رای دادن حق است یا تکلیف ؟

اگر بخواهیم رای را تعریف کنیم می‌توانیم بگوییم عملی‌ست حقوقی که مردم با انجام آن نماینده خود را انتخاب می‌کنند و اینگونه در اداره امور سیاسی کشور خود مشارکت می‌کنند. حال این رای دادن حق است یا تکلیف ؟

اینکه رای دادن حق است مبتنی بر حاکمیت کامل مردم است و تک تک افراد جامعه صاحب هر سهم از حاکمیت هستند یعنی شخص حق دارد در صورت‌بندی اقتدار عالی سیاسی مشارکت کند. اگر این همکاری و این مشارکت از راهی به نام انتخابات حاصل شود پس هر شهروند حق دارد رای بدهد. در این صورت هیج شخص  و مقامی نمی‌تواند این حق را از او بگیرد و بدیهی می‌باشد که فرد مخیر است که از آن استفاده کند یا خیر، استفاده یا عدم استفاده از این حق منوط به اراده خود شهروندان است و لاغیر.

حال به عقیده برخی از پیشینیان که البته همچنان عقیده آن‌ها در بعضی مسولین امروزی بروز و ظهور پیدا می‌کند این است که رای دادن ناشی از حاکمیت ملی است نه شهروندانی که جزو عوامل سازنده آن هستند، یعنی رای دادن چیزی جز یک کارکرد عمومی نیست و هیچکس در این موضوع حق ندارد، جامعه حق دارد در صورتی که سود خود را در آن دید کسی را از انجام این کار معاف کند یا اینکه اعمال این قدرت را به کسی تجویز نماید. پس حتی اگر منافع ایجاد کند می‌تواند رای دادن را به عنوان یک واجب الزامی کند و امتناع از آن را که همان عدم شرکت در رای دادن است ممنوع کرده و حتی مجازات نماید.

یکی از مشخصات انتخابات، خصلت گزینشی آن است یعنی هم کاندیدا شدن در آن آزاد است و هم انتخاب کننده در انتخاب خود مختار است شخصی را که بیشتر با سلیقه خود تطبیق می‌کند انتخاب کنند. انتخابات به عنوان یکی از رایج‌ترین شیوه‌ی اعمال اراده‌ی سیاسی مردم در حال حاضر است. همچنان انتخابات می‌تواند پویایی یک جامعه را به نمایش بگذارد؛ زیرا به همان اندازه که مشارکت فراگیر در انتخابات داشته باشیم، به همان اندازه به جامعه‌ی پویا نزدیک شده‌ایم. اصل انتخابات آزاد در جوامع دمکراتیک، سازوکاری برای تقسیم قدرت و مشروعیت بخشیدن به نهادهای حکومت است. تنها با این سازوکار است که می‌توان منازعات سیاسی را از طریق مسالمت‌آمیز رفع کرد.