیارد دلاری هستیم.
در سایه این واردات است که ما امروز صنعت نفت کاملا وابسته و به طور کلی صنعت وابسته داریم. به غیر از صنایع دفاعی هیچ صنعت ملی و مستقلی در ایران وجود ندارد. آیا شما صنعت مستقلی در ایران سراغ دارید که تحریم های کنونی خللی به فعالیت های آن وارد نکرده باشد؟

*نفت قبل از ملی شدن در اختیار انگلیس بود، بعد از ملی شدن به انگلیس و آمریکا داده شد

نظام حقوقی و قراردادی و رژیم های مالی در صنعت نفت چگونه از فرآیند ملی شدن صنعت نفت تأثیر گرفته است؟
رزاقی: صنعت نفت ما از ابتدای شکل گرفتن وابسته بوده است در ابتدا که این صنعت در اختیار کامل دولت انگلیس بود و سالانه مبالغ ناچیزی به ایران پرداخت می کرد بعد از ملی کردن صنعت نفت هم شرکت های انگلیسی و امریکایی نفت ایران را در اختیار گرفتند و مبالغی را در اختیار ایران قرار میدادند در طول این سال ها نفت ایران در تمامی مراحل تولید در اختیار شرکت های بزرگ این کشورها بود و به این دلیل نیز میزان تولید نفت ایران به دلیل استفاده از آخرین تکنولوزی های روز دنیا در بالاترین حد خود قرار داشت.
شاید بتوان گفت قراردادهای نفتی ایران بعد از کودتای ۲۸ مرداد به تدریج و رفته رفته تغییر کرد و اندک اندک به سمت منافع دولت و حکومت ایران حرکت کرد ولی این قراردادها به هیچ عنوان به معنی تقویت فرآیند ملی شدن صنعت نفت ایران نبود زیرا تا روزهای اخر حکومت پهلوی نیز اصلیترین فعالیت ها در تولید نفت ایران از سوی شرکت های غربی انجام می شد و با نبود آنها صنعت نفت ایران توان سرپا ایستادن نداشت.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز با توجه به شرایط تاریخی مسیر سابق ادامه پیدا کرد و ما اگرچه نفت خود را بر اساس قیمت های جهانی می فروختیم، ولی برای استحصال این منبع کاملا به تکنولوژی و دانش فنی شرکت های غربی وابسته بودیم.

در بررسی تحلیلی سخنان مقام معظم رهبری در باره صنعت نفت؛ مهم ترین محورها از دیدگاه ایشان، لزوم تحقق اقتصاد مقاومتی، اقتصاد بدون نفت است. ایشان همچنین بر خودکفایی و قطع وابستگی در صنعت نفت و همچنین بر تقویت نظام حقوقی و قراردادی نفت و گاز تأکید دارند. لطفا ملی شدن صنعت نفت را در این سه شاخص بررسی کنید.
رزاقی: ما به بازنگری در مدل ها و الگوهای اقتصادی خود برای دستیابی به صنعت ملی نفت نیاز داریم. اقتصاد مقاومتی نیز که رهبر معظم انقلاب، سیاست های کلی آن را ابلاغ کرده اند، به نظر بنده بخش چشمگیری از آن معطوف به رفتن به سوی ملی کردن واقعی صنعت نفت است که نمونه واقعی آن شاید وابستگی اقتصاد ایران به درآمدهای نفتی است.
شاید بتوان این گونه گفت که روزی که اقتصاد ایران وابستگیش به درآمدهای نفتی قطع شد، بخشی از ملی شدن واقعی صنعت نفت اتفاق افتاده است.
اقتصاد مقاومتی یعنی حمایت از تولید داخلی یعنی ایجاد صنعت ملی و بومی و این مقدور نیست مگر با قطع وابستگی کامل اقتصاد ایران از درآمدهای نفتی.
سال های طولانی است که بخش خصوصی کشور ما آلوده به منافع شخصی است و ما چاره ای نداریم جز شکل دهی به بخش خصوصی قدرتمند واقعی که تنها به فکر سود نبوده و با کار تعاونی به فکر مصلحت جامعه باشد.
بخش خصوصی که تنها با اندیشه های لیبرالیسم اقتصادی به دنبال سود فردی و کسب هر چه بیشتر آن باشد ما را به بی راهه خواهد برد. برای مثال ما سال هاست که مواد اولیه بسیاری از صنایع خود را وارد می کنیم، باید بر اساس برنامه ریزی دقیق به سمت تولید همان مواد اولیه در داخل کشور برویم در صنایعی همچون ماشین سازی، داروسازی، تجهیزات پزشکی و بسیاری از صنایع دیگر و به ویژه صنعت نفت.
باید تجدید نظری اساسی در رابطه با قراردادهای نفتی انجام دهیم قراردادهای کوتاه مدت که در جریان آن دانش و تکنولوژی روز دنیا وارد ایران شده است، به سرعت بومی شود تا ما از خام فروشی نفت به سمت تولید و فروش فرآورده های نفتی حرکت کنیم.
کاهش واردات و واقعی کردن قیمت دلار می تواند به بخش تولید کشور کمک شایان توجهی بکند و در سایه حمایت از تولید خواهد بود که بخش های مختلف اقتصاد از جمله صنعت و کشاورزی از وضعیت کنونی درآمده و نجات خواهند یافت.
البته باید به این نکته نیز توجه کنیم که در جریان اقتصاد مقاومتی باید کار فرهنگی بزرگی صورت گیرد، همه مسئولان اقتصادی امروز کشور ما افرادی با سابقه تحصیلات در کشورهای غربی و علاقمند به اندیشه های لیبرالیسم اقتصادی هستند.
اندیشه ای که در ذاتش با اصول اسلامی و دینی ما مخالف است و ایران اسلامی به عنوان معرفی کننده الگو و مدلی جدید برای رشد و پیشرفت باید بتواند در ابتدا فرهنگ و اندیشه خود را در میان جامعه رواج بدهد و پس از آن به دنبال پیاده کردن الگوی بومی و اصیل خود باشد؛ الگویی که نه با اندیشه های لیبرالیسم اقتصادی همراه است و نه با اندیشه های مارکسیستی و چپ.
در این راستا است که بسیاری از دغدغه های امروز رهبر معظم انقلاب مانند مبارزه با فساد، اقتصاد مقاومتی، بخش خصوصی واقعی و قدرتمند، اقتصادی بدون اتکا به فروش نفت و گاز، بر طرف خواهد شد.

گفتگو از امیرحسین هاشمی جاوید

انتهای پیام /